Ερευνητική Ομάδα «Κοινωνικά και Ανθρωπιστικά Ζητήματα»

Χρήστος Τσαγκάρης, 4 Ιανουαρίου 2018

 

Εισαγωγή:

Η Ευρώπη των ανοιχτών συνόρων ευνοεί ποίκιλες μορφές κινητικότητας. Η ιατρική κινητικότητα είναι βέβαια περιορισμένη σε σχέση με την εργασιακή, ακαδημαϊκή ή και τουριστική κινητικότητα. Εν τούτοις εμφανίζεται ιδιαίτερα σημαντική καθώς οδηγεί στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στα συστήματα υγείας όλων των κρατών μελών. Σε κεντρικό επίπεδο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε το πρόγραμμα MARQuIS το οποίο αξιολογεί το σύστημα βελτίωσης και προσαρμογής υπηρεσιών υγείας PATH. Παράλληλη δράση ήταν και το πρόγραμμα “SO WHAT? Strategies across Europe to assess quality of care”. Στη διαμόρφωση των επιμέρους οδηγιών δραστηριοποιήθηκε ενεργά και το ευρωπαϊκό παράρτημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO). Στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης ανατρέχουμε σε επιμέρους κριτήρια – παρεμβάσεις εξασφάλισης ποιότητας υπηρεσιών υγείας που τέθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος. Παράλληλα διερευνούμε κατά πόσο οι κατευθύνσεις που δίνονται – κατευθύνσεις που αφορούν τις ευρωπαϊκές χώρες – ευθυγραμμίζονται ή αποκλίνουν από το ευρέως γνωστό μοντέλο αξιολόγησης ποιότητας υπηρεσιών υγείας του A. Donabedian.

Εισαγωγικά κρίνουμε απαραίτητο να παραθέσουμε ιστορικά στοιχεία, ορισμούς και επεξηγήσεις που θα καταστήσουν δυνατή την πληρέστερη κατανόηση της παρούσας πραγμάτευσης.

Ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας σημαίνει την παροχή της καλύτερης διαθέσιμης περίθαλψης στον ασθενή, δηλαδή να πραγματοποιείται αυτό που χρειάζεται, στον κατάλληλο χρόνο, με το σωστό τρόπο, στο άτομο που το έχει ανάγκη, εξασφαλίζοντας το βέλτιστο αποτέλεσμα Από διοικητική σκοπιά, σημαίνει την παροχή αποτελεσματικής φροντίδας με οικονομικό τρόπο και ορθολογική κατανομή των περιορισμένων διαθέσιμων πόρων. Από την πλευρά των ασθενών σημαίνει δυνατότητα επιλογής και πρόσβασης στις επιθυμητές και κατάλληλες υπηρεσίες στο συντομότερο χρόνο. Είναι εμφανές ότι η έννοια της ποιότητας έχει διαφορετικές αποχρώσεις για τους άμεσα ενδιαφερόμενους (εσωτερικοί, εξωτερικοί «πελάτες»).

