από τoν Σπύρο Τουλουπάκη, ερευνητή στην ομάδα «Περιβάλλον και Ενέργεια»

Ένταξη και αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.

Την 1η Ιανουαρίου του 1974 το Ηνωμένο Βασίλειο ενετάχθη στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, στα πλαίσια του πρώτου κύματος διεύρυνσης που διεξήχθη ύστερα από την ίδρυση της. Η ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΚ θα αποτελέσει καθοριστική εξέλιξη σε ότι αφορά το ευρωπαϊκό ενεργειακό σκέλος. Πέραν των μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που εξήχθησαν προς την Ε.Ε. από την δεκαετία του 90 και μετά, το Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε μεταξύ άλλων και σημαντικός αρωγός σε βασικά εγχειρήματα της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής όπως στην συγκρότηση της κοινής ενεργειακής αγοράς. [1]

Στις 29 Μαρτίου του 2017, 44 χρόνια μετά, η βρετανική κυβέρνηση αιτήθηκε την ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να εκκινήσουν οι διαδικασίες εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ωθώντας έτσι και τις δύο πλευρές σε αχαρτογράφητα νερά. Δεδομένου όμως ότι οι διαπραγματεύσεις μαίνονται ακόμα και είναι άγνωστη η σχέση που θα διαμορφωθεί στην μετά Brexit εποχή, η παρούσα ανάλυση θα αποπειραθεί να παρουσιάσει κάποιες πιθανές συνέπειες του Brexit στην βρετανική ενεργειακή ασφάλεια, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο το Brexit ενδέχεται να επηρεάσει τις ενεργειακές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ε.Ε.

Το ισχύον καθεστώς

Δεδομένου ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει εξέλθει επισήμως ακόμα από την Ε.Ε., εκείνο εξακολουθεί να απολαμβάνει μια σειρά παροχών που ευνοούν σημαντικά τη βρετανική ενεργειακή ασφάλεια σε σχέση με την προμήθεια φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού. Ειδικότερα, σε ότι αφορά το φυσικό αέριο, είναι γνωστό ότι η Μεγάλη Βρετανία διαθέτει κοιτάσματα που εκμεταλλεύεται εμπορικά, καθώς και αποθηκευτικούς χώρους για την αποθήκευση ποσοτήτων αερίου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι αύταρκες. Αντιθέτως, η εγχώρια παραγωγή έχει αρχίσει να μειώνεται. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της χρόνιας εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων. Μάλιστα, σύμφωνα με σχετική μελέτη της Βουλής των Κοινοτήτων αυτή δεν φαίνεται πως θα ανακάμψει μελλοντικά. [2] Παρόλα αυτά, με το ισχύον καθεστώς η μειούμενη βρετανική παραγωγή δεν βάζει σε κίνδυνο την αγγλική ενεργειακή αυτάρκεια. Η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου υποκαθιστά το όποιο εγχώριο έλλειμμα παραγωγής που ανακύπτει. [3]

Μέχρι πρότινος το Ηνωμένο Βασίλειο είχε στη διάθεσή του πολλαπλούς αποθηκευτικούς χώρους για τη διατήρηση ποσοτήτων φυσικού αερίου. Το τελευταίο διάστημα, το Λονδίνο αποφάσισε να προβεί στο σταδιακό κλείσιμο αυτών, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου αποθηκευτικού χώρου που διαθέτει. Με το ισχύον καθεστώς το κλείσιμο αυτών δεν δημιουργεί πρόβλημα για το Ηνωμένο Βασίλειο, δεδομένου ότι έχει άμεση πρόσβαση σε μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους κυρίως της κεντρικής Ευρώπης, στους οποίους μπορεί να στραφεί για να αντλήσει άμεσα μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. [5]

Τέλος, όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το ισχύον καθεστώς εξασφαλίζει στο Ηνωμένο Βασίλειο  ελεύθερη πρόσβαση στην ενιαία αγορά ηλεκτρισμού χωρίς πρόσθετες χρεώσεις, κατάσταση που το Ηνωμένο Βασίλειο εκμεταλλεύεται στο έπακρο, παρέχοντας μέσω εισαγωγών στους καταναλωτές φθηνότερο ηλεκτρικό ρεύμα σε περιόδους υψηλής ζήτησης. [6] Επιπλέον, εξασφαλίζεται η πρόσβαση στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, από τα οποία επωφελείται για την αναβάθμιση και κατασκευή νέων υποδομών, προκειμένου να βελτιωθεί η διασύνδεση (interconnections) και άρα η αμφίδρομη εμπορική ανταλλαγή ηλεκτρικών φορτίων. Η διασύνδεση αυτή συμβάλλει σημαντικά στην ενεργειακή ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και της Ε.Ε. [6]

