Βασιλική Κούμπου, Ερευνητική ομάδα SAFIA – Τομέας Κίνας
Στις 26 Μαρτίου 2017, το Hong Kong εξέλεξε Κυβερνήτη. Μεταξύ των υποψηφίων,η πρώην Γενική Γραμματέας Διοίκησης του Hong Kong Carrie Lam Cheng Yuet-ngor, ο πρώην οικονομικός γραμματέας John Tsang Chun-wah, και ο πρώην δικαστής του ανώτατου δικαστηρίου Woo Kwok-hing.
Από το πρώτο debate των υποψηφίων ήταν ξεκάθαρο πως δεν διαφαίνεται ευκαιρία για πλήρη ανεξαρτησία του Hong Kong από την Κίνα. Οι τρεις υποψήφιοι υπήρξαν ιδιαίτερα προσεκτικοί μιλώντας για το συγκεκριμένο θέμα, ξεκαθαρίζοντας πως η ανεξαρτησία του Hong Kong δεν θα είναι στα άμεσά τους σχέδια. Επομένως, το Hong Kong θα παραμείνει κάτω από την αμέριστη επιρροή του Πεκίνου, παρά έντονεςαντιδράσεις των πολιτών του, όπως εκδηλώθηκαν ήδη από το 2014 μέσα από διαδηλώσεις.
Σε έναν ευρύτερο πλαίσιο, στο debate συζητήθηκαν θέματα όπως η οικονομική πολιτική των υποψηφίων και θέματα που αφορούν την κοινωνία του Hong Kong, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Από την αρχή ήταν προφανές πως το προβάδισμα έχει η Carrie Lam, η οποία στις προγραμματικές της δηλώσεις τόνισε τη σημασία θέσπισης αυστηρότερων περιβαντολλογικών πολιτικών (βελτίωση ποιότητας αέρα, καλύτερη διαχείριση αποβλήτων, χρήση νέων τεχνολογιών καυσίμων, μείωση αποβλήτων στη θάλασσα), αλλά και τη σημασία της ενίσχυσης του τομέα δημόσιας υγείας, σε συνδυασμό με την παροχή περισσότερων κονδυλίων σε δημόσια νοσοκομεία και ιατρικές έρευνες, και τη διασφάλιση επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων της ιατρικής στο δημόσιο σύστημα υγείας. Στο πολιτικό της πρόγραμμα εμπεριείχε ακόμη και προγράμματα βοήθειας των απόρων και των ηλικιωμένων, καθώς λόγο έκανε και για ισότιμη μεταχείριση των εθνικών μειονοτήτων στον τομέα της δημόσιας υγείας και της επαγγελματικής αποκατάστασης.
Από την άλλη πλευρά, ο κύριος αντίπαλός της Lam, John Tsang Chun-wah, μεταξύ άλλων υποστήριξε πολιτικές βελτίωσης των περιβαλλοντολογικών προβλημάτων (βελτίωση ποιότητας αέρα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Κατά τις προγραμματικές του δηλώσειςέδωσε βάση σε σημαντικές αλλαγές στον τομέα της υγείας (ενίσχυση φροντίδας για τους ηλικιωμένους, ανάπτυξη συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα), ενώ όσον αφορά τους νέους, μίλησε εκτεταμένα για πολιτική χαλάρωσης των περιορισμών για τη παροχή φοιτητικών δανείων.
Ωστόσο, ο λαός του Hong Kong έκανε την επιλογή μεταξύ των υποψηφίων –δεν πραγματοποίησε όμως την εκλογή.
Ιστορική αναδρομή
Το Hong Kong, πρώην βρετανική αποικία, πέρασε στην κυριαρχία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1997. Αν και το Hong Kong αποτελεί μέρος της Κίνας, χαρακτηρίζεται ως περιοχή με ειδικό διοικητικό καθεστώς. Κατά τον όρο της Σινοβρετανικής κοινής διακήρυξης που υπεγράφη το 1984, αυτό σημαίνει πως το Hong Kongαπολαμβάνει έναν υψηλό βαθμό αυτονομίας αναφορικά με το νόμισμά του, το νομικό και εκπαιδευτικό του σύστημα, την τελωνειακή του πολιτική και τη νομοθεσία σχετικά με τη μετανάστευση, ενώ έχει δικό του κοινοβουλευτικό σύστημα τα τελευταία 50 χρόνια, συγκεκριμένα από το 1947. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, αντιπροσωπεύει το Hong Kong σε ζητήματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, το ζήτημα της αυτονομίας του Hong Kong όσον αφορά το κοινοβουλευτικό του σύστημα χρήζει περαιτέρω εξήγησης.