Το μοντέλο αξιολόγησης Donabedian

Ο Avedis Donabedian, σε μια ανασκόπηση μελετών της περιόδου 1954−1984, κατέγραψε τις προηγούμενες προσπάθειες και διαμόρφωσε το πλαίσιο διασφάλισης ποιότητας στο τρίπτυχο “sound structures, good processes and suitable outcomes” (σωστές δομές, καλές διαδικασίες και κατάλληλα αποτελέσματα). Η έννοια της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας περιλαμβάνει την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την τεχνική αρτιότητα, καθώς επίσης την ασφάλεια, την προσβασιμότητα και την ανάπτυξη των υπηρεσιών με επίκεντρο τον ασθενή, στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης φροντίδας. Αφορά στη συνολική λειτουργία ενός τμήματος, με αφετηρία τα ζητήματα στελέχωσης, διοίκησης και οργάνωσης έως την κλινική πρακτική. Η ποιότητα μπορεί να μετρηθεί. Σύμφωνα με τη συστημική θεωρία του Donabedian, στις υπηρεσίες υγείας μπορούν να διακριθούν τρία συστατικά στοιχεία: η δομή (ανθρώπινοι πόροι και εγκαταστάσεις-υποδομές), οι διαδικασίες (οργάνωση, λειτουργία του οργανισμού και παροχή υπηρεσιών υγείας) και τα αποτελέσματα (των δράσεων και των υπηρεσιών). Σε κάθε κατηγορία υπάρχουν ποσοτικά χαρακτηριστικά που μπορούν να μετρηθούν, όπως η εκπαίδευση και τα χρόνια εμπειρίας των ιατρών, οι χρόνοι αναμονής των ασθενών, η ακρίβεια των μηχανημάτων, ο βαθμός ικανοποίησης των ασθενών, τα ποσοστά επιτυχίας των θεραπειών κ.ά., αρκεί να εντοπιστούν τα κρίσιμα σημεία ενδιαφέροντος στις υπηρεσίες υγείας και στη συνέχεια μπορούν να οριστούν πρότυπα καλής πρακτικής, δείκτες αξιολόγησης και δράσεις συμμόρφωσης. Η καταγραφή των διαδικασιών και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της κλινικής πρακτικής, εκτός από την πειθαρχία που επιβάλλει, μπορεί να οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων. Τέλος, η τήρηση κοινής μεθοδολογίας από τα τμήματα επιτρέπει πιο αξιόπιστες συγκρίσεις των αποτελεσμάτων τους και παρέχει χρήσιμο υλικό για μελέτες.

Έχει προταθεί η ερμηνεία του μοντέλου Donabedian υπό το πρίσμα του εξορθολογισμού κατά Weber. Η τεχνοκρατική οργάνωση των κατά τόπους συστημάτων υγείας – που προέκυψε ως ανάγκη κατά τους δύο παγκοσμίους πολέμους – φαίνεται να έχει ανάγκη από ένα στήριγμα σε καιρούς ειρήνης. Ο εξορθολογισμός των συστημάτων υγείας επαναφέρει το ιπποκρατικό ήθος της ιατρικής. Άνθρωποι, πληροφορίες και υποδομές αξιολογούνται και αναδιοργανώνονται με βάση ένα επιχειρησιακό σχέδιο επειδή προσβλέπουν στο «ὠφελέειν, ἢ μὴ βλάπτειν».

Η ανάγκη της νοηματοδότησης φαντάζει πιο επιτακτική από ποτέ δεδομένου ότι στη μοντέρνα ιατρική παρεισφρέουν άνθρωποι, πεδία γνώσης και συμβάσεις που περιπλέκουν κατά πολύ τη σχέση ιατρού και ασθενούς. Η σχέση αυτή αρμόζει να παραμείνει σχέση προσωπική και ποιοτική ενόσω γίνονται προσπάθειες προκειμένου κάθε άνθρωπος και δυνητικά ασθενής να έχει πρόσβαση σε μία τέτοια σχέση στην αντίπερα όχθη της οποίας βρίσκονται ταυτόχρονα άνθρωποι με διαφορετικές ειδικεύσεις. Εμφανίζεται ένα πανδαιμόνιο καθώς ο ασθενής θα σταλεί από τον αρμόδιο γιατρό σε ειδικούς για επιμέρους προβλήματά του. Κρατικοί λειτουργοί διαφορετικών βαθμήδων θα αναλάβουν να πληροφορήσουν τον γιατρό και τον άρρωστο του για τους δρόμους που μπορούν να ακολουθήσουν αλλά και να καταγράψουν τις αποφάσεις τους. Ερευνητές θα θελήσουν να βελτιώσουν ή και να ανατρέψουν πρακτικές ενισχύοντας ενίοτε την αβεβαιότητα και στις δύο πλευρές. Παράλληλα θα εμφανιστούν γιατροί που δεν θα έχουν ως μέλημα έναν άνθρωπο αλλά το κοινωνικό σύνολο και την αστική ή την αγροτική ζωή. Σε αυτή τη νέα επικράτεια είναι ανάγκη να χαραχθεί ένα αξιόπιστο οδικό δίκτυο – πράγμα που εξασφαλίζεται από ένα ορθολογικό μοντέλο οργάνωσης και αξιολόγησης. Χρειάζεται επίσης να βρουν όλοι το κουράγιο να σταθούν στα πόστα τους και να συνεργαστούν – πράγμα που εξασφαλίζει η επαναφορά της λησμονημένης ενίοτε ιατρικής ηθικής.