Οι συνέπειες του Brexit στη βρετανική ενεργειακή ασφάλεια

Αδιαμφισβήτητα, η βρετανική ενεργειακή ασφάλεια θα επηρεαστεί σημαντικά όταν το Brexit πάρει σάρκα και οστά και το Ηνωμένο Βασίλειο πάψει να αποτελεί μέλος της Ε.Ε. Ακόμα και εάν η συναφθείσα συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών οδηγήσει σε ένα ιδιαίτερα ανώδυνο (soft) Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει χάσει την ευρωπαϊκή του ταυτότητα. Η απώλεια αυτής θα οδηγήσει σε πλήρη αποκλεισμό του Λονδίνου από τις παροχές που συνοδεύουν το «ευρωπαϊκό διαβατήριο», μαζί με το δικαίωμα πρόσβασης σε βασικά ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Μια από τις προαναφερθείσες παροχές που το Λονδίνο ενδέχεται να απολέσει όταν πάψει να αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σχετίζεται άμεσα με την βρετανική ενεργειακή ασφάλεια, είναι η εύκολη πρόσβαση στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Λονδίνο μέχρι και σήμερα έχει λάβει ή λαμβάνει:

  • 9 δις ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα (European Investment Bank – EIB) για την κατασκευή ενεργειακών έργων σε διάστημα πενταετίας (2012 – 2017),
  • με 1,4 δις ευρώ έχει δεχθεί να χρηματοδοτήσει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (European Fund for Strategic Investment – EFSI) διάφορα ενεργειακά projects στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ έχει συμφωνήσει σε επιπλέον χρηματοδότηση συνολικού ύψους 410 εκατ. ευρώ,
  • 125,6 εκατ. ευρώ από το Connecting Europe Facility για 16 βρετανικά projects που είναι μέρος του ευρωπαϊκού προγράμματος κοινών συμφερόντων (PCIs), ενώ έχει ήδη προβλεφθεί πρόσθετη δαπάνη 90 εκατ. ευρώ,
  • 330 εκατ. ευρώ από το European Energy Programme for Recovery (EEPR) σε βρετανικά ενεργειακά έργα υποδομών, και
  • 160 εκατ. ευρώ από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα υποδομών Horizon 2020 για τη χρηματοδότηση πάνω από 90 ερευνητικών projects που σχετίζονται με την ενέργεια. [7]

Θα πρέπει να επισημανθεί σε αυτό το σημείο ότι, η δυσχερής πρόσβαση στα χρηματοδοτικά ενωσιακά προγράμματα θα επέλθει σε μια μεταβατική περίοδο για το Ηνωμένο Βασίλειο, δεδομένου ότι βρίσκεται σε περίοδο αναβάθμισης των ήδη υπαρχόντων και κατασκευής νέων ενεργειακών υποδομών. [8] Η έξοδος από την Ε.Ε. δεν σημαίνει βέβαια πλήρη αποκλεισμό του Λονδίνου από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, αλλά απώλεια της άμεσης και εύκολης πρόσβασης σε αυτά. Άλλωστε, η σχετική μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προβλέπει την πρόσβαση του Λονδίνου σε αυτά υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ακόμα και σε περίπτωση ενός σκληρού Brexit.

Μια ακόμη αρνητική συνέπεια της απώλειας της ενωσιακής ταυτότητας του Λονδίνου μπορεί να ανακύψει στην περίπτωση που η ΕΕ επιτρέψει στη Βρετανία την πρόσβαση στην κοινή αγορά ενέργειας, ύστερα από το διαζύγιο τους. Σε μια τέτοια περίπτωση, το Λονδίνο είναι δυνατόν να καταλήξει δέσμιο των υπολοίπων Κρατών – Μελών. Συγκεκριμένα, σε κανένα από τα σχετικά με την κοινή αγορά ενέργειας θεσμικά όργανα (Agency for the Cooperation of Energy Regulators, Council of European Energy Regulators, ENTSO-E, ENTSO-G) δεν προβλέπεται χώρα εκτός ΕΕ να έχει δικαιώματα ψήφου, όπως τα κανονικά μέλη. [9] Συνεπώς, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να εφαρμόζει αποφάσεις, χωρίς να μπορεί να ασκήσει την παραμικρή επιρροή ή κάποιο δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) στη λήψη αυτών των αποφάσεων.