Κοινοβουλευτικό Σύστημα του Hong Kong
Το κοινοβούλιο του Hong Kong εκλέγεται από μια επιτροπή 1.194 ατόμων που διορίζονται από το Πεκίνο και αποφασίζουν ποιος θα λάβει τη θέση του κυβερνήτη. Η ομάδα των 1.194 εκλεκτόρων θεωρείται πως αντιπροσωπεύει το σύνολο της κοινωνίας του Hong Kong και προέρχεται από άτομα που ανήκουν σε διαφορετικό τομέα επαγγελμάτων, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση πως οι εκλογές αντιπροσωπεύουν κάθε κάτοικο του Hong Kong.
Στις φετινές εκλογές, η επιτροπή φαίνεται να πιέζεται από τη Κίνα να δώσει την ψήφο της στη Lam, καθώς η ίδια αντιπροσωπεύει το Πεκίνο στη περιοχή του Hong Kong. Πιο συγκεκριμένα, όπως και σε προηγούμενες εκλογές, ο νικητής των εκλογών του Hong Kong είναι το φαβορί της κεντρικής κυβέρνησης -έτσι και φέτος, η νικήτρια Lam αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό τα κινεζικά συμφέροντα. Το Πεκίνο έχει πάντα τον τελευταίο λόγο, καθώς στην περίπτωση εκλογής αντιπροσώπου μη εγκεκριμένου από την κεντρική κυβέρνηση, διατηρεί το δικαίωμα να μην τον τοποθετήσει ως επικεφαλής της κυβέρνησης του Hong Kong.
Αντίδραση του Hong Kong
Το Hong Kong, ήδη από το 2014 στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα μέσω διαδηλώσεων, ζητώντας καθολικές εκλογές χωρίς την επέμβαση του Πεκίνου. Οι διαδηλωτές απαιτούν από το Πεκίνο να σεβαστεί την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία στο Hong Kong όπως είχε συμφωνηθεί στην Σινοβρετανική κοινή διακήρυξη του 1984. Η αρχή «μια χώρα, δύο συστήματα», αποτελεί βασικό στοιχείο της κοινής διακήρυξης του 1984, ενώ παράλληλα κατοχυρώνεται και από τον βασικό νόμο του Hong Kong στο Σύνταγμα του 1997.
Το Hong Kong, όντας πρώην αποικία της Βρετανίας, έχει κληρονομήσει ένα δυτικό-καπιταλιστικό σύστημα, διαφορετικό από το κομμουνιστικό σύστημα της Κίνας. Το «δυτικού» τύπου αυτό σύστημα συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων τις ελευθερίες λόγου και τύπου, ύπαρξη ανεξάρτητου δικαστηρίου και εφαρμογή του κοινού δικαίου. Όλες αυτές οι ελευθερίες αποδίδουν τον όρο «δύο συστήματα», στη αρχή «μια χώρα, δυο συστήματα». Επιπλέον, στον Βασικό Νόμο του Hong Kong προβλέπεται πως ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας και το Νομοθετικό Συμβούλιο θα εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία (άρθρα 45 και 68). Ωστόσο, μέχρι και σήμερα αυτό δεν έχει υλοποιηθεί καθώς η Κίνα αρνείται να εκχωρήσει στο Hong Kong αυτό το δικαίωμα.
Στάση Κίνας για εκχώρηση εξουσιών στο Hong Kong
Το 2004, το κορυφαίο νομοθετικό σώμα της Κίνας (National People’s Congress Standing Committee), δεν συμφώνησε με το αίτημα για καθολική ψηφοφορία ούτε για την επιλογή του Διευθύνοντος Συμβούλου, ούτε για το σχηματισμό του Νομοθετικού Συμβουλίου. Ωστόσο, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας προχώρησε σε ορισμένες εκλογικές μεταρρυθμίσεις το 2007, αυξάνοντας τον αριθμό των μελών και του Νομοθετικού Συμβουλίου από 60 σε 70 και της επιτροπής για τις εκλογές, ένα μεγάλο μέρος της οποίας υποστηρίζουν υποψηφίους βάσει των συμφερόντων του Πεκίνου.