Μεθοδολογία:

Αξίζει αφότου παρουσιάσουμε εν βραχεί τους λόγους για τους οποίους επιλέξαμε το θέμα αυτό και τον τρόπο με τον οποίο το προσεγγίζουμε να σταθούμε στη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στην αξιολόγηση των κατά τόπους υπηρεσιών υγείας. Η γνώση των μεθόδων είναι καίρια ούτως ώστε να αξιολογηθεί η αξιοπιστία ή μη των αποτελεσμάτων καθώς και ο αντίκτυπος των μελετών αυτών στον πραγματικό κόσμο – εννοώντας το αν η διενέργεια τους ώθησε τους φορείς σε επίπεδο κρατών και υπηρεσιών να διορθώσουν προβλήματα που επισημάνθηκαν

Η επιλογή του θέματος συνδέεται με το αντικείμενο των σπουδών μας (Ιατρική) στο πλαίσιο του οποίου εκπαιδευόμαστε και εργαζόμαστε σε δομές υγείας. Στο πλαίσιο αυτό διαπιστώνουμε τις διαστάσεις της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας, την ανάγκη αξιολόγησης τους αλλά και τις δυσκολίες και τα παράδοξα που αυτή παρουσιάζει.

Στην Ελλάδα δεν έχουν δημοσιευθεί στατιστικά στοιχεία ποιότητας υπηρεσιών υγείας και δεν έχουν αξιολογηθεί σε ευρεία κλίμακα. Ως εκ τούτου η μελέτη αυτή από τη μεριά μας έχει τη μορφή της ανασκόπησης αντίστοιχης βιβλιογραφίας που έχει δημιουργηθεί από ευρωπαϊκά προγράμματα αξιολόγησης με τη συμμετοχή κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η μεθοδολογία των ευρωπαϊκών μελετών γίνεται καλύτερα κατανοητή αν προτάξουμε το σκοπό τους. Στόχος τους είναι η γνωστοποίηση ποιοτικών πρακτικών (best practice) σε όλους τους συμμετέχοντες και η διαμόρφωση πολιτικών με βάση τα συλλεγέντα δεδομένα (policy making). Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για αναδρομική μελέτη συλλεγέντων δεδομένων η οποία ωστόσο γίνεται αρχή καταγραφής (registry) μελλοντικών δεδομένων. Αφορά τόσο τις ήδη καθιερωμένες πρακτικές όσο και πρακτικές που εισήχθησαν τελώντας υπό δοκιμή. Η στόχευση έχει πρωταρχικά θετικό χαρακτήρα με την έννοια ότι καθετί αξιόλογο καταγράφεται και εντάσσεται τόσο στην πρακτική των κατά τόπους ιατρικών φορέων μέσω οδηγιών (guidelines) όσο και στη σχετική νομοθεσία.

Τα αποτελέσματα αφορούν στη Γερμανία, το Βέλγιο, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία,. Οι συγκεκριμένες χώρες είναι αντιπροσωπευτικές του ευρωπαϊκού νότου, των σκανδιναβικών χωρών, της και της κεντρικής – βόρειας Ευρώπης και της Ιβηρικής χερσονήσου. Κατά αυτόν τον τρόπο αποτελούν ένα ικανό δείγμα απηχώντας τις αντιλήψεις για την υγεία αλλά και την οργάνωση υπηρεσιών και συστημάτων στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Αποτελέσματα:

Στον ευρωπαϊκό χώρο με βάση συμφωνίες και κανονισμούς που εμφανίστηκαν προοδευτικά από το 1990 και μετά επιτράπηκε η χρήση υπηρεσιών υγείας σε ανθρώπους – ασθενείς – πελάτες από κάθε κράτος μέλος που μεταβαίνουν σε αυτές είτε σταλμένοι από εγχώρια συστήματα υγείας που ανεπαρκούν είτε ιδία βουλήσει.

