Έλενα Μιχαηλίδη, Ερευνητική ομάδα SAFIA – Τομέας Κίνας

 

Η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου υπήρξε ανέκαθεν ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα, δεδομένου ότι σε αυτήν εμπλέκονται ποικίλα συμφέροντα. Πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, αλιεύματα αλλά και ως σταυροδρόμι τριών ηπείρων -Ευρώπης, Ασίας, και Αφρικής-, η περιοχή αυτή έχει αποτελέσει το επίκεντρο πολυάριθμων διεκδικήσεων ανά τους αιώνες, ενώ μέχρι και σήμερα διαδραματίζονται σε αυτήν γεγονότα που απασχολούν ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσα στις χώρες που βρίσκονται στην Ανατολική Μεσόγειο, βρίσκονται να κατέχουν εξέχουσα γεωπολιτική θέση η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος.

Η παραδοσιακή αντίληψη για αυτές τις χώρες θέλει την Ελλάδα με την Κύπρο να τηρούν αδελφικές σχέσεις δοκιμασμένες σε βάθος χρόνου, ενώ η Τουρκία αποτελεί τρόπον τινά το «αντίπαλο δέον» τους. Το Κυπριακό ζήτημα, καθώς και η αντιπαλότητα Ελλάδας –Τουρκίας για επικράτηση στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση σε σημαντικό τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου, αποτελούν δύο βασικά σημεία που χαρακτηρίζουν τις τεταμένες σχέσεις των συγκεκριμένων χωρών. Σε μια εποχή κρίσης οικονομικής, κοινωνικής, και θεσμικής, εμφανίζεται εξ Ανατολής η Κίνα, η οποία σε μια προσπάθεια να αυξήσει τη δύναμή της σε δυτικό έδαφος με μεγαλεπήβολα σχέδια στον οικονομικό και αναπτυξιακό τομέα προσεγγίζει ποικιλοτρόπως τις τρεις αυτές χώρες.