Στις συζητήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτών των εκλογικών μεταρρυθμίσεων, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεσμεύτηκε πως οι εκλογές του 2017 για τον επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας θα γίνουν με καθολική ψηφοφορία. Έτσι τον Δεκέμβρη του 2013 ξεκίνησε μια πεντάμηνη δημόσια διαβούλευση -με τίτλο: Let’s Talk and Achieve Universal Suffrage- μεταξύ της κυβέρνησης του Hong Kong και της κυβέρνηση της Κίνας για την επίτευξη της καθολικής ψηφοφορίας στις εκλογές του 2017. Όμως, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έμενε αδιάλλακτη σε πολλά ζητήματα ολοκλήρωσης του εκδημοκρατισμού του Hong Kong. Η στάση αυτή της Κίνας πυροδότησε κύμα αντιδράσεων και διαμαρτυριών από τον λαό προκειμένου οι εκλογές του 2017 να τελεστούν με το σύστημα της καθολικής ψηφοφορίας.
Occupy Central
Οι αντίθεση των πολιτών στις πολιτικές του Πεκίνου κορυφώθηκαν κι εκφράστηκαν από τον λαό του Hong Kong μέσω του κινήματος πολιτικής ανυπακοής «Occupy Central», που στον πυρήνα του στέγαζε ακαδημαϊκούς και φοιτητές. Στόχος του η άσκηση πίεσης στην κεντρική κυβέρνηση της Κίνας για την τήρηση των υποσχέσεών της, όπως αυτές αναγράφονται στη Σινοβρετανική κοινή διακήρυξη του 1984. Το κίνημα αυτό, γνωστό και ως «κίνημα της ομπρέλας» ξεκίνησε το 2014 μέσω διαδηλώσεων και καταλήψεων του κέντρου της πόλης, απαιτώντας τη διενέργεια των εκλογών του 2017 με το σύστημα της καθολικής ψηφοφορίας.
Παρά τη μεγάλη απήχηση του κινήματος το 2014, η Κίνα δεν φάνηκε να άλλαξε τη γνώμη της για το δικαίωμα καθολικής ψηφοφορίας στο λαό του Hong Kong. Ωστόσο φαίνεται πως οι πολίτες θα συνεχίσουν να διεκδικούν τα πολιτικά τους δικαιώματα μέχρι τις επόμενες εκλογές.
Εκλογές κυβερνήτη Hong Kong 2017
Παρά τις λαϊκές αντιδράσεις που σιγοβράζουν από το 2014, οι εκλογές του Μαρτίου 2017 που καθόρισαν τον κυβερνήτη του Hong Kong δεν έγιναν με καθολική ψηφοφορία. Το σαββατοκύριακο των εκλογών ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς πορείες στο κέντρο της πόλης και διαδηλώσεις πολιτών για το δικαίωμά τους στις καθολικές εκλογές έλαβαν χώρα, οι οποίες όμως δενεμπόδισαν τους εκλέκτορες στη διαδικασία της ψηφοφορίας.
Νικήτρια τελικά αναδείχθηκε η Carrie Lam με 777 ψήφους. Η Lam θα ορκιστεί ως τέταρτη επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας του Hong Kong την 1η Ιουλίου 2017. Η νέα επικεφαλής έλαβε τις διπλάσιες ψήφους από τον αντίπαλό της John Tsang, ο οποίος έλαβε 365 ψήφους -κυρίως από τους εκλογείς που είναι υπέρ της δημοκρατίας και θεωρούσαν τον Tsang «το μικρότερο από τα δύο κακά» ανάμεσα στους άλλους υποψηφίους.
Συμπέρασμα
Οιεκλογέςτου 2017 στο Hong Kong έδειξαν πως ακόμη και αν ο John Tsang αποτελούσε την πλέον δημοφιλή επιλογή για τον λαό του Hong Kong κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών, τη θέση του επικεφαλής εκτελεστικής εξουσίας κέρδισε τελικά η Carrie Lam, η «αγαπημένη» της Κίνας.
