Της Ειρήνης Σούρπη, Ερευνητική Ομάδα S.A.F.I.A. – Τομέας Κίνας

Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας πλέον διατηρεί τον τίτλο του μεγαλύτερου εξαγωγέα αγαθών παγκοσμίως. Η κινεζική οικονομία βίωσε ραγδαία ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα να αναδειχθεί ως η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία διεθνώς[1], πίσω από την κυρίαρχη Αμερική – η θέση της οποίας δείχνει αβέβαιη υπό το φως των νέων εξελίξεων. Η ανάπτυξη αυτή συσχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά με το εμπόριο και της επενδύσεις ως αναπόσπαστο κομμάτι της κινεζικής πολιτικής από την περίοδο των οικονομικών μεταρρυθμίσεων του 1979 έως και σήμερα. Η οικονομική κυριαρχία της Κίνας μέσω του εμπορίου είναι ένα γεγονός που φαντάζει αναπόφευκτοαυτό που ωστόσο απασχολεί είναι πότε ακριβώς θα πραγματοποιηθεί και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Η επιτυχημένη οικονομική πολιτική αποτελεί προϊόν μιας περιόδου σκληρών μεταρρυθμίσεων, ύστερα από το θάνατο του Mao Zedong και την έξοδο της χώρας από καθεστώς κλειστής οικονομίας το 1979. Ο αρχικός στόχος ήταν η ελευθέρωση των συναλλαγών και η ενίσχυση των άμεσων ξένων επενδύσεων (“foreign direct investments”).[2] Mε την εδραίωση ενός δικτύου συναλλαγών υπό τη ρήτρα του μάλλον ευνοούμενου κράτους (Most Favoured Nation), η Κίνα πραγματοποίησε τα πρώτα βήματα για την ενίσχυση των εμπορικών της δραστηριοτήτων. Με την σύναψη συμβάσεων υπό την ρήτρα αυτή, αναλάμβανε την υποχρέωση να παρέχει στους αντισυμβαλλόμενους τις καλύτερες δυνατές συμφωνίες κατόπιν εμπορικής διαπραγμάτευσης με άλλους εταίρους. Ως εκ τούτου, ήδη από το 1978 απέκτησε άμεση εμπορική πρόσβαση στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, τις δυο μεγαλύτερες εμπορικές δυνάμεις της εποχής. Οι συμφωνίες αυτές αποτέλεσαν το εναρκτήριο λάκτισμα μιας κερδοφόρους εμπορικής πολιτικής με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Ωστόσο, για να διατηρήσει την αύξουσα πορεία της καθίστατο στρατηγικώς αναγκαίο να ενταχθεί στο Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ( World Trade Organisation) με σκοπό την κατάρτιση εμπορικών συμβάσεων με ένα ευρύτερο φάσμα εταίρων, με αξιοπιστία υπό πολλές ασφαλιστικές δικλείδες. Ύστερα από 15ετή σκληρή διαπραγμάτευση και την συμφωνία σε πολλές ειδικές διατάξεις, ρήτρες και πρωτόκολλα, η Κίνα έγινε επίσημο μέλος του οργανισμού το 2001[3]. Κυριότερη περιοριστική διάταξη αποτελεί το άρθρο XVIIτου τρίτου πρωτοκόλλου ένταξης κατά το οποίο η Κίνα δεν αντιμετωπίζεται ως οικονομία αγοράς (Market Economy Status), ειδικά σε υποθέσεις anti-dumping έως το Δεκέμβριο του 2016. Η ένταξή της σηματοδότησε την ελευθέρωση των κινεζικών αγορών μέσω μιας διαδικασίας αναμόρφωσης και ελέγχου της εμπορικής διαδικασίας. Ενδεικτικά οι εξαγωγές στην υφαντουργία , στην επιπλοποιία, ενδυματοποιΐα αυξήθηκαν κατά 220% από το 2000 έως το 2007.