Οι βασικές αρχές του προγράμματος MARQuIS στα 389 νοσοκομεία όπου εφαρμόστηκε περιγράφονται ως εξής: α) οργανωσιακή ποιότητα β) καταγραφή απόψεων ασθενών γ) ασφάλεια ασθενών δ) εσωτερική αξιολόγηση κλινικών πρακτικών ε) πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες στ) δείκτες επίδοσης και ζ) εξωτερική αξιολόγηση.

Είναι εμφανής συσχέτιση των αρχών αυτών με το τριμερές σχήμα «υποδομές – διαδικασίες – αποτελέσματα» που παρουσίασε ο A. Donabedian. Η οργανωσιακή ποιότητα, η ύπαρξη πρακτικών οδηγιών εγγίζει το θέμα των υποδομών ενώ οι δείκτες επίδοσης και η εσωτερική και η εξωτερική αξιολόγηση αποτελούν διαδικασίες που διασφαλίζουν την ποιότητα των αποτελεσμάτων. Στο πλαίσιο αυτό η ασφάλεια των ασθενών και η καταγραφή των απόψεων τους αποτιμά τα αποτελέσματα από τη μεριά των χρηστών – δικαιούχων ενός συστήματος που έχει σχεδιασθεί ανθρωποκεντρικά και κυρίως ασθενοκεντρικά. Συνολικά το πρόγραμμα εκτιμήθηκε προκειμένου να υπάρξει αναδρομική καταγραφή (feedback) με ερωτηματολόγια. Τα αυστηρά κριτήρια καταγραφής φαίνονται από το γεγονός ότι μόνο 389 μονάδες την ολοκλήρωσαν παρότι οι μονάδες που εντάχθηκαν αρχικά στη μελέτη υπερέβαιναν τις χίλιες.

ΒΕΛΓΙΟ:

Στο Βέλγιο είχαν καθιερωθεί συστήματα καταγραφής της δευτεροβάθμιας υγείας (νοσοκομειακή περίθαλψη) από το 1990 και πρωτοβάθμιας υγείας (εξωνοσοκομειακή περίθαλψη) από το 2010. Εξετάστηκαν ορισμένοι πυλώνες ενός συστήματος υγείας, οι οποίοι εξετάστηκαν ως προς διάφορες υποκατηγορίες τους. Συγκεκριμένα αξιολογήθηκαν η πρόληψη, η προαγωγή υγείας, η αντιμετώπιση οξέων περιστατικών και η χρόνια φροντίδα. Καθένα από αυτά εξετάστηκε όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, τη διάρκεια, τον ασθενοκεντρικό του χαρακτήρα και την ισότητα με την οποία παρέχεται στους αποδέκτες του συστήματος υγείας.

Η προσέγγιση αυτή έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες και τα αποτελέσματα του συστήματος υγείας σύμφωνα με το μοντέλο Donabedian με την παραδοχή ότι οι υποδομές και το προσωπικό ήταν επαρκή. Ιδιαίτερης μνείας αξίζει το γεγονός ότι τα αποτελέσματα δόθηκαν με εύληπτο τρόπο (πίνακες, διαγράμματα κ.α.) στη δημοσιότητα και αντιστοιχίζονταν σε συγκεκριμένα νοσοκομεία και κέντρα πρωτοβάθμιας περίθαλψης παρέχοντας συγκεκριμένες υποδείξεις εκεί όπου έπρεπε αυτές να εφαρμοσθούν.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ:

