Μια ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικων του ρωσικού πολιτικού συστήματος και των τελευταίων εκλογικων αναμετρήσεων

Μαρία Τσιμάρα, Ερευνητική Ομάδα SAFIA, τομέας Ρωσίας

Το πολιτικό σύστημα της Ρωσικής Ομοσπονδίας αποτελεί ένα από το πλέον βραχύβια αφού εγκαθιδρύθηκε μόλις το 1993 με την θέσπιση και υιοθέτηση του Ρωσικού Συντάγματοςπρος αντικατάσταση του σοβιετικού. Χαρακτηρίζεται από ορισμένες περιπλοκότητες που επηρεάζουν και την πολιτική ζωή της χώρας. [1]Το πολίτευμα της Ρωσίας, αρχικά, είναι η Ομοσπονδιακή ημι-Προεδρική δημοκρατία, με λειτουργίες Προεδρικής, και σύμφωνα με το Σύνταγμα, την νομοθετική εξουσία έχει το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας ή κοινώς Άνω Βουλή και η Κρατική Δούμα ή αλλιώς Κάτω Βουλή[2].

Όσον αφορά στην εκτελεστική εξουσία, αυτή κατέχει ο Υπουργός του Κράτους ή Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος. Ο πρώτος, είναι το δεύτερο πιο ισχυρό πολιτικό αξίωμα της Ρωσίας, έχει λιγότερες εξουσίες, κατέχει κυρίως ένα συμβολικό ρόλο και διορίζεται από τον Πρόεδρο με τη σύμφωνη γνώμη της Κάτω Βουλής. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας, από την άλλη, έχει σημαντικές εξουσίας. Εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία για 6 έτη, γεγονός που εκφράζει ισχυρή λαϊκή εντολή, και είναι το ανώτερο αξίωμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αρχηγός του Κράτους, εγγυητής του Συντάγματος και των ελευθεριών του ανθρώπου και λαμβάνει μέτρα για την προστασία της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Ρωσίας. Ο Πρόεδρος, μαζί με την Κρατική Δούμα, διορίζουν τον Πρωθυπουργό της χώρας και την Κυβέρνηση και προεδρεύει του υπουργικού συμβουλίου.[3] Ο Πρόεδρος, ακόμη, είναι ο Αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η κυβέρνηση, από την άλλη, έχει πιο περιορισμένες αρμοδιότητες, κυρίως δημοσιονομικές, όπως κατάθεση προϋπολογισμού και θέσπιση νομισματικής πολιτικής, και επίσης να προστατεύει την εσωτερική τάξη και την τήρηση των νόμων. Πρόεδρος της Κυβέρνησης διορίζεται πρόσωπο επιλογής του προέδρου, το οποίο συνήθως προέρχεται και προεδρεύει στο κόμμα έχει την σχετική ή απόλυτη πλειοψηφία από τα αποτελέσματα των εκλογών. Αν και επί της ουσίας πρόκειται για ένα ημι-προεδρικό σύστημα, με τις υπερεξουσίες του προέδρου φαίνεται πως η ρωσική προεδρία λειτουργεί ως μια παράλληλη κυβέρνηση, αφού δεν υπάρχει σαφής διάκριση των εξουσιών και συχνά η κυβέρνηση υπόκειται υπό στενό προεδρικό έλεγχο, ενώ ο πρωθυπουργικός έλεγχος είναι αρκετά περιορισμένος.[4]

Η απευθείας εκλογή προέδρου από το λαό, δε, με την πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος σηματοδότησε την αλλαγή του πολιτικού και κομματικού συστήματος στη Ρωσία. Η διεξαγωγή εκλογών, άλλωστε, ήταν θεμέλιο της φιλελευθεροποίησης και του εκδημοκρατισμού του σοβιετικού κομμουνιστικού συστήματος από τον M. Gorbachev. Στην αυγή του μετασοβετικού και κοινοβουλευτικού συστήματος, κυρίαρχος ήταν ο πρόεδρος Boris Yeltsin. Κατά την προεδρίας του τέθηκε το θεσμικό πλαίσιο και αποτέλεσε καθεστώτος μετάβασης.

