από την Έλενα Μουτεβελή, ερευνήτρια στην ομάδα «Κοινωνικά και Ανθρωπιστικά Ζητήματα»

Η πρώτη Δεκεμβρίου έχει ορισθεί ως παγκόσμια ημέρα κατά του συνδρόμου AIDS.Ο ιός HIV (επίκτητη ανοσολογική ανεπάρκεια) αποτελεί έναν ρετροϊό, έχει δηλαδή γενετικό υλικό το RNA, προσβάλλει ορισμένα κύτταρα (helper T cells) του οργανισμού και φέρει εντυπωσιακά υψηλό ρυθμό μετάλλαξης κ αναπαραγωγής. Το AIDS αποτελεί το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας.
Βιολογικά υγρά με μεγάλες συγκεντρώσεις του ιού και κατ’ επέκταση υψηλή δυνατότητα μετάδοσης, θεωρούνται το αίμα, το σπέρμα, οι κολπικές εκκρίσεις και το μητρικό γάλα.

Σύμφωνα με την KΕΕΛΠΝΟ, ο HIV μπορεί να μεταδοθεί εισχωρώντας στην  κυκλοφορία του αίματος:

  • Με σεξουαλική επαφή με κάποιο HIV οροθετικό άτομο, χωρίς τη χρήση προφυλακτικού.
  • Με την από κοινού χρήση μη αποστειρωμένων μολυσμένων μέσων (για παράδειγμα συρίγγων ή βελονών).
  • Κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού ή του θηλασμού από την HIV οροθετική μητέρα στο παιδί της
  • Με τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος. (πλέον σπάνια περίπτωση χάρη στον συστηματικό έλεγχο των μονάδων αίματος προς μετάγγιση και των παραγώγων του.)

Αντιθέτως, ο ιός δε μεταδίδεται αερογενώς (για παράδειγμα μέσω σταγονιδίων,όπως με το βήχα ή το φτέρνισμα), υδατογενώς (μέσω του νερού) ή με τη διαδερματική επαφή χωρίς τραυματισμό. Συνεπώς, αποτελεί επιστημονικά αβάσιμο «μύθο» ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί με την απλή κοινωνική επαφή όπως με:

  • τη χειραψία, την αγκαλιά, το φιλί
  • την συγκατοίκηση με κάποιο HIV οροθετικό άτομο
  • την κοινή χρήση της τουαλέτας, του ντους, ή άλλων κοινόχρηστων χώρων
  • τη θάλασσα και την πισίνα
  • το βήχα ή το φτέρνισμα
  • το τσίμπημα κουνουπιών

Προσεγγίζοντας την πραγματική διάσταση του ιού HIV, παρατηρείται ότι από την αρχή της μαζικότερης εμφάνισής του την δεκαετία του 80 περισσότεροι από 77 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μολυνθεί ενώ 35.4 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από AIDS. Σήμερα, κατ΄εκτίμηση υπάρχουν 37 εκατομμύρια φορείς του HIV παγκοσμίως, από τους οποίους μόλις 17 εκατομμύρια λαμβάνουν σχετική φαρμακευτική αγωγή ενώ 1,1 εκατομμύριο πάσχοντες από AIDS πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων στις χώρες της Αφρικής και δη τη Νότια Αφρική (380.000 θάνατοι λόγω HIV το 2017).

 Το σύνθημα που προτάσσει η UNAIDS φέτος για την συμπλήρωση 30 ετών είναι το «know your status», καθώς σήμερα το 75% των οροθετικών γνωρίζει ότι αποτελεί φορέα του HIV, αλλά υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτίωσης προκειμένου να προσεγγιστεί ο στόχος 90-90-90 (δηλ. γνώση στο 90 % εως το 2030). Ως εκ τούτου είναι εύλογη η δήλωση του προέδρου της Διεθνούς Κοινότητας για το AIDS (IAS) Κρις Μπέιρερ ότι «είναι πολύ νωρίς να ανακοινώσουμε ότι νικήσαμε (σ.σ. τον ιό)».

Το ΑΙDS αποτελεί σήμερα ένα χρόνιο, αλλά αποτελεσματικώς αντιμετωπίσιμο νόσημα και χάρη στην ορθή και συστηματική λήψη φαρμακευτικής αγωγής και την ευρύτερη φροντίδα της υγείας το προσδόκιμο ζωής των φορέων προσεγγίζει το αντίστοιχο του γενικού πληθυσμού ενώ έχει βελτιωθεί σημαντικά η ποιότητα ζωής τους.  Ειδικότερα, οι οροθετικοί μπορούν να διάγουν υγιεις παραγωγικές ζωες, να εντάσσονται πλήρως στο εργασιακό περιβάλλον αποδίδοντας τα μέγιστα, να συνάπτουν κοινωνικές  σχέσεις, να δημιουργήσουν οικογένεια εφόσον προστατεύουν τον εαυτό τους και τους αγαπημένους τους.

Το δικαίωμα στην υγεία είναι πανανθρώπινο και αναφαίρετο. Ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, τόπου ή σεξουαλικών προτιμήσεων πρέπει να διασφαλίζεται όχι μόνο η ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικό και οικονομικά προσιτό σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αλλά κυρίως ένα σύνολο εγγυήσεων υγιούς διαβίωσης,σεβασμού και δικαιοσύνης. Όσο παραβλέπεται ή ευτελίζεται το δικαίωμα στην υγεία τόσο πιο ευάλωτα γίνονται τα ήδη κοινωνικά περιθωριοποιημένα άτομα (εκδιδόμενοι, φυλακισμένοι, πρόσφυγες, εργαζόμενοι στη βιομηχανία του σεξ, ανήλικοι) καθώς δεν μπορούν να λάβουν ευχερώς τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης, και συνεπώς έχουν δυσχερέστερη πρόσβαση στη θεραπεία.