Ακόμη, η οικονομική της πολιτική στηρίζεται στη συστηματική συνεργασία και την επίτευξη μιας διακρατικής ισορροπίας που της επιτρέπει να λαμβάνει εμπορικές πρωτοβουλίες. Φαίνεται να έχει εξασφαλίσει την θέση της στην ασιατική ήπειρο, τουλάχιστον εμπορικά, κυρίως μέσω της σύστασης οργανισμών οικονομικά και εμπορικά προσανατολισμένων. Άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών της προέρχεται από ασιατικά κράτη όπως η Νότια Κορέα, η Μαλαισία, η Ιαπωνία, η Ταιβάν, το Βιετνάμ, η Ινδία, και η Ρωσία, με ποσοστό 22% συνολικά ενώ το 12% και το 9% ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ αντίστοιχα. [4]

Ένας οργανισμός που κατέχει κυρίαρχη θέση στην Ασία και προωθεί τα οικονομικά συμφέροντα της Κίνας είναι o Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO- Shanghai Cooperation Organisation.)[5] Αρχικά δημιουργήθηκε ως ένα μπλοκ ασφαλείας για την αμοιβαία ανταλλαγή μυστικών πληροφοριών και στρατιωτικών δυνάμεων αλλά τα τελευταία χρόνια έχει επικεντρωθεί στην οικονομική αναβάθμιση σε τοπικό επίπεδο. Απαρτίζεται από την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, και το Ουζμπεκιστάν, ενώ το 2016 έγιναν επίσημα μέλη η Ινδία και το Πακιστάν. Πληθώρα πολιτικών αναλυτών επισημαίνει ότι ίσως πρόκειται για την σύσταση ενός μπλοκ καταφανώς αντιαμερικανικού, αν και δεν υπάρχουν ρητές δηλώσεις από τους κυβερνητικούς εκπροσώπους που να επαληθεύουν το ανωτέρω.

Η κυριότερη οικονομική  πρωτοβουλία που ελήφθη στα πλαίσια του οργανισμού είναι η επαναδημιουργία του θρυλικού δρόμου του μεταξιού δηλαδή της εμπορικής επέκτασης της Κίνας στην Ευρασία με σημαντικότερη την σχηματοποίηση της ευρασιατικής χερσαίας γέφυρας ( Eurasian Land Bridge)[6]. Με σιδηροδρομικές γραμμές τα προϊόντα μεταφέρονται από την Κίνα στο Καζακστάν, στη Ρωσία και την Πολωνία όπου από εκεί είναι προσβάσιμα στην αγορά της Ε.Ε. Το εγχείρημα αυτό είναι υψίστης οικονομικής σημασίας καθώς τα συμβαλλόμενα ασιατικά κράτη με πρωτοστατούσα την Κίνα, μέσα σε ένα περιβάλλον στρατιωτικής και διπλωματικής ασφάλειας, προσεγγίζουν την αγορά της Ευρώπης με μεγαλύτερη απόδοση και λιγότερο κόστος καθώς η μεταφορά μέσω σιδηροδρομικών γραμμών διαρκεί 3 εβδομάδες σε αντίθεση με το θαλάσσιο εμπόριο που κοστίζει 7 φορές περισσότερο και είναι 30 φορές περισσότερο ρυπογόνο για την ατμόσφαιρα λόγω των εκπομπών άνθρακα. [7] Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κίνας γίνεται ορατό και ωφελεί και τους άμεσα συμβαλλόμενους επενδυτικά και εμπορικά. Όπως έχει αναφέρει και η Sarah Latin (Royal United Service Institute), «η Ρωσία δείχνει πρόθυμη να αποδεχθεί κάποια μείωση του γοήτρου της στην περίπτωση της Κίνας»

Αυτή η τάση οικονομικής συσπείρωσης των ασιατικών κρατών με σκοπό τις επενδύσεις και την οικονομική ευημερία προωθείται από την Κίνα. Η τελευταία διαθέτει πλέον το αποθεματικό για να στηρίξει τέτοιες κινήσεις και να πάρει ρίσκα στην διεθνή οικονομική πολιτική. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της Κίνας αποτελεί το 17,53% της παγκόσμιας οικονομίας[8]. Έχοντας αρχίσει να χτίζει τον δρόμο του μεταξιού στην Ευρασία ενδιαφέρον προξενούν οι οικονομικές τις κινήσεις στις άμεσες ξένες επενδύσεις στη Λατινική Αμερική στα πλαίσια της APEC.[9] Το Asian Pacific Economic Cooperationείναι ένα φόρουμ με 21 μέλη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, που στηρίζει τις δράσεις του στην μείωση του κόστους εισαγωγών και εξαγωγών των κρατών μελών με την δημιουργία ζωνών ελεύθερων συναλλαγών. Tα διατάγματα, ωστόσο, που πρόσφατα υπέγραψε ο νέος Πρόεδρος των Η.Π.Α., Donald Trump, ανάμεσα τους κι εντολή αποχώρησης των ΗΠΑ από τη συμφωνία TPP μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, και άλλων 10 χωρών του Ειρηνικού, στοχεύουν στην οικονομική εξισορρόπηση της Κίνας ενώ προκαλούν περαιτέρω εμπορική αβεβαιότητα.[10] Τέλος, όσον αφορά την εμπορική δραστηριότητα της Κίνας στη Λατινική Αμερική, παρατηρείται πληθώρα επενδύσεών της στο Περού, Κολομβία και Αργεντινή. [11]