Τέλος, είναι πιθανό εφόσον δεν υπάρξει σχετική πρόβλεψη στην συμφωνία εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., αυτό να απολέσει μεταξύ άλλων και τη δυνατότητα επηρεασμού της σχετικής με την ενεργειακή ασφάλεια ενωσιακής νομοθεσίας. Ενδεικτικά αναφέρεται η νέα ενωσιακή νομοθεσία για την ενεργειακή ασφάλεια η οποία τίθεται σε ισχύ την ώρα που η βρετανική παραγωγή κυρίως του φυσικού αερίου μειώνεται, εξαιτίας της εξάντλησης των κοιτασμάτων της Βόρειας Θάλασσας, ενώ η ζήτησή του αυξήθηκε εξαιτίας της βαρυχειμωνιάς. [10] [11] [12] Η νέα νομοθεσία, εκτός του ότι προβλέπει τη συνεργασία μεταξύ των Κρατών – Μελών για την εκτίμηση κινδύνων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διακοπή της ενεργειακής τους τροφοδοσίας, υποχρεώνει τα Κράτη – Μέλη να βοηθήσουν τους γείτονες τους σε ενδεχομένη ξαφνική διακοπή της τροφοδοσίας αυτής.

Η μετα-Brexit εποχή

Αδιαμφισβήτητα το Brexit αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα, και στις 29 Μαρτίου του 2019 το Λονδίνο υποτίθεται ότι θα εξέλθει πλήρως από την Ε.Ε., εφόσον δεν χρειαστεί να δοθεί παράταση στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Η περάτωση της βρετανικής εξόδου θα καταστήσει απαραίτητη τη διαμόρφωση μιας νέας ενεργειακής σχέσης μεταξύ των δύο πλευρών. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, αυτή η νέα σχέση ενδέχεται να λάβει μια από τις ακόλουθες μορφές: [13]

  • Νορβηγικό μοντέλο

Σε αυτή την περίπτωση, το Ηνωμένο Βασίλειο θα χρειαστεί να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου. Σημειωτέων ότι η ΕΖΕΣ αποτελεί διακυβερνητικό οργανισμό, ιδρυθέντα το 1960 από χώρες που δίσταζαν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Ζώνη. Σήμερα αποτελείται από τέσσερις χώρες, την Ισλανδία, την Ελβετία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία. [14]

Ο δε ΕΟΧ, που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουάριου 1995, αποτελεί τη συμφωνία που ενσωματώνει τα τρία από τα τέσσερα μέλη της ΕΖΕΣ (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία) στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά. Εξασφαλίζει ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους τους μετέχοντες και προϋποθέτει την υιοθέτηση ενωσιακών νομοθεσιών που σχετίζονται με τις τέσσερις ελευθερίες (αγαθών, υπηρεσιών, ατόμων και κεφαλαίου) όπως και συνεργασία σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης και της ενέργειας. [15]

Η υλοποίηση αυτού του ενδεχομένου δεν πρόκειται να αλλάξει ριζικά τα δεδομένα στις μεταξύ τους ενεργειακές σχέσεις. Το Λονδίνο θα παραμείνει μέλος της κοινής ενεργειακής αγοράς, ενώ θα κληθεί αργότερα να υιοθετήσει και το τρίτο νομοθετικό πακέτο μιας και εκείνο πρόκειται να ενσωματωθεί στην ΕΟΧ. Η παραμονή στην κοινή αγορά ενέργειας θα εξασφαλίσει μια ομαλή συνέχεια, δεδομένου ότι η πλειοψηφία των συμφωνιών σε αυτόν τον κλάδο θα παραμείνουν ανεπηρέαστες. [16] Το μεταξύ τους ενεργειακό εμπόριο μέσω των διασυνδεδεμένων υποδομών (interconnections) δεν πρόκειται να διακοπεί, υπάρχει όμως περίπτωση να τεθεί επί τάπητος ζήτημα αναδιαπραγμάτευσης των τιμών. [16]