Κατά τις εκλογές του 1999, το πολιτικό τοπίο της χώρας είχε μεταβληθεί σε σχέση με τα παλαιότερα έτη. Μια νέα φυσιογνωμία, αυτή του Vladimir Putin, ο οποίος είχε το αξίωμα του Προέδρου της Κυβέρνησης, αποτέλεσε τον γνώμονα με βάση τον οποίο κινήθηκαν τα ρωσικά κόμματα.Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ως νέος και άφθαρτος πολιτικός, αλλά αποσπώντας ιδιαιτέρα θετικές γνώμες κατά τηνθητεία του,ασκούσε μεγάλη επιρροή στην ρωσική πολιτική σκηνή. Σημαντικό γεγονός αποτελεί, δε, πως μόλις τρεις μήνες πριν την διενέργεια των εκλογών, ιδρύθηκε τοκόμμα «Ενότητα» με την υποστήριξη του προέδρου Yeltsin και του πρωθυπουργού Putin.[5] Η «Ενότητα» χαρακτηρίστηκε ως «κόμμα εξουσίας», αφού εξέφραζε  επί των πλείστων τον γραφειοκρατικό και επιχειρηματικό μηχανισμό που συνεργάζονταν με το Κρεμλίνο. Το αποτέλεσμα των εκλογών έβγαλε την «Ενότητα» κερδισμένη, συγκεντρώνοντας ποσοστό 23,32 % και 73 έδρες από τις 450.  Εκτιμώντας συνολικά, λοιπόν, την περίοδο Yeltsin, ως ένα καθεστώς μεταβατικό, όπου συνυπήρχαν τόσο στοιχεία διαφθοράς αλλά και εκδημοκρατισμού, φαίνεται πως έθεσε τα θεμέλια της εδραίωσης του νέου συστήματος. Αρχίζει, ακόμα, να διαμορφώνεται μια κομματική στρατηγική υπό το νέο πλέον σκηνικό, όπου ο σχηματισμός πολιτικών κομμάτων βρίσκεται υπό αλληλεξάρτηση με προεδρικές πολιτικές και τα εκλογικά αποτελέσματα. Επιπλέον, Τα επόμενα χρόνια, όμως, φαίνεται πως η επίδραση του V.Putin στην πολιτική σκηνή, θα αλλάξει σημαντικά το ρωσικό πολιτικό και κομματικό τοπίο.  Όπως και στις πρότερες προεδρικές εκλογές, οι εκλογές της Δούμας αποτέλεσαν οιωνό για τις προεδρικές του 2000[6], καθώς οι ποσοτικές επιδόσεις των κομμάτων στη Δούμα αντικατόπτριζαν  τις πιθανότητες τους στην προεδρική κούρσα. [7]

Ενώ, λοιπόν, η κοινή γνώμη ήταν αρνητική λόγω φαινομένων διαφθοράς απέναντι στον «παλαιοκομματισμό», ο V. Putin είχε αποσπάσει κατά την διάρκεια της πρωθυπουργίας του την συμπάθεια των Ρώσων πολιτών. Η σύμπραξη της «Ενότητας» με το «Ενωτικό Κόμμα της Ρωσίας» στη Δούμα, έδωσε μια ισχυρή κοινοβουλευτική βάση στην υποψηφιότητα Putin, δίνοντάς παράλληλα η υποστήριξη και από τον γραφειοκρατικό μηχανισμό και την «τέταρτη εξουσία»[8]. Έτσι, εξασφάλισε την νίκη από τον πρώτο κιόλας γύρο, συγκεντρώνοντας το ποσοστό του 52,94%.