Ουσιαστικά, το Hong Kong, δεν έχει σπάσει ακόμα τα δεσμά του με τη Κίνα. Το Πεκίνο συνεχίζει να επεμβαίνει και να ελέγχει τα πολιτικά πεπραγμένα της περιοχής. Η ανεξαρτησία του Hong Kong παραμένει ένα άπιαστο όνειρο για τον λαό του, ο οποίος το 2014 προσπάθησε να διεκδικήσει το δικαίωμα ελεύθερης καθολικής ψηφοφορίας μέσα από πορείες και διαδηλώσεις που έμειναν στην ιστορία της Κίνας γνωστές με το όνομα «κίνημα της ομπρέλας». Ακόμα και στα λόγια των υποψηφίων των φετινών εκλογών φαίνεται πως η ανεξαρτησία του Hong Kong μοιάζει πράξη πολύ δύσκολη και ακατόρθωτη αυτή την στιγμή.
Για την Κίνα, η ανεξαρτητοποίηση του Hong Kong και η εκχώρηση ορισμένων εξουσιών που, αν και έχουν συμφωνηθεί από το 1984, δεν τηρούνται, δεν είναι κάτι που επιθυμεί. Την εποχή που η Κίνα έχει να αντιμετωπίσει τις αποσχιστικές τάσεις του Θιβέτ, τις σχέσεις της με τη Ταιβάν καθώς και πιεστικά εσωτερικά ζητήματα, η πιθανότητα ανεξαρτητοποίησης του Hong Kong δεν είναι μέρος των σχεδίων του Πεκίνου.
Κατακλείοντας, από τη μεριά του Hong Kong δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο ρεαλιστικό και τεκμηριωμένο σχέδιο ανεξαρτητοποίησης από την Κίνα. Η εξωτερική του πολιτική αλλά και η οικονομία του είναι συνυφασμένες με αυτή του Πεκίνου. Πιο συγκεκριμένα, οι οικονομίες της Κίνας και του Hong Kong αλληλεξαρτώνται κυρίως στο τομέα του εμπορίου βασικών αγαθών, όπως η ενέργεια και το νερό. Επομένως μια πιθανή απόσχιση από την Κίνα θα κοστίσει τόσο στο Hong Kong που δεν θα αποτελεί πλέον «πύλη» των ξένων επενδύσεων προς την Κίνα, αλλά και στο Πεκίνο, καθώς θα χάσει το πέρασμα που προσφέρει το λιμάνι του Hong Kong.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως η πλήρη ανεξαρτησία του Hong Kong δεν είναι μια πολιτική στροφή που περιμένουμε να δούμε τα επόμενα χρόνια. Η Κίνα εξαρτάται από το Hong Kong, και το Hong Kong από τη Κίνα. Συνεπώς, το σύστημα «μια χώρα, δύο συστήματα» που εγγυάται την αυτονομία του Hong Kongχωρίς παράλληλα να αμφισβητεί τη Κινεζική κυριαρχία, θα παραμείνει σε πλήρη λειτουργία. Μετά τη λήξη της Σινοβρετανικής κοινής διακήρυξης το 2047, το Hong Kong θα μπορέσει εκ νέου να φέρει στο προσκήνιο το θέμα της πλήρους ανεξαρτησίας του.
Βιβλιογραφία:
http://www.history.com/this-day-in-history/hong-kong-ceded-to-the-british
http://www.elections.gov.hk/ecss2016/eng/figures.html
http://edition.cnn.com/2017/03/05/asia/china-hong-kong-independence-li-keqiang/
Chan, J. (Νοέμβριος 2014). Hong Kong’sUmbrellaMovement. The Round Table- The Commonwealth Journal of International Affairs. 103(6):571-580.
Chan, S. (Σεπτέμβριος 2015). The Protestant community and the Umbrella Movement in Hong Kong. Inter-Asia Cultural Studies. 16(3):380-395.
Ngok, M. (Σεπτέμβριος 2015). The Making of a Corporatist State in Hong Kong: The Road to Sectoral Intervention. Journal of Contemporary Asia. 46(2):247-266.
Lam, J. (Ιούνιος 2015). Political Decay in Hong Kong After the Occupy Central Movement. Asian Affairs: An American Review. 42(2):99-121.
the SAFIA Blog 