Κίνα- Τουρκία: σχέσεις στενές και καχύποπτες

Οι σχέσεις Κίνας-Τουρκίας στη σύγχρονη εποχή αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήδη από τον Πόλεμο της Κορέας (1950-1953). Η Τουρκία, μετά την αποστολή στρατού στη Νότιο Κορέα ως δείγμα αλληλεγγύης προς τη Δύση και ειδικότερα τις Η.Π.Α., εδραίωσε τη θέση της στο στρατόπεδο του ΝΑΤΟ, ενώ οι σχέσεις της με την Κίνα εντάθηκαν, λόγω του ότι η ΛΔΚ υποστήριζε το αντίπαλο στρατόπεδο της Βορείου Κορέας. Γενικότερα, βέβαια, η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ έχει αποτελέσει εμπόδιο στην ανάπτυξη ομαλών πολιτικών σχέσεων Τουρκίας-Κίνας, καθώς μία τέτοια εξέλιξη δεν θα ήταν επιθυμητή από τις χώρες της Δύσης. Οι διπλωματικές τους σχέσεις εδραιώθηκαν το 1971, όταν η Τουρκία αναγνώρισε τη ΛΔΚ- μόνο όμως κατά τη δεκαετία του ’90 παρατηρήθηκε μια σχετική ανάκαμψή τους, λόγω της προμήθειας όπλων στην Τουρκία στα πλαίσια του Κουρδικού ζητήματος. Οι Η.Π.Α. και οι Ευρωπαϊκές χώρες αρνούνταν να παρέχουν όπλα στην Τουρκία, λόγω μη σύγκλισης απόψεων επί του θέματος –η Κίνα, από την άλλη, βρήκε έναν σύμμαχο αποφασισμένο όσο και η ίδια στον αγώνα της για την καταπίεση αναθεωρητικών στάσεων στο εσωτερικό της. Πιο πρόσφατο παράδειγμα για την ανασταλτική παρέμβαση της Δύσης στην ανάπτυξη των σχέσεων Τουρκίας –Κίνας, αποτελεί και η απόφαση της Άγκυρας το 2015 για ακύρωση μιας συμφωνίας για αγορά πυραυλικών αμυντικών συστημάτων από την Κίνα, μετά από πιέσεις που δέχτηκε η τουρκική πλευρά από Δυτικά κράτη. Σε κάθε περίπτωση, τα τελευταία χρόνια η Τουρκία με την Κίνα έχουν αναπτύξει αρκετά έντονες διπλωματικές σχέσεις όσον αφορά τον τομέα της οικονομίας, των επιχειρήσεων και των αναπτυξιακών δομών γενικότερα, ειδικά στα πλαίσια του project “One Belt, One Road Initiative” (OBOR εφεξής), και του Middle Corridor Initiative που έχει ως στόχο την ενίσχυση των διμερών σχέσεων των δύο κρατών εν γένει. Η Τράπεζα της Κίνας σκοπεύει να επενδύσει σε σχέδια υποδομών, όπως το “Kanal Instabul”, το οποίο θα αποτελεί έναν τεχνητό θαλάσσιο δρόμο που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά ως μια εναλλακτική στα στενά του Βοσπόρου, αλλά και να επικεντρωθεί στον τομέα της παραγωγής και προμήθειας ενέργειας, άνθρακα και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και η δημιουργία ενός πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία, όπως και σχέδια σιδηροδρομικών γραμμών υψηλών ταχυτήτων, συνδεόμενων και με θαλάσσιους δρόμους, που θα ενώνουν Ανατολή και Δύση. Η Τουρκία πρόκειται έτσι να αποτελέσει έναν βασικό σταθμό στη διαδρομή. Χαρακτηριστικό αποτελεί και το σύμφωνο του Νοεμβρίου του 2015 “Memorandum of Understanding on Aligning the Silk Road Economic Belt and 21st Century Maritime Silk Road and the Middle Corridor Initiative”(Μνημόνιο για τη Συνεργασία της Οικονομικής Ζώνης του Δρόμου του Μεταξιού και του Θαλάσσιου Δρόμου του Μεταξιού του 21ου αιώνα και της Πρωτοβουλίας του Ενδιάμεσου Διαδρόμου), στα πλαίσια του οποίου συμφωνήθηκε και η ενίσχυση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι δύο χώρες τηρούν παράλληλα πολύ καλές πολιτιστικές σχέσεις, με το Ινστιτούτο Κομφούκιος να προωθεί την Κινεζική γλώσσα και κουλτούρα στην Τουρκία ήδη από το 2004.

Ζήτημα που όμως τροχοπεδεί τις σχέσεις Τουρκίας-Κίνας αποτελεί αυτό των Ουιγούρων. Οι Ουιγούροι, μειονότητα εθνικά και γλωσσικά συγγενική με τους Τούρκους που διαβιεί στην Κίνα, προβάλλει ως πάγιο αίτημά της την απόσχιση και ανεξαρτητοποίηση της κοινότητας. Η μουσουλμανική τους πίστη και η κοινή με τους Τούρκους πολιτιστική κληρονομιά τους χάρισε το προσωνύμιο «Τούρκοι της Ανατολής». Η Κίνα τους επιφυλάσσει διαφορετική μεταχείριση από τους Han Κινέζους: η υποστήριξη της κοινότητας από Τουρκικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, και φόβοι ότι πολλοί Ουιγούροι έχουν καταταγεί στο ISIS ή άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, αποτέλεσμα έναυσμα για την τοποθέτησή τους στην κατηγορία των «θρησκευτικών εξτρεμιστών».