Η περίοδος της προεδρίας Putin θα χαρακτηριστεί από στροφή στην κεντρική εξουσία, την κοινωνική και οικονομική σταθερότητα εσωτερικά και προσπάθεια επιβολής ισχύος στην εξωτερική πολιτική.[9] Στον αντίποδα με την περίοδο Yelsin,  η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται ως «καθεστώς σταθεροποίησης».

Με φόντο τις εκλογές του 2003 για τη Δούμα, το πολιτικό και κομματικό σκηνικό ήταν σημαντικά μεταβεβλημένο. Τα κόμματα που πλέον βρίσκονταν στο προσκήνιο[10] ήταν η «Ενωμένη Ρωσία», που εν τέλη συγκέντρωσε ποσοστό 37,6% και 222 έδρες, δεύτερο το «Κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσικής Ομοσπονδίας» με 12,6% και 62 έδρες, τρίτο το «Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα Ρωσίας» με 11,5 % και 36 έδρες καιτέταρτο η «Εθνική Πατριωτική Ένωση» με 9,0% και 37 έδρες. Η κυριαρχία της «Ενωμένης Ρωσίας» στη Δούμα, αλλά και γενικότερα του V.Putin, είχε ακόμη ως αποτέλεσμα αυτομόληση βουλευτών από άλλα κόμμα, κατοχυρώνοντας έτσι την πρωτοκαθεδρία του.

Η συντριπτική, αυτή, νίκη στις εκλογές της Δούμας, κατέστησαν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2004 το αναμενόμενο από και επανεκλογή του Putin φαινόταν αναπόφευκτη. Η κυριαρχία του Putin και της «Ενωμένης Ρωσίας»   κατέστησε εφικτή την αλλαγή του εκλογικού νόμου, αλλάζοντας το εκλογικό κατώφλι εισόδου στη Δούμα από 5% σε 7%. [11]

Λόγω του συνταγματικού περιορισμού,[12]ο V.Putin δεν μπορούσε για δεύτερη συνεχόμενη προεκλογική περίοδο να διεκδικήσει το προεδρικό αξίωμα, κι έτσι έδωσε την σκυτάλη στον Dmitry Medvedev[13], ο οποίος εξελέγη ο τρίτος πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 2008. Και την περίοδο της προεδρίας του, ο Putin είχε την Πρωθυπουργία, και πολύ συχνά ασκούσε προεδρική πολιτική, παρά τους συνταγματικούς περιορισμούς.[14] Έτσι, θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε τις προεδρίες Yeltsin-Putinπαρά το ότι φαίνονται ως προς το ότι η δεύτερη αποτελεί στην ουσία συνέχεια της πρώτης.

Κατά τις πλέον πρόσφατες προεδρικές εκλογές, το 2012, ο Putin μπορούσε να είναι και πάλι υποψήφιος πρόεδρος, βγήκε νικητής από τον πρώτο γύρο με μεγάλο προβάδισμα, αγγίζοντας το ποσοστό του 63,6% αφήνοντας πίσω τον ακροδεξιό Mikhail Dmitrievitch Prokhorov με 17,2% τον κομμουνιστή Gennady Zyuganov με 7,9% και τον εθνικιστή Vladimir Zhirinovsky που συγκέντρωσε 6,24%.[15] Παρατηρείται, λοιπόν, εκ των εκλογικών αποτελεσμάτων, πως, παρά την κραυγαλέα νίκη του Πούτιν, υπήρξε σημαντική άνοδος της ακροδεξιάς και των εθνικιστικών κομμάτων.[16]

Συμπερασματικά, λοιπόν, η θεσμικά και πολιτικά απόλυτη κυριαρχία του κομμουνιστικού κόμματος φαίνεται πως αντικαταστάθηκε στο σύγχρονο ρωσικό πολιτικό σκηνικό από ένα αντιπροσωπευτικό σύστημα, με ελεύθερες εκλογές και με την ύπαρξη κομμάτων και πλουραλισμού. Όμως, η σημαντική δύναμη ενός πανίσχυρού  προέδρου, παραπέμπει σε παλαιοτέρα συστήματα επί της ρωσικής επικράτειας, είτε συγκριτικά με την τσαρική παντοδυναμία, είτε την παντοδυναμία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. [17]