Στη Γερμανία η αξιολόγηση διαμεσολαβείται από πολλούς φορείς σε επίπεδο κρατιδίων και συντονίζεται από ομοσπονδιακές υπηρεσίες υπό τον έλεγχο του ομοσπονδιακού υπουργείου υγείας. Το πολυεπίπεδο αυτό σχήμα επιτρέπει την αξιολόγηση πολλών πτυχών των υποδομών, των διεργασιών και των αποτελεσμάτων. Η εξειδίκευση των παραμέτρων γίνεται εμφανής μέσα από λίγα παραδείγματα. Η ασφάλεια του ασθενούς αξιολογείται με βάση το ποσοστό επιμόλυνσης χειρουργικών τραυμάτων ή τη θνητότητα βρεφών σε σχέση με τον απόλυτο αριθμό των γεννήσεων. Το σύστημα περιλαμβάνει στατιστικές δικλείδες ασφαλείας καθώς νοσοκομεία που παρουσίαζαν δεδομένα με μεγάλες αποκλίσεις από το μέσο όρο υποχρεούνταν μέσω διαδικασίας δομημένου διαλόγου (structured dialogue) να επανεξετάσουν το σύστημα συλλογής πληροφοριών τους και να οργανώσουν εκ νέου τα δεδομένα τους. Σημαντική ήταν και η δυνατότητα συλλόγων ασθενών να μετέχουν στην ανά κρατίδιο αξιολόγηση πράγμα που υπογράμμιζε τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα που προσδοκά να έχει το σύστημα. Η συμμετοχή των συλλόγων αυτών απέτρεπε αφενός τεχνοκρατικές ή απλουστευτικές παρεμβολές στο αποτέλεσμα ενίσχυε όμως αφετέρου το στοιχείο της υποκειμενικότητας στα συλλεγόμενα δεδομένα. Ως τώρα θεωρείται ότι τα συλλεγέντα στοιχεία είναι άμεσα προσβάσιμα στους νομοθετούντες.

ΜΑΛΤΑ:

Η αξιολόγηση του συστήματος υγείας στη Μάλτα ξεκίνησε το 2003 στο πλαίσιο της συμμετοχής της χώρας σε ένα πρόγραμμα εκτίμησης αξιοπιστίας νοσοκομειακών μονάδων. Προς το παρόν η αξιολόγηση επικεντρώνεται στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια (νοσοκομειακή περίθαλψη) και κινείται σε δύο κατευθύνσεις. Εξετάζεται κατά πόσο οι πρακτικές που ακολουθούνται είναι βασισμένες σε ενδείξεις (evidence based) -–παρουσιάζουν δηλαδή επιστημονική αρτιότητα και εξετάζεται και κατά πόσο οι πρακτικές αυτές δημιουργούν αίσθημα ικανοποίησης στους ασθενείς – κάτι που αξιολογείται τόσο υποκειμενικά με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις όσο και αντικειμενικά με υπολογισμό των ποσοστών πενταετούς επιβίωσης καρκινοπαθών ή επανεισαγωγής στο νοσομείο σε διάστημα τρίαντα ημερών μετά το εξιτήριο.

Το όλο μοντέλο αξιολόγησης της Μάλτας είχε δομηθεί με βάση το θεωρητικό πλαίσιο του Donabedian, υποδεικνύοντας τη δυνατότητα εφαρμογής ενός μοντέλου που κυοφορήθηκε στις ΗΠΑ στον ευρωπαϊκό – μεσογειακό χώρο.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ:

Η Πορτογαλία παρουσιάζει ένα βραχύβιο αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικό σύστημα αξιολόγησης, το οποίο θεσμοθετήθηκε μόλις το 2009. Από τότε έως σήμερα τα δεδομένα που συνελέγησαν αξιολογήθηκαν και κατέστησαν νομοθετική ρύθμιση στον ορίζοντα της πενταετίας 2015 – 2020. Οι βασικοί παράμετροι που μελετήθηκαν είναι κοινοί με αυτούς που περιγράφει ο Donabedian και αφορούν στην κλινική και οργανωσιακή αποτελεσματικότητα του συστήματος, τη δυνατότητα διαχείρισης οξέων καταστάσεων, την ασφάλεια του ασθενούς, τη κινητικότητα ασθενών που έχρηζαν εξειδικευμένης φροντίδας αλλά και την ταχύτητα με την οποία λαμβάνονταν υπόψιν παράπονα και παρατηρήσεις. Σε επίπεδο νόμων εισήχθησαν οι έννοιες της ενημέρωσης του πολίτη, της αξιολόγησης των μονάδων υγείας σε τοπικό επίπεδο, της ασφάλειας και της βελτίωσης των κατευθυντήριων οδηγιών (guidelines).