Στο μεταξύ, ακόμα και με τη διαμόρφωση μιας τόσο στενούς σχέσης, η πρόκληση αβεβαιότητας δεν πρόκειται να αποφευχθεί με ότι αυτό συνεπάγεται για τη διατήρηση και προσέλκυση νέων ενεργειακών επενδύσεων. Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο θα κληθεί να υιοθετεί και προφανώς να εφαρμόζει πλήθος σχετικών ευρωπαϊκών ενεργειακών νομοθεσιών χωρίς κανένα δικαίωμα επιρροής τους. Ωστόσο η παραμονή του Λονδίνου στην κοινή αγορά ενέργειας θα είναι αδιαμφισβήτητα προς το συμφέρον της ίδιας σε ότι αφορά την ενεργειακή της ασφάλεια.

  • Μέλος της Ενεργειακής Κοινότητας (ΕΚ)

Η επιλογή της Ενεργειακής Κοινότητας εμφανίζει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με το Νορβηγικό Μοντέλο. Ειδικότερα, η Ενεργειακή Κοινότητα συγκροτήθηκε το 2005 με συνθήκη και αποτελεί διεθνή οργανισμό με στόχο τη δημιουργία μιας ενοποιημένης ενεργειακής αγοράς στην οποία συμπεριλαμβάνονται τα 28 ευρωπαϊκά κράτη και κάποια γειτονικά (ενδεικτικά αναφέρονται η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Νορβηγία). [17] Σε αυτήν την περίπτωση το Λονδίνο διατηρεί την πρόσβαση στην κοινή ενεργειακή αγορά, με την προϋπόθεση ότι το ίδιο υιοθετεί το ενεργειακό ενωσιακό κεκτημένο (acquis communautaire, δηλαδή σχετικούς ευρωπαϊκούς νόμους και κανόνες), χωρίς όμως να έχει και πάλι κανένα δικαίωμα επιρροής.

Σε αντάλλαγμα διατηρεί την πρόσβαση σε επενδυτικούς ευρωπαϊκούς πόρους, εξασφαλίζοντας παράλληλα μια ομαλή συνέχεια στον ενεργειακό κλάδο, όπως και στο πλαίσιο του προαναφερθέντος Νορβηγικού Μοντέλου. Θα πρέπει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι η Ενεργειακή Κοινότητα συγκροτήθηκε για να συμβάλλει στην ολοκλήρωση των ενεργειακών και μη αγορών των προσθέτων μελών του. Συνεπώς, η ένταξη του Λονδίνου στην ΕΚ ίσως να μην είναι εφικτή ή χρήσιμη για μια τόσο ανεπτυγμένη αγορά όσο η βρετανική.

  • Ελβετικό Μοντέλο

Το Ελβετικό Μοντέλο είναι εμπνευσμένο από τη διμερή σχέση που έχει η Ε.Ε με την Ελβετία. Σε μια τέτοια περίπτωση το Λονδίνο αρχικά αποκτά μεγαλύτερη αυτονομία όσον αφορά την υιοθέτηση των ευρωπαϊκών νομοθεσιών και συμφωνιών, αφού πλέον η υιοθέτηση ή μη αυτών θα αποφασίζεται υστέρα από διαπραγμάτευση για την εκάστοτε νομοθεσία ή συμφωνία. [18] Παράλληλα, η εξασφάλιση πρόσβασης στην κοινή αγορά αγαθών είναι πιθανή και για το Λονδίνο, αφού η Ελβετία ήδη απολαμβάνει κάτι παρόμοιο ύστερα από διμερείς διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.