Έτσι, το ρωσικό πολιτικό σύστημα χαρακτηρίζεται συχνά ως δυσλειτουργικό και πατερναλιστικό, ενώ το  κομματικό σύστημα είναι συχνά κηδεμονευομένου από το Κρεμλίνο.[18] Ολιγαρχικά στοιχεία μπορούν να εντοπιστούν στην Ρωσική Ομοσπονδία, όπως και η απόλυτη  κυριαρχία του προέδρου και σημαντική μείωση ισχυρής αντιπολιτευτικής δύναμης, συχνά με κρατική καταστολή, είναι μια συχνή τακτική.Το κοινοβούλιο είχε θεσπίσει κατασταλτικούς νόμους  σχετικά με απαγόρευση πολιτικών συγκεντρώσεων, δράσεις ΜΚΟ με ξένη χρηματοδότηση και διεθνείς οργανώσεις, λόγω του ότι μπορεί να είναι «επικίνδυνες» προς το καθεστώς. Πρόσφατο και πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σύλληψη του  ακτιβιστή Alexei Navalny, λόγω διαδικτυακής εκστρατείας ενάντια στην κυβέρνηση, με την κατηγορία της διαφθοράς και υποκίνησης υπό ξένα συμφέροντα.[19] Τα φαινόμενα αυτά, είναι, εν μέρη,απόρροια εκλογικών διαδικασιών και επιλογής προσώπων, γεγονός που αντικατοπτρίζει πωςστην πολιτική κουλτούρα των Ρώσων πολιτών κυριαρχεί ακόμη το στοιχείο της κηδεμονίας, αλλά και την γενικότερη νοσταλγική κουλτούρα του παλαιού καθεστώτος. [20]

Παρόλες τις αδυναμίες, όμως, με φόντο ένα ταραγμένο σκηνικό, όπως την κρίση και προσχώρηση της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014 , της κρίση της οικονομίαςλόγω της πτώσης στην τιμή του πετρελαίου, και της επιβολής εμπορικού εμπάργκο, το κόμμα του Ρώσου προέδρου αναδείχθηκε νικητής των βουλευτικών εκλογών του 2016 σκιαγραφώντας έτσι μια επικείμενη νίκη του σε ενδεχόμενη υποψηφιότητά του στις προεδρικές εκλογες του 2018.[21]Στην πραγματικότητα, δε, οι παραπάνω πολιτικές ταραχές, αντί να μειώσουν την δημοτικότητά του, φαίνεται πως την αύξησαν, αφού η προσάρτηση της Κριμαίας λειτούργησε καταλυτικά υπέρ του, και οι ευθύνες της οικονομικής κρίσης καταλογίζονται στον διοικητικό μηχανισμό κι όχι στον Πρόεδρο. Σύμφωνα, τέλος, με μια πρόσφατη δημοσκόπηση του ρωσικού ερευνητικού κέντρο «Levada-Centr» [22]  το 66%, θα επιθυμούσαν πρόεδρο της χώρας τον VladimirPutinκαι μετά το 2018, και δηλώνουν ικανοποιημένοι από την διακυβέρνησή του. Υπάρχει, λοιπόν, το εύλογο ερώτημα σχετικά με το ποιο θα είναι το εκλογικό αποτέλεσμα των ερχόμενων εκλογών και αν θα καταφέρει ο νυν πρόεδρος παρά το ιδιαίτερα ταραγμένο εσωτερικά και εξωτερικά σκηνικό, να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία του. Το ερώτημα αυτό είναι καίριο, καθώς η διακυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενός κράτους με σημαντική παρουσία στην διεθνή πολιτική σκηνή, είναι καθοριστική, τόσο για το μέλλον της ίδιας της χώρας, όσο για τον ρόλο της στο διεθνές περιβάλλον.[23]

[1]                        Robert Orttung, Andrew Wilson, 2007, Series: Russian Analytical Digest (RAD) Issue: 28 Political Opposition in Russia, Publisher(s): Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen, [online] available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F2%2F8%2Fno_28_political_opposition_in_russianr_2, [Accessed 15 May 2017].

