20η Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού

από την Καλλιόπη Βακαλοπούλου, ερευνήτρια στην ομάδα «Διεθνές & Ευρωπαϊκό Δίκαιο»

Την 20^η του Νοεμβρίου τα Κράτη καλούνται να τιμήσουν τους «μικρούς πολίτες» τους. Η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά το 1954 με σκοπό να προωθηθούν η διεθνής συνεργασία και ο προβληματισμός όσον αφορά τα παιδιά και την ευημερία τους. Από το 1990 η συγκεκριμένη ημερομηνία (20/11) ενέχει διπλό ιστορικό υπόβαθρο, την υιοθέτηση από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού το 1959 και της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού το 1989.

Στις διεθνείς διακηρύξεις, ως τέτοια δικαιώματα αναφέρονται η ζωή, η ασφάλεια, η υγεία, η διατροφή, η οικογένεια, η εκπαίδευση,  αλλά και το δικαίωμα στην «παιδική ηλικία», στη διαφορετικότητα, στη δημιουργική ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην έκφραση. Εγγυήτρια των παραπάνω δικαιωμάτων παρουσιάζεται η διακυβερνητική οργάνωση «Διεθνές Ταμείο Επείγουσας Βοηθείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF)», που ιδρύθηκε το 1946. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργούν οι Εθνικές Επιτροπές της UNICEF, οι οποίες δραστηριοποιούνται εξατομικευμένα για τις ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας και  συνεργάζονται ταυτόχρονα  για ευρύτερους σκοπούς προστασίας των παιδιών της υφηλίου. Κατά καιρούς, υιοθετούνται πλείονες τρόποι δράσης όπως ενημέρωση, αποστολές ειδημόνων/εθελοντών, υλικές παροχές, έρανοι.

Παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες, βέβαια, το μέλλον των παιδιών του κόσμου εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται αβέβαιο. Κατ’ αρχάς, «αναπτυσσόμενες χώρες» έρχονται αντιμέτωπες με ποικίλες παραβιάσεις στα δικαιώματα των παιδιών σε μία πλήρη και ασφαλή ζωή. Ισχυροί αριθμοί αφορούν σε παιδιά-θύματα πολέμου, βιαιοπραγιών, υποσιτισμού και ελλιπούς ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Επιπλέον, η διεθνής κοινότητα προβληματίζεται για τα υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού, ημιμάθειας και παιδικής εργασίας, αλλά και για τα παιδιά που σωφρονίζονται βίαια ή γίνονται συμμέτοχοι ψυχολογικής καταπίεσης. Τέλος, δεν γίνεται να αγνοηθεί και η ευρεία εφαρμογή τακτικών ανισότητας των φύλων, όπως ο γάμος ανηλίκων κοριτσιών και η αποκοπή τους από τον κοινωνικό ιστό.

Από την άλλη μεριά, οι «δυτικές-αναπτυγμένες χώρες» και οι κοινότητες των Παιδιάτρων και Παιδοψυχίατρων εκδηλώνουν τους προβληματισμούς για τον τρόπο ζωής ενός παιδιού-αστού. Κατά πρώτο λόγο, η ενασχόληση με ηλεκτρονικές συσκευές ψυχαγωγίας από τη νηπιακή ηλικία μειώνει τη δυνατότητα συγκέντρωσης και δημιουργικής σκέψης του παιδιού που εισέρχεται στην εκπαίδευση. Παράλληλα, η δυναμική παρουσία των (προ)εφήβων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αποξένωση από τις διαπροσωπικές σχέσεις, συνδυαστικά με την απουσία ενός ή και των δύο εργαζόμενων γονέων, επηρεάζουν καθοριστικά την ανάπτυξη της προσωπικότητας και της κοινωνικότητας του παιδιού. Στα παραπάνω προστίθεται και ο σχολικός εκφοβισμός (υπό την πραγματικότητα και της μετανάστευσης)  που συχνά θίγει το χρώμα, τη φυλή, την ταυτότητα, την κουλτούρα σε ένα περιβάλλον τεχνοκρατικής και ελάχιστα ανθρωπιστικής εκπαίδευσης.

Καταληκτικά, οι προκλήσεις για τους αρμόδιους φορείς παρουσιάζονται κρίσιμες εκατέρωθεν. Απαιτείται τόσο η ενεργός συνδρομή στην εξασφάλιση ενός επιεικούς βιοτικού επιπέδου των παιδιών όσο και η στάθμιση των πραγματικών συμφερόντων για την ομαλή ένταξή τους στον υπεύθυνο «κόσμο των μεγάλων».Αναγνωρίζοντας την προαναφερθείσα πραγματικότητα, η UNICEF αφιερώνει φέτος αυτήν την ημέρα στο δικαίωμα της εκπαίδευσης πλαισιώνοντας τις δράσεις με μπλε χρώμα και καλώντας κάθε φορέα και πολίτη να διαδώσει το μήνυμα “GoBlue”, γνωστοποιώντας έτσι την ανάγκη συνεχούς προστασίας κάθε ανυπεράσπιστου παιδιού.