Όσον αφορά το ενεργειακό σκέλος, το Λονδίνο μπορεί να συνάψει μια παρόμοια ενεργειακή συμφωνία όπως εκείνη που διαπραγματευόταν η Ελβετία με την Ε.Ε. Εκείνη αποσκοπούσε στη ρύθμιση του διασυνοριακού εμπορίου ηλεκτρισμού, την εναρμόνιση των ποιοτικών κριτηρίων, την εξασφάλιση ελεύθερης πρόσβασης στην κοινή αγορά, την παροχή ιδιότητας μέλους σε σχετικές επιτροπές, ενώ προβλεπόταν και η υιοθέτηση της πρόσφατης ενωσιακής ενεργειακής νομοθεσίας, όπως το τρίτο ενεργειακό πακέτο. [18]

Θα πρέπει να επισημανθεί βέβαια ότι οι διαπραγματεύσεις για εκείνη την συμφωνία έχουν παγώσει με αφορμή ένα ελβετικό δημοψήφισμα για το μεταναστευτικό, συνεπώς είναι αβέβαιο αν η Ε.Ε. θα θελήσει να προχωρήσει στην σύναψη μιας παρόμοιας συμφωνίας με το Λονδίνο. [19]

  • Το Καναδικό Μοντέλο / Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου

Ως εσχάτη λύση προβλέπεται η σύναψη μιας συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου με την Ε.Ε. ύστερα από την έξοδο του Λονδίνου από αυτήν. Η συμφωνία ελευθέρου εμπορίου θα εξασφαλίσει στο Ηνωμένο Βασίλειο πρόσβαση στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά είτε μερικώς είτε εξολοκλήρου. Η διαμορφωθείσα συμφωνία θα υλοποιηθεί σύμφωνα με τους κανόνες του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Παράλληλα το Λονδίνο θα αποκτήσει ίσως τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία όσον αφορά τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες και την υιοθέτηση τους, ενώ δεν θα έχει απολύτως καμία υποχρέωση συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Αδιαμφισβήτητα, η σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας θα πάρει πολύ χρόνο με το τελικό αποτέλεσμα να είναι αβέβαιο.

Σε ό,τι αφορά την ενέργεια, προφανώς θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην εκάστοτε συμφωνία. Σημειωτέων ότι η παραγωγή ενεργειακών αγαθών θα υπόκειται στην General Agreement on Tariffs and Transmission (GATT), ενώ η διανομή και μεταφορά θα υπόκειται στην General Agreement on Trade in Services (GATS).

Καταληκτικά, από τα πέντε πιθανά μοντέλα, μονάχα το Νορβηγικό και η ένταξη στην Ενεργειακή Κοινότητα εξασφαλίζουν μια ομαλή μετάβαση την επόμενη ημέρα μετά το Brexit. Αυτό συμβαίνει επειδή η πρόσβαση στην κοινή αγορά ενέργειας θα έχει μια φυσική συνέχεια. Στα υπόλοιπα μοντέλα, στο πλαίσιο των οποίων το Λονδίνο μένει εκτός της κοινής αγοράς, κάποιες από τις δυνητικές συνέπειες είναι οι ακόλουθες: [20]

  1. Να δημιουργηθεί πρόβλημα με διάφορα βρετανικά έργα ενεργειακών υποδομών που έχουν λάβει έγκριση ως PCI. Συγκεκριμένα, εκείνα θα μπορούσε είτε να απολέσουν την ιδιότητα PCI με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση είτε να καθυστερήσει ή ακόμα χειρότερα να διακοπεί.
  2. Να προκύψει ζήτημα στη βρετανική ενεργειακή ασφάλεια ως προς τον ηλεκτρισμό και το φυσικό αέριο. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την ηλεκτροδότηση, αν οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις σε διασυνδετηρίους αγωγούς διακοπούν, θα πρέπει να ερευνηθούν νέοι, πιθανώς ακριβότεροι τρόποι εξασφάλισης της ασφαλούς και επαρκούς ηλεκτροδότησης. Όσον αφορά το φυσικό αέριο, ενώ εκ πρώτης όψεως το Λονδίνο δεν διατρέχει κίνδυνο ενεργειακής ασφάλειας, ενδέχεται μακροπρόθεσμα ο αποκλεισμός από την κοινή ενεργειακή αγορά και την προβλεπόμενη αλληλοβοήθεια (solidarity principle) σε περιόδους απότομης υψηλής ζήτησης, να δημιουργήσει ελλείψεις. Συνεπώς, θα πρέπει να διερευνηθεί η επιλογή εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου, το άνοιγμα νέων αποθηκευτικών χώρων και η κατασκευή περισσοτέρων μονάδων υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (Liquefied Natural Gas – LNG).
  3. Να απολέσει την επιρροή που έχει στη διαμόρφωση της ενωσιακής ενεργειακής πολιτικής, εξαιτίας του αποκλεισμού της από το Council of European Energy Regulators (CEER) και από την Agency for Cooperation of Energy (ACER).

