Αιγαίο: Μια αρένα μονομάχων

του Αθανάσιου Σιαμπλή

Αρχικά βρισκόμαστε σε ένα πλέγμα μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων τόσο στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, όσο και στην χερσόνησο του Αίμου. Απότοκο αυτού είναι η ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη, από πλευράς Ελλάδας,  για αναζήτηση ικανών πολιτικών-οικονομικών αλλά και στρατιωτικών συντελεστών με σκοπό την επίτευξη των εθνικών της στόχων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ποιοτική εξισορρόπηση των ηγεμονικών τάσεων της Τουρκίας στο κεντρικό και βορειοανατολικό Αιγαίο, οι οποίες συνεχίζονται, μέχρι και σήμερα, σε πολλά μέτωπα, όπως αυτό του εναέριου χώρου.

Ειδικότερα, στις 11 Οκτωβρίου, τουρκικά αεροσκάφη( δύο F-16, δύο F-4, δύο CN-235 και ένα ελικόπτερο) προέβησαν σε 47 παραβιάσεις τόσο του εθνικού εναέριου χώρου όσο και των κανόνων του διεθνή αερολιμένα των Αθηνών(FIR). Σε αυτό το σημείο δεν θα πρέπει να παραληφθεί ,σε καμία περίπτωση, η αναφορά στην πάγια και για χρόνια σταθερή τουρκική εξωτερική πολιτική σε σχέση με το καθεστώς του εθνικού εναέριου χώρου και της ελληνικής αιγιαλίτιδα ζώνης( θαλάσσια ζώνη που περιλαμβάνει το νερό, τον βυθό και το υπέδαφος και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο). Συγκεκριμένα οι τουρκικές αμφισβητήσεις χρονολογούνται από το 1974, όπου απαιτείται ο περιορισμός του ελληνικού εναέριου χώρου εντός των ορίων της πλήρους ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης( που είναι στα 6 ναυτικά μίλια), με σκοπό την διεξαγωγή τουρκικών εναέριων επιχειρήσεων στην περιοχή του βόρειου και κεντροανατολικού Αιγαίου. Οι αμφισβητήσεις αυτές, ιδίως μετά το 1975, επεκτάθηκαν και στο κομμάτι του ελληνικού FIR(Flight Information Region). Αυτό το στοιχείο πιστοποιείται από  την έκδοση της ΝΟΤΑΜ 714 μέσω της οποίας η Τουρκία χάραξε μονομερώς οροθετική γραμμή, αξιώνοντας την διχοτόμηση του Αιγαίου σε μισό ελληνικό και μισό τουρκικό. Επιπρόσθετα οι αμφισβητήσεις αυτές αφορούν και στον ελληνικό εναέριο χώρο που εξυπηρετούσε της αεροπορικές επιχειρήσεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας(ΝΑΤΟ), με την Άγκυρα να επιζητά την αναθεώρηση του καθεστώτος του επιχειρησιακού ελέγχου. Σκοπός που επετεύχθη χάρις την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, το 1978, λόγω προεκλογικών δεσμεύσεων του Α. Παπανδρέου, μέσω της “εθνικοποίησης” των στρατηγείων του ΝΑΤΟ στην Σμύρνη ( 1η Ιουλίου 1978) .

Για να γίνουμε όμως πιο ακριβείς, η Ελλάδα ξεκίνησε με μια αιγιαλίτιδα ζώνης πλάτους 3 ναυτικών μιλίων(περιοχή βολής πυροβόλου), εντός της οποίας το παράκτιο κράτος μπορούσε να ασκήσει άμεσο έλεγχο, επεκτάθηκε, εν συνεχεία, στα 6 ναυτικά μίλια(230/1936 και μεταγενέστερο Ν.Δ. 187/1973) στα οποία η χώρα ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα και έχει την δυνατότητα επέκτασης στα 12 ναυτικά μίλια( άρθρο 3 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας που επικυρώθηκε στην Ελλάδα το 1995), διατηρώντας ταυτόχρονα τα 10 ναυτικά μίλια εθνικού εναέριου χώρου  για περιορισμένη χρήση. Από τα προαναφερθέντα στοιχεία καθίσταται σαφές το νόμιμο και ταυτόχρονα κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας μας, βάσει κανόνα εθιμικού δικαίου, να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα, και κατ’ επέκταση και τα εναέρια σύνορα της στα δώδεκα ναυτικά μίλια. Όμως, τόσο η ισχυροποίηση της θέσης της Τουρκίας στο περιφερειακό υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου(μετά την κατάληψη του 38 τοις εκατό της Κύπρου, το 1974), όσο και η απουσία ενός συγκροτημένου εθνικού σχεδίου το οποίο θα στηρίζεται σε ικανοποιητικούς συντελεστές ισχύος υλοποιώντας έναν ζωτικό ,για το ελληνικό συμφέρον επιβίωσης, στόχο(επέκταση χωρικών υδάτων), σε συνδυασμό και με το casus-belli της Τουρκίας(ψήφισμα 8/6/1995), παρόλο που η ίδια είχε προχωρήσει σε επέκταση 12 ναυτικών μιλίων της αιγιαλίτιδας της ζώνης από το 1964 στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο, είχαν ως αποτέλεσμα την απενεργοποίηση της ελληνικής αυτής επιδίωξης.