Θερμό επεισόδιο έλαβε ωστόσο χώρα το 2009 στην αυτόνομη επαρχία της Κίνας Xinjiang, πυρήνα της τουρκογενούς μουσουλμανική μειονότητας των Ουιγούρων. Η μειονότητα έρχεται συχνά σε σύγκρουση με την κυβέρνηση, διαμαρτυρόμενη για την εισροή κινέζων Han στην περιοχή, αντιδρώντας στις εκτεταμένες διακρίσεις και θρησκευτικούς περιορισμούς. Οι εξεγέρσεις κορυφώθηκαν το 2009, με αποτέλεσμα το θάνατο 184 ατόμων. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan έσπευσε να χαρακτηρίσει το γεγονός ως «τύπο γενοκτονίας», με την Κίνα να απαντά πως δεν επιθυμεί ανάμειξη άλλου κράτους στα εσωτερικά της ζητήματα. Οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν το καλοκαίρι του 2015, όταν επιβλήθηκαν μέτρα που περιόριζαν τον εορτασμό του Ραμαζανιού, προκαλώντας την οργή Τούρκων αξιωματούχων. Εντούτοις, η σταδιακή ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών, αλματώδης τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μέσω της εντατικής κινεζικής δραστηριότητας στους τομείς της ενέργειας, του εμπορίου, και των υποδομών της τουρκικής επικράτειας.Πιο πρόσφατα, η Τουρκία έχει λάβει μέτρα περιορισμού της παράνομης μετανάστευσης των Ουιγούρων από την Κίνα στην Τουρκία, ενώ η Κίνα αποσκοπεί στο να μετατρέψει το Urumqi, την μεγαλύτερη πόλη στην Xinjiang, σε μεγάλο κέντρο εμπορίου.

Κίνα-Κύπρος: σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού και συμφέροντος

Η Κίνα σε κάθε περίπτωση έχει αναπτύξει πολύ καλές διμερείς σχέσεις με την Κύπρο –ιστορικά, ζητήματα του άμεσου ενδιαφέροντος της Κύπρου κινητοποιούν και τη ΛΔΚ. Η Κύπρος υποστηρίζει τις βασικές πολιτικές αρχές της Κίνας, όπως το “One China principle”, σχετικά με τη σχέση της Κινεζικής ενδοχώρας και της ημιαυτόνομης Taiwan. Το μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου αποτελεί μάλιστα τον βασικό συνδετικό κρίκο μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας, διότι θεωρεί την Κίνα μεγάλο στρατηγικό σύμμαχο και σημαντικό παράγοντα για την ενίσχυση της οικονομίας και των επενδύσεων στην Ε.Ε. Γι’ αυτόν τον λόγο και ο Πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, δήλωσε κατόπιν συνάντησης του με τον Κινέζο Πρέσβη στην Κύπρο Xingyuan Huang τον Αύγουστο του 2016 ότι θα συνεχίσει την προώθηση των σχέσεων Κίνας-Ε.Ε. σε επίπεδο πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό, αλλά και για διεθνή θέματα.

Φλέγον ζήτημα διεθνών διαστάσεων επί του οποίου έχει πάρει θέση η Κίνα αποτελεί και το Κυπριακό. Η Κίνα δηλώνει σταθερά την υποστήριξή της στην Κύπρο, επιμένοντας ότι θα πρέπει να βρεθεί μια αμοιβαία λύση στη βάση της ειρηνικής επίλυσης διαφορών, με τελικό στόχο τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής και πολιτικής ακεραιότητας της Κύπρου, λαμβάνοντας υπόψιν τα αντίστοιχα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Πέρα από την πολιτική, η Κύπρος έχει αναπτύξει στενές οικονομικές σχέσεις με την Κίνα, καθώς πολλοί Κινέζοι προτιμούν στην Κύπρο για τουρισμό, σπουδές και, φυσικά, επενδύσεις.