Στον αντίποδα, η Ευρώπη παραμένει διστακτική και καχύποπτη απέναντι στην εμπορική κυριαρχία της Κίνας. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας με τις εξαγωγές προς αυτή να αγγίζουν το 31% σε αγαθά, υπηρεσίες, και επενδύσεις[12], αλλά η συνεργασία έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε απειλή με την εμφάνιση δύο καίριων ζητημάτων. Αρχικά, το Δεκέμβριο του 2016 έληξε η περιοριστική διάταξη του πρωτοκόλλου του WTO σχετικά με την οικονομία αγοράς και το anti-dumping. Η τελευταία αυτή τακτική αυτή χρησιμοποιείται για την αύξηση του μεριδίου εξαγωγών στην εξωτερική αγορά και στην μείωση του ανταγωνισμού. Η Κίνα, με βάση την περιοριστική διάταξη ελέγχεται από τα συμβαλλόμενα κράτη σε περιπτώσεις dumping και μπορεί να τις επιβληθούν κυρώσεις αλλά και περαιτέρω υποχρεώσεις απέναντι στους αντισυμβαλλόμενούς της.[13]Ωστόσο με την διεκδίκηση του τίτλου «οικονομία αγοράς»[14] (Market Economy Status) μπορεί να αποφύγει αποτελεσματικά νόμους anti-dumping καθώς γίνεται αναστροφή του βάρους της απόδειξης. Οι ηγεσίες που θέλουν να αποδείξουν τακτικές dumping σε βάρος της είναι υποχρεωμένες κατά την διεξαγωγή της έρευνας τους να λαμβάνουν ως τεκμήριο ότι οι τιμές είναι καθορισμένες από την αγορά μειώνοντας στο ελάχιστο την πιθανότητα επιβολής υποχρεώσεων και οι εξαγωγείς μπορούν να ρίχνουν τις τιμές χωρίς τον φόβο των κυρώσεων. Οι κίνδυνοι που διατρέχει η Ευρώπη είναι η αύξηση της ανεργίας με την κατακόρυφη μείωση του ανταγωνισμού · συγκεκριμένα πάνω από 3,5  εκ. εργασίες θα τεθούν σε ρίσκο λόγω της μονοπωλιακής δράσης του dumping στην ευαίσθητη αγορά.[15]

Ταυτόχρονα, ενώ η Ευρώπη παλεύει να διατηρήσει μια ισορροπία στον απόηχο του Brexit, από γεωστρατηγική σκοπιά η Κίνα φαίνεται να έχει βγει κερδισμένη. Το Ηνωμένο Βασίλειο δε στοχεύει τόσο στην σύναψη εμπορικών σχέσεων με την Κίνα όσο στις επενδύσεις. Αρκεί μόνο να σημειωθεί ότι ο πυρηνικός σταθμός του Hinkley Point C ανήκει και χρηματοδοτείται  κατά 30% από την Κίνα.[16] Οι σχέσεις των δύο χωρών διατηρούνται «χρυσές», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η πρωθυπουργός της Αγγλίας, Theresa May, καθώς υπάρχουν ανοιχτές συζητήσεις για 13 εγχειρήματα που αφορούν την κτηματομεσιτική δραστηριότητα στην Βόρεια Αγγλία.[17] Το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να αποδείξει ότι παραμένει επιχειρηματικά ακέραιο προς τους ξένους επενδυτές, και αντίστοιχα η Κίνα δράττεται της ευκαιρίας για να αυξήσει τις επενδύσεις της σε ακίνητη ιδιοκτησία.[18] Σε αυτό το σημείο δεν μπορούμε να παραλείψουμε το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να είναι το χρυσό εισιτήριο για την αναγνώριση του ως οικονομία αγοράς στα πλαίσια του WTO, ενδεχόμενο που δεν θα φανταζόμασταν καν σε μια περίοδο ενoποιημένης  Ευρώπης,

