από την Ιωάννα Μπάλα. ερευνήτρια της ομάδας «Κοινωνικά & Ανθρωπιστικά Ζητήματα»

Στις 18 Δεκεμβρίου 2000, καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών από τον ΟΗΕ με στόχο την ανάδειξη του ρόλου των μεταναστών στην κοινωνία και την πάταξη των ξενοφοβικών στερεοτύπων. Έχουν ήδη περάσει 18 χρόνια από την αφιέρωση της ημέρας αυτής στους μετανάστες και το ποσοστό της κινητικότητας έχει αυξηθεί κατά 49%. Ο αριθμός των μεταναστών, σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο είναι 258 εκατομμύρια, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, δηλαδή το 5% του πληθυσμού. Η Ασία έχει τον μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών, περίπου 30 εκατομμύρια από το 2000 έως σήμερα.

Τα είδη μετανάστευσης είναι, η εσωτερική -μέσα στα όρια του κράτους- η εξωτερική, η εκούσια, η αναγκαστική -λόγω θρησκευτικών ή πολιτικών διώξεων- και τέλος η μόνιμη και η προσωρινή μετανάστευση. Τα αίτια της μετανάστευσης μπορεί να είναι βιοποριστικά, οικονομικά, αλλά ακόμα και αποτέλεσμα διωγμών. Μεταναστευτικά κύματα υπήρχαν ανέκαθεν στις ανθρώπινες κοινωνίες ανάλογα με τις ανάγκες των ανθρώπων και τις ιστορικές συγκυρίες, τους λόγους επιβίωσης, της κυριαρχίας και των πολέμων.  Τα κύματα αυτά «προσδιορίζουν» τους ανθρώπους που είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες αποφασίζουν να μετακινηθούν από την πατρίδα τους με στόχο την βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, με την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.

Η συμβολή των μεταναστών ήταν και είναι μεγάλης σημασίας στη κοινωνία. Από την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, άρα και της οικονομίας  μέχρι την ενίσχυση του πολιτισμικού πλούτου των χωρών υποδοχής, η συμβολή τους μπορεί να εκτιμηθεί θετικά. Από την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου ενδυναμώνουν την εργατική τάξη, βοηθούν στην ανάπτυξη των επιστημών και διευρύνουν την κουλτούρα των κρατών. Ο λόγος καθιέρωσης μιας μέρας αφιερωμένης στους μετανάστες έχει ως στόχο την ανάδειξη της θετικής τους συμβολής, την διάλυση μύθων και ξενοφοβικών στερεοτύπων που δημιουργούνται απέναντι σε οτιδήποτε ξένο και την ενίσχυση του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σήμερα, οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές έχουν ξεπεράσει αυτές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όμως τα σύγχρονα κράτη φαίνεται πως δυσκολεύονται να εφαρμόσουν επαρκείς μεταναστευτικές πολιτικές. Η αξιοπρεπής διαβίωση και οι ίσες ευκαιρίες δεν είναι πάντα δεδομένες για τους μετανάστες με αποτέλεσμα να αποτελούν τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μπροστά στους κινδύνους και στις οικονομικές αναπροσαρμογές. Ο μεγαλύτερος αριθμός των μεταναστών εγκαταλείπει την χώρα του με στόχο την βελτίωση της ζωής του και την εξασφάλιση της ασφάλειας και της ελευθερίας που η πατρίδα του δεν μπόρεσε να προσφέρει. Η ποικιλομορφία που δημιουργείται στην κοινωνία μπορεί να είναι μόνο ωφέλιμη -η συνύπαρξη διαφορετικών λαών και η ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων- και δείχνει τον δρόμο για μια κοινωνία ίσων, μια κοινωνία που όλοι είναι ευπρόσδεκτοι απορρίπτοντας την μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό. Η κατανόηση και η αποδοχή μπορούν να  αποτελέσουν εφαλτήριο για την κοινωνική ευημερία και εξέλιξη.