Η σημαντική γεωπολιτική θέση της Κύπρου, το γεγονός ότι αποτελεί κράτος-μέλος της Ε.Ε. και άρα γέφυρα μεταξύ Κίνας-ΕΕ, και η αρτιότητα των χρηματοοικονομικών σχέσεων των δύο χωρών, δικαιολογεί την ενεργή ανάμειξη της Κίνας στην Κύπρο. Το νησί διαχρονικά προσελκύει πληθώρα Κινέζων επενδυτών, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα τον στόχο της Κύπρου για βιώσιμη ανάπτυξη. Η Κύπρος αποτελεί κορυφαίο σταθμό και για τον Δρόμο του Μεταξιού, ο οποίος πρόκειται να αναβιώσει στα πλαίσια του OBOR, όπως προαναφέρθηκε και θα περιλαμβάνει το θαλάσσιο δρόμο “Motorway of the Sea”, που θα ενώνει τα Βαλκάνια με την Κύπρο στα πλαίσια της σύνδεσης Βαλτικής και Μεσογείου με το China-Europe Land-Sea Express Route, για την περαιτέρω διευκόλυνση των εμπορικών ανταλλαγών.

Κίνα-Ελλάδα

Η σχέση της Κίνας με την Ελλάδα παρουσιάζει ολοένα και καλύτερες προοπτικές. Με βάση το OBOR, το λιμάνι του Πειραιά έχει αποτελέσει επίκεντρο του ενδιαφέροντος των Κινέζων και ειδικά της Κινεζικής εταιρείας China COSCO Shipping, για ένα φάσμα επενδύσεων 35 ετών. Ο δρόμος προς την εκμετάλλευση του λιμανιού του Πειραιά δεν ήταν χωρίς αναταραχές: φωνές της ελληνικής κοινωνίας που μιλούσαν κατά της «κινεζοποίησης» του λιμανιού και το προσωρινό «πάγωμα» της εγκατάστασης της εταιρείας στο λιμάνι λειτούργησαν ως τροχοπέδη στο μεγάλο εγχείρημα.. Εντούτοις, τον Απρίλιο του 2016, η COSCO αγόρασε το 67% των μετοχών στο λιμάνι του Πειραιά από τον ΟΛΠ, ενώ η συνολική αξία των επενδύσεων σε δύο από τους 3 ναυστάθμους του ανέρχεται στα 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν και η εμπλοκή των Κινέζων με το λιμάνι ξεκίνησε το 2008, η επίσημη πρόταση έγινε το 2006 από τον τότε Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή στους Κινέζους κατόπιν επίσκεψής του στη χώρα της Άπω Ανατολής. Ο Πειραιάς θεωρείται από τους Κινέζους το «κεφάλι του δράκου» στα επενδυτικά τους σχέδια, καθώς η COSCO αποσκοπεί στο να τον μετατρέψει στο μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι και στο μεγαλύτερο ναύσταθμο για επισκευή πλοίων, καθώς επίσης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σημεία συνάντησης κρουαζιερόπλοιων της Μεσογείου. Βέβαια, προκειμένου να διασφαλιστεί η διέξοδος στον Πειραιά και στην Μεσόγειο, το αρχικό σχέδιο του OBOR περιλαμβάνει και επενδύσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο των Βαλκανίων, για τη σύνδεση Βελιγραδίου-Σκοπίων και Πειραιά μέσω του προαναφερθέντος Express Route. Εντούτοις, γεγονότα της επικαιρότητας και η πολιτική αβεβαιότητα στην Ελλάδα, εντεταμένη από την προσφυγική κρίση και τη σύσταση προσφυγικού καταυλισμού στην Ειδομένη, προκάλεσε πρόβλημα στο

σιδηροδρομικό δίκτυο Σκοπίων-Σερβίας και ανέστειλε τα σχέδια των Κινέζων επενδυτών. Ενδιαφέρον βέβαια για επενδύσεις υπάρχει και για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, αλλά και για ενεργειακές υποδομές. Στόχος έχει καταστεί η σύνδεση Κρήτης-ενδοχώρας και η δημιουργία ενός συστήματος σύνδεσης των Κυκλάδων, διά της αξιοποίησης αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Αυτοί οι στόχοι μπορούν να προωθηθούν με την ανάπτυξη projects κινεζικών εταιρειών και της ΔΕΗ, ώστε να επιτευχθεί ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων μονάδων και η αποδοτικότερη παραγωγή ενέργειας. Αξίζει να επισημανθεί ότι η κινεζική εταιρεία State Grid αγόρασε στα τέλη του 2016 το 24% του ΑΔΜΗΕ έναντι 320 εκατομμυρίων ευρώ.