Σήμερα, δύο είναι τα κυριότερα εμπόδιο που έχει να αντιμετωπίσει η Κίνα. Αρχικά, πρέπει να επιτύχει ισορροπία εισαγωγών και εξαγωγών, ώστε να εξασφαλίσει μια σταθερή δυναμική στο διεθνές εμπόριο.[19] Κατά δεύτερον, απαραίτητο είναι να εξασφαλίσει σταθερότητα στη συναλλαγματική ισοτιμία του Yuan, η τιμή του οποίου έπεσε στα χαμηλότερα επίπεδα το 2016 σε σχέση με το 2008. Aν και η Κίνα κατάφερε να βγει από την οικονομική κρίση το 2008 με μικρό κόστος δεν έχει καταφέρει να επιφέρει την θεμιτή σταθερότητα στην ισοτιμία του συναλλάγματος.[20] Η τράπεζα της Κίνας έχει εξαγγείλει ήδη κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση του ζητήματος με κυριότερη πρόβλεψη την αύξηση του yuan κατά 6,7 ποσοστιαίες μονάδες έως το Σεπτέμβριο του 2017. Οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές πάντως προτείνουν ότι εάν η νομισματική σύνθεση του καλαθιού της Τράπεζας της Κίνας αλλάξει και συμπεριλάβει και άλλα νομίσματα αυτό θα καταστήσει ομαλότερη και σταθερότερη την άνοδο του νομίσματος.[21] Η κινεζική κυβέρνηση δεν θεωρεί ότι η πτώση του yuan πρέπει να δημιουργεί ανησυχία.

Εφόσον η Κίνα υπερκεράσει τα προαναφερθέντα εμπόδια, η θέση της πλάι στις άλλες μεγάλες δυνάμεις καθίσταται εφικτή, αλλά καθεστώς αβεβαιότητας δημιουργεί η εκλογή του Trump και η πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της Αμερικής πολιτική που έχει εξαγγείλει ότι θα ακολουθήσει. Η Κίνα ουσιαστικά περιμένει την απάντηση της Αμερικής όσον αφορά τα οικονομικά της συμφέροντα, την τήρηση του One-China Policy, και τη διπλωματική αντιμετώπιση.[22] Οι ΗΠΑ έχουν να αντιμετωπίσουν ζητήματα εσωτερικής κρίσης και ανάλογα με την τακτική που θα ακολουθήσουν θα ορίσουν αν θα υπάρξει ανακατανομή δυνάμεων.

Αυτό όμως που κατά την άποψη μου αποτελεί πραγματική απειλή για την μακροπρόθεσμη ευημερία της είναι η όξυνση και η παραμέληση μιας κινεζικής εσωτερικής κρίσης. Όταν άνοιξε τις μετοχές της προς τους καπιταλιστές, η επιρροή ενός νέου οικονομικού συστήματος και οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης δεν πέρασαν απαρατήρητες στον κινεζικό κοινωνικό ιστό. Έχει δημιουργηθεί μια ανώτερη αστική τάξη «εκδυτικοποιημένη», η οποία πλέον προβάλει καινούργια αιτήματα και ζητά την εξυπηρέτηση των προσωπικών της συμφερόντων όπως καλύτερο περιβάλλον, καλύτερη ποιότητα παροχών υπηρεσιών, αύξηση του βιοτικού της επιπέδου.[23] Αν η κινεζική πολιτική δεν ασχοληθεί με την εξισορρόπηση των κοινωνικών τάξεων και των προσδοκιών τους θα καταφέρει να φθάσει στο πρώτο σκαλί του βάθρου κυριαρχικά, αλλά δεν θα ευημερήσει μακροπρόθεσμα. Η εσωτερική της κοινωνική παρακμή ενδέχεται να αλλοιώσει τα θεμέλια της πολιτικής του κράτους με αποτέλεσμα την εσωτερική και κατά συνεπαγωγή την εξωτερική του αποδυνάμωση.

Κατά μια προσωπική εκτίμηση, έως το 2025, η Κίνα έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίσει τη διεθνή εμπορική της κυριαρχία εφόσον καταφέρει να υπερκεράσει τα προαναφερθέντα εξωτερικά και οικονομικά εμπόδια. Στην εποχή της αβεβαιότητας είναι σίγουρο πως με δυσκολία πραγματοποιούμε προβλέψεις, εφόσον βρισκόμαστε υπό τη δαμόκλειο σπάθη ενός οικονομικού πολέμου, ο οποίος επηρεάζεται και από άλλους, πολιτικούς κυρίως παράγοντες. Αυτό για το οποίο η Κίνα πρέπει να μεριμνήσει είναι η εξυγίανση του εσωτερικού της κοινωνικού συστήματος, διότι ίσως σε 10 χρόνια αναζητήσει τη στήριξη μίας άλλης ανερχομένης δύναμης, στον δρόμο που χάραξε η Αμερική.