[2]                      Άρθρο 11 Ρωσικού συντάγματος, όπου αναφέρονται οι αρμοδιότητες του κάθε σώματος. (Το ρωσικό σύνταγμα στα ελληνικά βλ. http://www.greeklaws.com/pubs/uploads/2509.pdf )

[3]                      Σε αντίθεση με την περίπτωση το σύστημα «checksandbalances» των Η.Π.Α., όπου ο πρόεδρος είναι επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, το ρωσικό σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο

110, ότι η εκτελεστική εξουσία ανήκει στην κυβέρνηση, αλλά ο ο επικεφαλής της κυβέρνησης) λειτουργεί εντός της προεδρικής ισχύος. Επομένως, υπάρχει ένα υβριδικό τριαδικό σύστημα

Προέδρου-Δούμας-Πρωθυπουργού.

[4]                      Kryshtanovskaya Olga and White Stephen, Putin’s Militocracy, Post-Soviet Affairs, 2003, 19, 4, σελ.

293-296.

[5]                      Colton Timothy and McFaul Michael, “Reinventing Russia’s Party of Power: ‘Unity’ and the 1999 Duma Election”, Post-Soviet Affairs, vol. 16, no. 3, 2000, σελ. 201-224.

[6]                      Henry E. Hale, The Upcoming 2007 Duma Elections and Russia’s Party System, 2007, Series: Russian Analytical Digest (RAD), Issue: 31 Russia’s Party System and the 2007 Duma Elections, Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen, [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center-for-securities-studies/pdfs/RAD-31.pdf, [Accessed 15 May 2017].

[7]                      Grigoriev Sergei and Lantz Matthew, “Lessons of the 1995 State Duma Elections”, Demokratizatsiya, vol. 46 , no.23 , σελ. 163.

[8]                      Τα ΜΜΕ, δηλαδή, είχαν δημιουργήσει μια θετική γνώμη προς τους Ρώσους πολίτες, οπότε μέσω χειραγώγησης και προπαγάνδας μπόρεσαν να κατευθύνουν εμμέσως τους ψηφοφόρους. Βλ. Robert Orttung, Anders Åslund, Edward Lucas, Andrei Kazantsev, Sergei Markedonov,  Series: Russian Analytical Digest (RAD) , Issue: 36 Putin’s Legacy,  Publisher(s): Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen , 2008, [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F3%2F6%2Fno_36_the_putin_legacynr_36_the_putin_le, [Accessed 16 May 2017].

[9]                      Hyde Matthew, “Putin’s Federal Reforms and Their Implications for Presidential Power in

Russia”, Europe-Asia Studies, vol. 53, no. 5, 2001, σελ. 727-728.

[10]                    Περισσότεραγιαταρωσικάκόμματακαιτιςιδεολογικέςνόρμεςπουπρεσβεύουνστο Petra Stykow, Vladimir Gel’man, J. Paul Goode, Igor Rabinovich, Yury Shabaev (2007). No. 19: Political Parties. Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F1%2F9%2Fno_19_political_partiesnr_19_political_p [Accessed 15 May 2017].

[11]                    Robert Orttung, Anders Åslund, Edward Lucas, Andrei Kazantsev, Sergei Markedonov,  Series: Russian Analytical Digest (RAD) , Issue: 36 Putin’s Legacy,  Publisher(s): Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen , 2008, [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F3%2F6%2Fno_36_the_putin_legacynr_36_the_putin_le, [Accessed 16 May 2017].