Τις στενές σχέσεις των δύο κρατών φαίνεται να επιβεβαίωσε και η επίσκεψη του πρωθυπουργού Α.Τσίπρα τον Ιούλιο του 2016 στο Πεκίνο και τη Σανγκάη, όπου συζήτησε με τον Κινέζο ομόλογο του Li Keqiang και τον Πρόεδρο της ΛΔΚ Xi Jinping για τους βασικούς πυλώνες της ελληνοκινεζικής συνεργασίας, μεταξύ άλλων τη διεύρυνση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων και τροφίμων στην Κίνα, επενδύσεις στον τραπεζικό τομέα και σε τουριστικά ακίνητα, ενίσχυση του τουρισμού της Ελλάδας εν γένει και συνεργασία στον πολιτιστικό τομέα και την εκπαίδευση. Σχετικά με τον τουρισμό, επιδιώκεται αμφιπλεύρως η δημιουργία απευθείας αεροπορικής σύνδεσης Πεκίνου-Αθήνας, ενώ οι ελληνικές αρχές προσπαθούν να κάνουν πιο εύκολη τη διαδικασία απόκτησης θεώρησης visa για τους Κινέζους, έτσι ώστε να ενισχυθεί το Κινεζικό τουριστικό κύμα προς την Ελλάδα. Αυτό αναμένεται να πραγματοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό φέτος, καθώς το 2017 έχει ανακηρυχθεί ως το έτος πολιτιστικών συναλλαγών Κίνας και Ελλάδας, ενώ η Κίνα θα έχει την τιμητική της στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η επόμενη επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Κίνα αναμένεται άμεσα στις 14 και 15 Μαΐου, στη Σανγκάη, προκειμένου να παραστεί σε εκδηλώσεις προς τιμήν του OBOR και να προβεί σε περαιτέρω συζητήσεις με την Κινεζική κυβέρνηση.

“One Belt, One Road Initiative”

Η περίπλοκη σχέση αυτού του τριγώνου Τουρκίας-Κύπρου-Ελλάδας με την Κίνα δικαιολογείται πλήρως στα πλαίσια του πολυσυζητημένου Κινεζικού project «One Belt, One Road Initiative». Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία αναβιώνει τον αρχαίο Δρόμο του Μεταξιού, ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Xi Jinping τον Σεπτέμβριο του 2013 και περιλαμβάνει δύο βασικά σκέλη: την Οικονομική Ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού (Silk Road Economic Belt), δηλαδή ένα δρόμο κυρίως απαρτιζόμενο από σιδηροδρομικές γραμμές που θα ενώνει την Ευρασία από άκρη σε άκρη, και τον θαλάσσιο δρόμο του Μεταξιού (Maritime Silk Road), ο οποίος θα αποτελέσει ένα δίκτυο θαλάσσιων εμπορικών δρόμων που θα ενώνει Ασία, Αφρική και Ευρώπη. Όπως προαναφέρθηκε, ο Πειραιάς σηματοδοτεί μια από τις σημαντικότερες στάσεις και τον μεγαλύτερο σταθμό εμπορευματοκιβωτίων αυτών των σχεδίων, για την εισαγωγή προϊόντων από την Κίνα στην Ευρώπη, που θα προωθούνται στη συνέχεια με τρένα σε όλη την Ευρώπη. Η Κύπρος πρόκειται να ενωθεί μέσω θαλάσσιας οδού (Motorway of the Sea) με τον

Πειραιά προκειμένου να προωθηθεί το εμπόριο και στην λεκάνη της Μεσογείου ακόμα πιο ανατολικά.

Αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η θέση της Τουρκίας στην παρούσα κατάσταση: η χώρα επιθυμεί να διαδραματίσει έναν δυναμικό ρόλο στις πρωτοβουλίες αυτές, αξιοποιώντας λιμάνια της όπως το Mersin και το Çandarlı, απέναντι από τη Λέσβο, έτσι ώστε να αποτελέσουν και αυτά σταθμούς διακίνησης εμπορευμάτων, αν και σίγουρα όχι ισχύος αντίστοιχης με αυτή του λιμανιού του Πειραιά. Η αναβάθμιση των λιμανιών αυτών της Τουρκίας θα επιτευχθεί με προσέλκυση κινεζικών κεφαλαίων, κάτι που καθίσταται μέχρι στιγμής εφικτό με την απόκτηση μετοχών από μεγάλες Τουρκικές εταιρείες σε λιμάνια ανά τον κόσμο, όπως το Μπαγκλαντές, το Εκουαδόρ, τη Μπουρκίνα Φάσο. Κυρίαρχη βλέψη του Erdogan είναι σε κάθε περίπτωση να ενισχυθούν οι διμερείς και δη οικονομικές σχέσεις Κίνας-Τουρκίας, προκειμένου η χώρα να έχει ένα σίγουρο στήριγμα στην Ανατολή.

Συμπεράσματα

Παρά τη λεπτή ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, και τη διακύβευση ποικίλων συμφερόντων και επικράτηση κλιμακούμενων εντάσεων, η Κίνα έχει καταφέρει να δημιουργήσει αρκετά συμπαγείς δεσμούς με τρία επίμαχα κράτη της περιοχής. Λειτουργώντας με πλήρη κατανόηση των γεωπολιτικών και οικονομικών προκλήσεων, καταφέρνει να συνάψει ισχυρούς δεσμούς όχι μόνο με χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και προτιθέμενα προς ένταξη μέλη όπως η Τουρκία. Παρά τις πολιτικές εντάσεις που διέπουν τις χώρες της Μεσογείου, η ΛΔΚ διατηρεί ομαλές και μάλιστα πολλά υποσχόμενες, τουλάχιστον σε οικονομικά πλαίσια, σχέσεις μαζί τους. Φαίνεται, λοιπόν, πως στα πλαίσια του “One Belt, One Road Initiative” μπορεί να επιτευχθεί συνεργασία διακρατικού και διηπειρωτικού βεληνεκούς, εδραιώνοντας τη θέση της Κίνας ως μεγάλη οικονομική δύναμη στη διεθνή πολιτική σκηνή, ωστόσο μένει να δούμε το πώς η Κίνα θα αντιμετωπίσει τις περιφερειακές εντάσεις, όπως ενδεχόμενες συρράξεις Ελλάδας-Τουρκίας και Κύπρου-Τουρκίας που προκαλούνται από τις αντίστοιχες εδαφικές διεκδικήσεις τους. Θα πάρει τη θέση του ειρηνικού διαμεσολαβητή, του απαθούς παρατηρητή, ή θα τηρήσει μια πιο δυναμική στάση υπέρ κάποιας πλευράς;

 

Βιβλιογραφία

* van der Putten,Seaman,Huotari,Ekman,Otero-Iglesias, F. ‘One Belt, One Road’ Projects in Greece: A Key Driver of Sino–Greek Relations. Σε Europe and China’s New Silk Roads. (31-34). European Think-tank Network on China (ETNC),found at: https://www.clingendael.nl/sites/default/files/Europe_and_Chinas_New_Silk_Roads_0.pdf ,last accessed:26.4.2017

* Caballero, L. (2015). The Maritime Silk Road; China and the ASEAN. Διδακτορική διατριβή,found at: https://repositori.upf.edu/bitstream/handle/10230/24987/Caballero_2015.pdf?sequence=1 ,last accessed:26.4.2017

* Lerner, G. (31 Ιανουαρίου 2017). In Turkey, US Loss Is China’s Gain. The Diplomat 26,found at: http://thediplomat.com/2017/01/in-turkey-us-loss-is-chinas-gain/ ,last accessed: 26.4.2017

