από την Αριάδνη Φατσή & την Μαρίνα Ρήγα, ερευνήτριες της ομάδας «Διεθνές & Ευρωπαϊκό Δίκαιο»

Η Παγκόσμια Ημέρα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου, σε ανάμνηση της υπογραφής της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών το 1948. Όπως αναγράφεται και στο προοίμιο, «η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων του αποτελεί θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο». Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ιδιαίτερα σημαντικός και απαραίτητος σε μια κοινωνία, καθώς εξασφαλίζονται οι θεμελιώδεις αξίες και ελευθερίες των ατόμων και αυτό βοηθά στην εύρυθμη και ομαλή λειτουργία της.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αναφαίρετα σε όλο τον κόσμο, χωρίς διακρίσεις και είναι αδιαίρετα. Υπάρχουν τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα που ανήκουν στην 1η γενιά δικαιωμάτων (δικαίωμα στη ζωή, στην πολιτική συμμετοχή), τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά που ανήκουν στην 2η γενιά (δικαίωμα στην εργασία, στην παιδεία) και τέλος, τα δικαιώματα αλληλεγγύης που είναι της 3ης γενιάς (δικαίωμα στην ειρήνη, στο νερό).

Μια τέτοια ημέρα δε θα μπορούσαμε παρά να θυμηθούμε την Eleanor Roosevelt. Η πρώτη κυρία των ΗΠΑ κατά την περίοδο 1933-1945, με την υπομονή και την επιμονή της, αλλά και τη βαθιά της πίστη στις ανθρωπιστικές αξίες, κατόρθωσε ως αντιπρόσωπος στα Ηνωμένα Έθνη να προωθήσει την υιοθέτηση της Οικουμενικής Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1948. Το κείμενο εισήχθη στη Γενική Συνέλευση και στον ιστορικό λόγο που εκφώνησε η Roosevelt υποστήριξε ότι η στιγμή αυτή αποτελούσε ένα “κατώφλι για ένα μεγάλο γεγονός τόσο στην ιστορία των Ηνωμένων Εθνών όσο και στην ιστορία της ανθρωπότητας”. Η συνεισφορά της αναγνωρίστηκε ήδη από τους σύγχρονούς της και ο πρόεδρος Truman της έδωσε το προσωνύμιο “Πρώτη Κυρία του Κόσμου”. Τα Ηνωμένα Έθνη σε μετέπειτα χρονικές περιόδους εξέδωσαν και περαιτέρω ψηφίσματα για τα δικαιώματα δεύτερης και τρίτης γενιάς.

Μόλις 2 χρόνια μετά τη Διακήρυξη, το 1950, υπογράφηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία παρέχει μέχρι σήμερα την πληρέστερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Βάσει αυτής, δημιουργήθηκε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Η Σύμβαση εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα πρωτόκολλα ώστε να παραμένει επίκαιρη και να εκσυγχρονίζεται σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής. Σημαντικά πρωτόκολλα αποτέλεσαν το 6 για την κατάργηση της θανατικής ποινής και το 11, το οποίο διεύρυνε τη λειτουργία του ΕΔΔΑ και έδωσε τη δυνατότητα στους πολίτες να κάνουν άμεσα αίτηση στο Δικαστήριο, χωρίς να χρειάζεται να περάσουν το αίτημά τους από την Επιτροπή, όπως συνέβαινε πριν.

Ακόμα και στον 21ο αιώνα, 70 χρόνια μετά την υπογραφή της Διακήρυξης, διαπιστώνουμε ότι η προστασία και προαγωγή των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι ιδίως σημαντική. Παρά τους αγώνες εξεχουσών προσωπικοτήτων, όπως της Eleanor Roosevelt, βλέπουμε πως καταγράφονται καθημερινά πολλά περιστατικά παραβίασής τους.

Φέτος λοιπόν, όπως και κάθε χρόνο, με αφορμή την ημέρα αυτή, ας σκεφτούμε πώς ο καθένας από εμάς προστατεύει και σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μικρά περιστατικά της καθημερινότητας. Όπως είχε παρατηρήσει και η Eleanor Roosevelt, τα ανθρώπινα δικαιώματα ξεκινούν « σε μικρά μέρη, κοντά στο σπίτι – τόσο κοντά και τόσο μικρά ώστε να μην είναι διακριτά σε κανένα χάρτη του κόσμου».