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ:

Η αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας στη Φινλανδία προωθήθηκε ιδιαίτερα μέσω του προγράμματος NORDIC το οποίο εφαρμόστηκε στις σκανδιναβικές χώρες με πρωτοβουλία των αρμόδιων υπουργείων. Η Φινλανδία σε αδρές γραμμές είναι αντιπροσωπευτική των γειτονικών της χωρών (Νορβηγία, Σουηδία) ως προς το σύστημα υγείας. Κοινή αρχή φάνηκε να είναι η παροχή ίσης περίθαλψης σε κάθε κάτοικο της χώρας ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό του επίπεδο. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αξιολόγηση της αντιστοίχισης αυτού του προτάγματος με ό, τι διαμείβεται μεταξύ του ασθενούς και του θεράποντος του. Παράλληλα αξιολογήθηκε η θνητότητα κατά και μετά τη νοσηλεία ενώ μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα της ενίσχυσης των υπηρεσιών εξωνοσοκομειακής και «άτυπης φροντίδας» (informal care). Τα αποτελέσματα ήταν προσβάσιμα σε ευρύ κοινό – υγειονομικών και μη – ενώ λειτούργησαν ως μηχανισμός ανατροφοδότησης (feedback) προς τη νομοθετική πρωτοβουλία οδηγώντας μεταξύ άλλων στην υιοθέτηση της συνθήκης του Ταλίν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2008.

Συζήτηση:

Η αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας στον ευρωπαϊκό χώρο αποτελεί πλέον ένα βασικό θέμα συζήτησης στην επιτροπή δημόσιας υγείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι επίσης θετικό το γεγονός ότι εισέρχεται στην κουλτούρα όλης της ευρωπαϊκής ηπείρου δεδομένου ότι οι χώρες που παρουσιάστηκαν αντιπροσώπευαν όλες τις κατά καιρούς υποομάδες των κρατών – μελών. Εξαίρεση πιθανώς αποτελούν τα κράτη των Βαλκανίων, τα οποία ωστόσο βρίσκονται σήμερα σε πορεία ένταξης και δεν αποτελούν πλήρως ενταγμένα μέλη.

Η ορθότητα των διαδικασιών φαίνεται να διασφαλίσθηκε εφόσον ομάδες ειδικών επισκέπτονταν και επέβλεπαν κλινικές και εργαστήρια διαφορετικών ιδρυμάτων από τα ιδρύματα προέλευσης των ελεγκτών.

Η έκθεση των αποτελεσμάτων καθιστά απαραίτητη μία πρωτογενή συζήτηση πιθανών συμπερασμάτων. Το μοντέλο ποιότητας των υπηρεσιών υγείας στον ευρωπαικό χώρο φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με τις βασικές αρχές του μοντέλου του Donabedian. Αυτό δεν είναι τυχαίο αν αναλογιστούμε ότι το τελευταίο αποτελεί μια στατιστικά τεκμηριωμένη επιτομή όλων των προηγουμένως προταθέντων μοντέλων ποιότητας ενώ το τριμερές σχήμα του επιτρέπει άφθονους συσχετισμούς.

Η συμμόρφωση των κατά χώρες συστημάτων υγείας αλλά και των κατά τόπους νοσοκομείων ελέγχεται ως ανομοιογενής. Φάνηκε ότι όπου ακολουθήθηκαν πιστά οι κανόνες τα αποτελέσματα ήταν βέλτιστα. Εντούτοις παρότι στάθηκε δύσκολο να εφαρμοσθούν ταυτόχρονα όλες οι αρχές σε μία χώρα πράγμα που τοποθέτησε χώρες άλλοτε στα θετικά και άλλοτε στα αρνητικά άκρα της κατανομής.