Πέρα από το γεγονός ότι η απειλή πολέμου από την Τουρκία συνιστά παραβίαση και του άρθρου 2 παράγραφος 4 του Χάρτη του Οργανισμού των ΗΕ περί απαγόρευσης απειλής ή χρήσης βίας αλλά και των άρθρων 1 και 2 του ΝΑΤΟ σχετικά με την ύπαρξη συμμαχικής αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του, αναδεικνύεται ταυτόχρονα η σημασία που ενέχει για τους Τούρκους η μη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Και αυτό διότι η Ελλάδα μέσω της επέκτασης αυτής θα αυξήσει τη χωρική της θάλασσα από 75.000 τ.χλμ σε 130.000 τ.χλμ, κάτι που θα δώσει λύση και στην “ασυμφωνία” μεταξύ αέρα και θάλασσας και θα περιορίσει σε σημαντικό βαθμό την έκταση της ανοιχτής θαλάσσης για την Τουρκία(άρα και περιορισμός της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και αλιείας).

Η βάση της τουρκικής επιχειρηματολογίας στηρίζεται στην παραβίαση ,κατά την Άγκυρα, της σύμβασης για την ρύθμιση της εναέριας κυκλοφορίας που υπογράφτηκε στο Παρίσι το 1919. Σύμφωνα με την ρύθμιση αυτή, ως εθνικός εναέριος χώρος ορίζεται η περιοχή του υπερκείμενου αέρα του εδάφους της ξηράς και της αιγιαλίτιδας ζώνης του παράκτιου κράτους. Επομένως, για την Τουρκία, η ελληνική  χωρική-θαλάσσια αιγιαλίτιδα ζώνη, που εκτείνεται στα 6 ναυτικά μίλια, θα πρέπει να συμπίπτει με το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του εθνικού εναέριου χώρου, άρα ο τελευταίος θα πρέπει να περιοριστεί στα 6 και όχι στα 10 ναυτικά μίλια. Παραταύτα, η Τουρκία λησμονεί το γεγονός ότι επέτρεψε να παρέλθει ένα χρονικό διάστημα 44 ετών, εντός του οποίου δημιουργήθηκε ένα τοπικό έθιμο, κάτι που κατά το Διεθνές Δίκαιο, δεσμεύει και τα δύο συμβαλλόμενα μέρη και ισχύει erga omnes , ανεξάρτητα από το ότι η Άγκυρα υποστηρίζει ότι με το που πληροφορήθηκε κάτι τέτοιο προχώρησε στην αμφισβήτηση του(2/6/1974). Συνεπώς καθίσταται φανερή η τουρκική παραβίαση των κανόνων εθιμικού δικαίου, της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας που δίδει την δυνατότητα στην Ελλάδα να προχωρήσει στην επέκταση των 12 ναυτικών μιλίων, αλλά και τον κανόνων διεθνών πτήσεων και υπερπτήσεων που έχει θεσπίσει ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας(ICAO).

Από τα παραπάνω, οδηγούμαστε κατά λογική αλληλουχία στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο την ισχυρή νομιμοποιητική φύση των επιχειρημάτων της και να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών της υδάτων, όπως ορίζει το ίδιο το Διεθνές Δίκαιο, κάτι που θα αναβαθμίσει το κύρος της  στην περιοχή του Αιγαίου και της Μεσογείου. Ωστόσο για να καταστεί αυτός ο στόχος εφικτός, οφείλουν οι εκάστοτε κυβερνήσεις να προχωρήσουν στην οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, στην σταδιακή μείωση του δημοσίου χρέους, στην επίτευξη πλεονασμάτων. Με τον τρόπο αυτό, ένα σημαντικό μέρος εξ ’αυτών θα αξιοποιηθούν για την ποσοτική-ποιοτική εξισορρόπηση της Τουρκίας, είτε μέσω της απόκτησης σημαντικών συντελεστών στρατιωτικής ισχύος είτε μέσω της σύναψης συμμαχιών με μεγάλες δυνάμεις, οι οποίες  θα έχουν συγκλίνοντα με την χώρα συμφέροντα.

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.