[12]                    Οι αρμοδιότητες του Προέδρου ορίζονται στα άρθρα 80-93, στο τέταρτο μέρος του συντάγματος. Βλ. Το Ρωσικό Σύνταγμα στα ελληνικά βλ. http://www.greeklaws.com/pubs/uploads/2509.pdf

[13]                    Ο Medvedev  είχε την απόλυτη στήριξη του Putin κατά την προεκλογική του εκστρατεία και έλαβε ψήφους από τα ¾ των ψηφοφόρων του .βλ.  RT International. (2017). Who is Dmitry Medvedev?. [online] Available at: https://www.rt.com/politics/who-is-dmitry-medvedev-2008-03-04/ [Accessed 15 May 2017].

[14]                    Robert Orttung, Anders Åslund, Edward Lucas, Andrei Kazantsev, Sergei Markedonov,  Series: Russian Analytical Digest (RAD) , Issue: 36 Putin’s Legacy,  Publisher(s): Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen , 2008, [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F3%2F6%2Fno_36_the_putin_legacynr_36_the_putin_le, [Accessed 16 May 2017].

[15]                    Πηγή αποτελεσμάτων βλ. http://www.russiavotes.org .

[16]                    David White, Birmingham An Uphill Battle: Maintaining Political Opposition in the Context of Russia’s Nationalist Turn, Series: Russian Analytical Digest (RAD), Issue: 166 Opposition Politics in Russia: Where are they?, Publisher(s): Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Research Centre for East European Studies, University of Bremen; Institute for European, Russian and Eurasian Studies, George Washington University , 2015 , [online] Available at: http://www.css.ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/publications/rad/rad-all-issues/details.html?id=%2Fn%2Fo%2F1%2F6%2Fno_166_opposition_politics_in_russia_whe , [Accessed 15 May 2017].

[17]                    Nikolai Petrov, “Regional Models of Democratic Development,” in Between Dictatorship and Democracy: Russian Post-Communist Political Reform, in M. McFaul, N. Petrov and A. Ryabov, eds., Washington, DC: Carnegie

Endowment for International Peace, 2005

[18]                    Wilson Andrew, “Virtual Politics – Faking Democracy in the Post-Soviet World”, Yale University

Press, 2005, σελ. 91-92. Και News.xinhuanet.com. (2017). Russian president admits failure in fighting corruption. [online] Available at: http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-01/13/c_13689654.htm [Accessed 15 May 2017].

[19]Αλεξέι Ναβάλνι, ο ακτιβιστής που κάνει online αντιπολίτευση στον Πούτιν, . [online] Available at: http://www.kathimerini.gr/902408/article/epikairothta/kosmos/ale3ei-navalni-o-aktivisths-poy-kanei-online-antipoliteysh-ston-poytinhtm [Accessed 25 May 2017].

[20] Freeze, Gregory L., ed. Russia: a history. New York: Oxford University Press, 1997, σελ. 414.Και Μαθήματα και παθήματα από τη διάλυση της ΕΣΣΔ [online] Availableat: https://gr.rbth.com/politics/2015/06/12/25_xronia_metasobietiki_rosia_oi_sobare_proklisei_gia_to_nearo_krato_37539[Accessed 25 May 2017].

[21] Θρίαμβος Πούτιν στη Ρωσία, 19.9.2016, [online] available at: http://www.dw.com/el/%CE%B8%CF%81%CE%AF%CE%B1%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B9%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1/a-19560779 [accessed: 25/5/2017]

[22]Support for Putin in Russia hits new high – poll[online] available at: https://www.rt.com/politics/390079-share-of-putins-supporters-record/[accessed: 29/5/2017]

[23]                      Οι ρωσικές προεδρικές εκλογές πρόκειται να πραγματοποιηθούν το 2018. Ο Vladimir Zhirinovsky έχει ήδη εξαγγείλει την υποψηφιότητά του, ενώ ο V.Putin δεν έχει προβεί σε κάποια επίσημη δήλωση.

Πηγές-Βιβλιογραφία