Βιβλιογραφία:

[1]Observatory Of Economic Complexity. Διαθέσιμο σε: http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/chn/ (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017)

[2]Edmonds, C. (2016). East-West Center Working Papers. Διαθέσιμο σε: http://www.eastwestcenter.org/fileadmin/stored/pdfs/ECONwp088.pdf (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[3]World Trade Organization- Member Information. Διαθέσιμο σε: https://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/china_e.htm (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[4]TradingEconomics. Διαθέσιμο σε: http://www.tradingeconomics.com/china/imports (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[5]Albert, E. (2015). Council Of Foreign Relations. Διαθέσιμο σε: http://www.cfr.org/china/shanghai-cooperation-organization/p10883 (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[6]McBride, J. (Mάιος 2015). Building The New Silk Road. Council of Foreign Relations. Διαθέσιμο σε: http://www.cfr.org/asia-and-pacific/building-new-silk-road/p36573 (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[7]Debreczeni, G. (Μάιος 2015). The New Eurasian Land Bridge. PublicSphereJournal. Διαθέσιμο σε: http://publicspherejournal.com/wp-content/uploads/2016/02/02.eurasian_land_bridge.pdf (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[8]TradingEconomics. Διαθέσιμο σε: http://www.tradingeconomics.com/china/gdp (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[9]Asia-Pacific Economic Cooperation – Scope of Work. Διαθέσιμο σε: http://www.apec.org/About-Us/How-APEC-Operates/Scope-of-Work.aspx (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[10]Ford M.. (Ιανουάριος 2017). Here’s What Trump’s Latest Executive Orders Do. Τhe Atlantic. Διαθέσιμο σε: https://www.theatlantic.com/politics/archive/2017/01/trump-executive-orders/514139/ (Ανακτήθηκε  31 Ιανουαρίου, 2017).

[11]Council on Hemispheric Affairs. Διαθέσιμο σε: http://www.coha.org/china-and-latin-america-in-2016/#_ftn16 (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[12]European Commission – Trade. Διαθέσιμο σε: http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/countries/china/ (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[13]Edmonds, C. (2016). East-West Center Working Papers. Διαθέσιμο σε: http://www.eastwestcenter.org/fileadmin/stored/pdfs/ECONwp088.pdf (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[14]Ewert, I. (Ιούνιος 2016). Market Economy Status for China: The Views From Brussels and Beijing. TheDiplomat. Διαθέσιμο σε: http://thediplomat.com/2016/07/market-economy-status-for-china-the-views-from-brussels-and-beijing/ (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[15]Association Of Accredited Public Policy Advocates To The E.U..Διαθέσιμο σε: http://www.aalep.eu/consequences-granting-market-economy-status-mes-china-last-thing-eu-needs (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[16]Davies, R. (Αύγουστος 2016). China-UK investment: key questions following Hinkley Point C delay. TheGuardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/business/2016/aug/09/china-uk-investment-key-questions-following-hinkley-point-c-delay (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[17]Halliday, J. (Νοέμβριος 2016). UK-China relations still ‘golden’, says PM, as investment talks open. TheGuardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/uk-news/2016/nov/10/uk-china-relations-golden-pm-investment-talks-theresa-may-north-england (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[18]Phillips, T. (Σεπτέμβριος 2016). This is just the start: China’s Passion For Foreign Property. TheGuardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/cities/2016/sep/29/inside-china-passion-foreign-property-investment-uk (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[19]ObservatoryOfEconomicComplexity. Διαθέσιμο σε: http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/chn/ (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017)

[20]Unknown, U. (Δεκέμβριος 2016). Chinese government soothes nerves, claims falling rate of yuan not concerning. BeijingBulletIn. Διαθέσιμο σε: http://www.beijingbulletin.com/index.php/sid/250242645 (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[21]Wang, F. (Δεκέμβριος 2016). Yuan Strengthens after China Announces Plans to Expand Currency Basket. CaixinGlobal. Διαθέσιμο σε: http://www.caixinglobal.com/2016-12-30/101032215.html (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[22]Bloomberg, N. (Φεβρουάριος 2013). China Eclipses U.S. as The Biggest Trading Nation. BloombergNews. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/news/articles/2013-02-09/china-passes-u-s-to-become-the-world-s-biggest-trading-nation (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).

[23]Anderlini, J. (Σεπτέμβριος 2013). How long can the Communist party survive in China?. FinancialTimes. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/533a6374-1fdc-11e3-8861-00144feab7de (Ανακτήθηκε 3 Ιανουαρίου, 2017).