Παραπομπές:

  1. Dieterhelm.co.uk. (2018). Energy and Climate Policy after BREXIT – Dieter Helm. [online] Available here. [Accessed 14 Nov. 2018].
  2. Hinson, S., Sutherland, N., Priestley, S., Bolton, P. and Booth, L. (2018). Future of the UK oil and gas industry. Number CDP 2018/0210. [online] London: House of Commons Library, pp.7-8. Available here. [Accessed 17 Nov. 2018].
  3. Bros, T. (2018). Inquiry into the implications of Brexit for energy security in the UK by the EU Energy and Environment Sub-Committee of the House of Lords. [ebook] Oxford: Oxford Institute for Energy Studies, pp.2-3. Available here. [Accessed 15 Nov. 2018].
  4. Vaughan, A. (2017). Closure of UK’s largest gas storage site ‘could mean volatile prices’. The Guardian. [online] Available here. [Accessed 15 Nov. 2018].
  5. Bros, T. (2018). Inquiry into the implications of Brexit for energy security in the UK by the EU Energy and Environment Sub-Committee of the House of Lords. [ebook] Oxford: Oxford Institute for Energy Studies, pp.3. Available here. [Accessed 15 Nov. 2018].
  6. Authority of the House of Lords (2018). Brexit: energy security. 10th Report of Session 2017–19. [online] London: House of Lords, pp.20-21. Available here. [Accessed 17 Nov. 2018].
  7. FREDRIKSSON, G., ROTH, A., TAGLIAPIETRA, S. and ZACHMANN, G. (2018). The Impact of Brexit on the EU Energy System. [ebook] Brussels: European Parliament, p.32. Available here. [Accessed 18 Nov. 2018].
  8. Carrington, D. (2016). Leave vote makes UK’s transition to clean energy harder, say experts. The Guardian. [online] Available here. [Accessed 19 Nov. 2018].
  9. FREDRIKSSON, G., ROTH, A. and TAGLIAPIETRA, S. (2017).The Impact of Brexit on the EU Energy System. [ebook] Brussels: European Parliament, p.43. Available here.[Accessed 9 Dec. 2018].
  10. European Parliament, Council. (2017). REGULATION (EU) 2017/1938 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL OF 25 OCTOBER 2017 concerning measures to safeguard the security of gas supply and repealing Regulation (EU) No 994/2010. Luxemburg: Official Journal of the European Union
  11. Patterson, R. (2018). UK Natural Gas Production Falls As Usage Climbs.com. [online] Available here. [Accessed 13 Dec. 2018].
  12. British Department for Business, Energy & Industrial Strategy (2018).UK Energy Statistics, Q1 2018. [online] Available here. [Accessed 13 Dec. 2018].
  13. Froggatt, A., Raines, T. and Tomlinson, S. (2016). UK Unplugged? The Impacts of Brexit on Energy and Climate Policy. [online] London: Chatham House, the Royal Institute of International Affairs, pp.12-14. Available here. [Accessed 19 Nov. 2018].
  14. Efta.int. (2018). The European Free Trade Association | European Free Trade Association. [online] Available here. [Accessed 6 Dec. 2018].
  15. Efta.int. (2018). EEA Agreement | European Free Trade Association. [online] Available here.  [Accessed 6 Dec. 2018
  16. Mayer Brown (2018).The impact of Brexit on the energy sector. [online] London: Mayer Brown, p.1. Available here. [Accessed 9 Dec. 2018]
  17. Energy Community. (2018).Who are we. [online] Available here. [Accessed 13 Dec. 2018].
  18. Mayer Brown (2018).The impact of Brexit on the energy sector. [online] London: Mayer Brown, p.2. Available here. [Accessed 9 Dec. 2018]
  19. Shields, M. and Blenkinshop, P. (2018). Swiss on collision course with EU as treaty talks stall.Reuters. [online] Available here. [Accessed 13 Dec. 2018].
  20. Mayer Brown (2018).The impact of Brexit on the energy sector. [online] London: Mayer Brown, p.3. Available here. [Accessed 9 Dec. 2018].