* Brînză, A. (25 Απριλίου 2016). How a Greek Port Became a Chinese ‘Dragon Head’. The Diplomat 17,found at: http://thediplomat.com/2016/04/how-a-greek-port-became-a-chinese-dragon-head/ ,last accessed:26.4.2017

* Jin, W. (10 Αυγούστου 2016). After the Failed Coup: A New Dawn for China-Turkey Relations?. The Diplomat 21,found at: http://thediplomat.com/2016/08/after-the-failed-coup-a-new-dawn-for-china-turkey-relations/ ,last accessed:27.4.2017

* Tziampiris, A. The New Region of the Eastern Mediterranean.The Huffington Post, found at: http://www.huffingtonpost.com/aristotle-tziampiris/the-new-region-of-the-eastern-mediterranean_b_7932916.html ,last accessed:27.4.2017

* Atli, A. (8 Νοεμβρίου 2016). China and Turkey rev up efforts to strengthen ties. Asia Times, found at: http://www.atimes.com/china-turkey-rev-efforts-strengthen-ties/ , last accessed: 27.4.2017

* Cross border e-commerce a boost for China-Turkey ties. China Daily Europe, found at: http://europe.chinadaily.com.cn/business/2016-10/15/content_27071735.htm ,last accessed: 27.4.2017

* Sklias, P., Roukanas, S. & Pistikou, V. (Μάιος 2012). China’s Economic Diplomacy: A Comparative Approach to Sino-Greek and SinoTurkish relations. International Journal of Business and Social Science. 3(10):1-12, found at: http://ijbssnet.com/journals/Vol_3_No_10_Special_Issue_May_2012/30.pdf ,last accessed: 27.4.2017

* Cyprus to attract more investment from China:President.China Daily, found at: http://www.chinadaily.com.cn/business/2017-02/22/content_28301756.htm , last accessed:28.4.2017

* China closely watching efforts to solve Cyprus problem: foreign minister.Xinhuanet, found at: http://news.xinhuanet.com/english/2015-12/22/c_134938874.htm ,last accessed:28.4.2017

* Κεχαγιά, Β. (2016). Επίσκεψη Τσίπρα στην Κίνα: Οι 6 συμφωνίες του Πεκίνου.CNN Greece,found at: w.cnn.gr/news/politiki/story/38159/episkepsi-tsipra-stin-kina-oi-6-symfonies-toy-pekinoy ,last accessed: 28.4.2017

* Sideris, S. (2017).Alexis Tsipras to visit China. Independent Balkan News Agency, found at: http://www.balkaneu.com/alexis-tsipras-to-visit-china/ last accessed: 28.4.2017

* Ledsham, C. (2016). Greece Looking To Attract One Million Chinese Tourists Per Year By 2021. China Outbound Tourism Research Institute, found at: http://china-outbound.com/2016/06/15/greece-looking-to-attract-one-million-chinese-tourists-per-year-by-2021/ last accessed: 28.4.2017

* China, Greece to seek enhanced cooperation under Belt and Road Initiative. Global Times, found at: http://www.globaltimes.cn/content/1043761.shtml ,last accessed: 29.4.2017

* Μπέλλος, Η. (Ιανουάριος 2017). Μετά τον Πειραιά, οι Κινέζοι επενδύουν στον ενεργειακό κλάδο. Καθημερινή,found at : http://www.kathimerini.gr/890663/article/oikonomia/epixeirhseis/meta-ton-peiraia-oi-kinezoi-ependyoyn-ston-energeiako-klado , last accessed: 29.4.2017

* «Το Κυπριακό από τη Ζυρίχη στη Λουκέρνη: Σε αναζήτηση ομοσπονδιακής επίλυσης», Λιάκουρας Π., 2007, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης

* «Turkey attacks China ‘genocide’», 10.7.2009, BBC, found at: http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8145451.stm, last accessed: 3.5.2017

* «China criticized over Ramadan restrictions», Watson I., Dong S., Lu S., CNN, 8.7.2015, found at: http://edition.cnn.com/2015/07/02/asia/china-xinjiang-ramadan , last accessed: 3.5.2017