Οι δυσκολίες στη συμμόρφωση πιθανώς δεν αποδίδονται αποκλειστικά στην καλή θέληση των υπευθύνων των νοσοκομειακών τμημάτων. Γραφειοκρατικά ζητήματα, εθνικά οικονομικά δεδομένα, πάγιες πρακτικές και προσεγγίσεις φαίνεται να διαφοροποίησαν την εφαρμογή του προγράμματος στις περιπτώσεις Φινλανδίας όπου υπήρχε επιχώριο σύστημα αξιολόγησης και της Μάλτας όπου η αναγκαιότητα της αξιολόγησης προέκυψε σχεδόν αιφνιδιαστικά. Φάνηκε ωστόσο ότι μπορεί ένα σύστημα αξιολόγησης να σχεδιασθεί, να εφαρμοσθεί και να έχει θετικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση πολιτικών υγείας όπως έγινε στην περίπτωση της Πορτογαλίας.

Η μελέτη περιορίζεται από τη μη συμπερίληψη όλων των νοσοκομείων στον ευρωπαϊκό χώρο. Δεν υπάρχει επίσης κριτήριο επιλογής νοσοκομείων που λειτουργούν ως κέντρα για ασθενείς προερχόμενους από διαφορετικά κράτη – μέλη.

Τα ελλείμματα μπορούν να αξιοποιηθούν ως προτάσεις εμβάθυνσης και βελτίωσης. Θα άξιζε να μελετηθεί η απόκριση του συστήματος υγείας και εξωνοσοκομειακά. Ο τομέας αυτός ενώ λειτουργεί πρότυπα σε χώρες του βορρά, δεν ανθεί σε χώρες του νότου. Θα άξιζε να γίνει εστίαση σε ορισμένα «στρεσογόνα ερεθίσματα» στο σώμα της ευρωπαϊκής υγείας όπως η έλευση μεγάλου αριθμού προσφύγων, η απορρόφηση των νέων επιδημιολογικών δεδομένων και η αποτελεσματική διαχείριση των νέων ασθενών – πελατών από χώρες υποδοχής όπως η Ελλάδα. Πέραν τούτων, ενδιαφέρον θα είχε να προσμετρηθεί η απουσία ορισμένων ειδικοτήτων σε κάποια από τα κράτη μέλη (επείγουσα ιατρική στη Γερμανία και την Ελλάδα ή Κλινική Γενετική στην Ελλάδα).

Παραπομπές:

  1. Suñol, R., Garel, P., & Jacquerye, A. (2009). Cross-border care and healthcare quality improvement in Europe: the MARQuIS research project. Quality & Safety in Health Care, 18(Suppl_1), i3–i7. http://doi.org/10.1136/qshc.2008.029678
  2. Preite, G. (2017). Biopolitics, Risk and Organization in Health Care. JDREAM. Journal of interDisciplinary REsearch Applied to Medicine, 1(1), 81-88.
  3. Lombarts MJMH, Rupp I, Vallejo P, Application of quality improvement strategies in 389 European hospitals: results of the MARQuIS project, BMJ Quality & Safety 2009;18:i28-i37.
  4. Spencer E, Walshe K. Health Care Quality Strategies in Europe. A survey of quality improvement policies and strategies in health care systems of member states of the European Union. Dec 2005, MARQuIS, project no. 513712
  5. Donabedian, A. (2005). Evaluating the Quality of Medical Care. The Milbank Quarterly, 83(4), 691–729. http://doi.org/10.1111/j.1468-0009.2005.00397.x
  6. Directorate-General for Health and Food Safety (European Commission), So what? Strategies across Europe to assess quality of care : report by the expert group on health systems performance assessment https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/97e7c6d8-173a-11e6-ba9a-01aa75ed71a1