Ανατολικός Μεσαίωνας: οι μεγαλύτερες παραβιάσεις δικαιωμάτων των γυναικών

της Αιμιλίας Γανταδάκη

Αποτελεί πλέον αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η γυναίκα είναι ένα πολύπαθο ον στον πλανήτη. Ακροβατώντας σε ανατολή και δύση η γυναικεία ψυχή βιώνει μια συνεχή πάλη για την απόκτηση ισότιμης θέσης στον κοινωνικό στίβο. Εντούτοις, δεν είναι λίγες οι φορές που όχι μόνο η θέση της είναι μειονεκτικότερη, αλλά σε αρκετές χώρες στερείται πανανθρώπινων αγαθών όπως η τιμή και η αξιοπρέπεια. Δίχως να ζούμε με αυταπάτες, ο σεξισμός είναι μια μάστιγα και του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η ουσιώδης όμως διαφορά προς τις κοινωνίες της Ανατολής έγκειται στο γεγονός πως σε ενδεχόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων τους, η  Πολιτεία θα λάβει άμεσα τα κατάλληλα μέτρα για την δίωξη του δράστη. Στην αντίπερα όχθη, σε κοινωνίες με βαθιά ριζωμένες αναχρονιστικές αντιλήψεις η γυναίκα αντιμετωπίζεται ως ένα άψυχο άθυρμα στα χέρια του εκάστοτε αρσενικού, ενώ λίγη σημασία έχουν η ζωή και η υπόστασή της.

Ποια είναι όμως η δικαιολογητική βάση που ανατροφοδοτεί τέτοιου είδους ανελαστικές νοοτροπίες; Διεισδύοντας στο βάθος των μουσουλμανικών κοινωνιών, θα παρατηρήσει κανείς την έκδηλη, θεοκρατική δομή τους . Σε χώρες όπως τη Σαουδική Αραβία, την Κένυα και τη Σομαλία επικρατούν εδώ και αιώνες απάνθρωπες πρακτικές. Το Κοράνι αναμεμειγμένο με άγραφες αρχές εθιμικού δικαίου και πουριτανικά κανονιστικά πρότυπα συνθέτουν ένα πλέγμα ακραίων υποχρεώσεων σε βάρος των γυναικών, που εάν τις παραβούν, η ίδια η κοινωνία παράσχει θρησκευτικό άλλοθι στον εκάστοτε εγκληματία. Ο ισλαμικός φονταμενταλιασμός και η πατριαρχική δομή της κοινωνίας συμβάλλουν έτσι στη διαιώνιση της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων. Ο άνδρας αφέντης από τη μία καταδυναστεύει τη γυναίκα από φόβο μην τον κυριαρχήσει. Από την άλλη η γυναίκα κρατά μοιρολατρική στάση απέναντι στο status quo, συχνά λόγω μειωμένης μόρφωσης δεν γνωρίζει τα δικαιώματα της  και τελικά εκδηλώνει απροθυμία αντίστασης.

Κάνοντας, λοιπόν, μία ανασκόπηση στις πρακτικές καταναγκασμού που υφίσταται το γυναικείο φύλο δεν θα μπορούσαν να παραλειφθούν ο γάμος σε πρόωρη ηλικία, η σωματική και σεξουαλική βία, καθώς και πανάρχαιες μέθοδοι ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων, γνωστές με τον όρο Female Genital Mutilation (FGM). Ξεκινώντας με το πρώτο, ο γάμος εν είδει «εμπορικής συναλλαγής» ανάμεσα στον πατέρα και τον μέλλοντα σύζυγο φαντάζει σκλαβιά στα εφηβικά μάτια των κοριτσιών. Φυσικά, σε όλη τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας το να γίνει αποδέκτης βίας δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Εφάμιλλη με το «ξύλο» -ή ίσως και χειρότερη- φαντάζει η περίπτωση του βιασμού από τον σύζυγο ή οποιοδήποτε ξένο. Μολονότι πρόκειται για μάστιγα παγκόσμιας εμβέλειας, σε χώρες αναπτυσσόμενες η ένταση της φρικαλεότητας και την αναλγησίας πολλαπλασιάζεται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Χαρακτηριστική είναι οι περίπτωση γυναικών προσφύγων που θεωρούσαν «φυσιολογικό» (!) τον βιασμό τους από μαχητές του ISIS, σύμφωνα με έκθεση του Human Rights Watch (HRW). Αποκορύφωμα των ανωτέρω είναι η επικράτηση του παραλογισμού στην απονομή δικαιοσύνης με αντιστροφή των ρόλων του θύματος και του θύτη και καταδίκη της βιασμένης γυναικός για μια ακούσια μεν, αλλά -δεν παύει- ανόσια συνουσία! Κινούμενοι στο ίδιο μοτίβο, μόλις 27 εκ. γυναίκες γίνονται διεθνώς θύματα εμπορίας (trafficking) σε σκλαβοπάζαρα. Οι ως άνω πρακτικές συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων προς αυτοδιάθεση, ελευθερίας επιλογής συντρόφου και σεβασμού στην γυναικεία υπόσταση, ενώ οποιαδήποτε ανοχή τους αποτελεί ύψιστη ντροπή.

Ένα από τα πιο μελανά σημεία στην ιστορία αυτών των κοινωνιών είναι η απάνθρωπη πρακτική της κλειτοριδεκτομής, ενός είδους δηλαδή σεξουαλικού «ευνουχισμού» που υποδηλώνει την υποταγή στον μελλοντικό σύζυγο. Η λογική που κρύβεται πίσω από αυτό το φριχτό τελετουργικό ερείδεται στην δαιμονοποίηση της σεξουαλικής απόλαυσης της γυναίκας ως έναν τρόπο διασφάλισης της συζυγικής της πίστης. Η κλειτορίδα ήταν ανέκαθεν ένα ύποπτο απομεινάρι του αντρικού φύλου που έπρεπε να απαλειφθεί. Έτσι, σε μία προσπάθεια «αγνοποίησης» του γυναικείου σώματος, άτυπες θεραπεύτριες στον ρόλο του χασάπη αναλαμβάνουν το χρέος κάθαρσης από μια υποτιθέμενη ντροπή. Η αιματηρή θυσία, που στον δυτικό πολιτισμό λογίζεται ως κατάρα της γυναικείας σεξουαλικότητας, αποτελεί απαράβατο κανόνα για το πέρασμα του κοριτσιού στην ώριμη ηλικία. Σύμφωνα με έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) εκτιμάται ότι πάνω από 150 εκατομμύρια κορίτσια στον πλανήτη έχουν ακρωτηριαστεί. Μερικά από αυτά πεθαίνουν από την υπερβολική αιμορραγία, ενώ τα περισσότερα υποφέρουν για το υπόλοιπο της ζωής τους ψυχικά και σωματικά. Η πρώτη γυναίκα που έσπασε τη σιωπή της και μίλησε ανοικτά για το θέμα ήταν η Waris Dirie, ένα γνωστό μοντέλο με καταγωγή από τη Σομαλία που είχε υποβληθεί και η ίδια στο βάρβαρο έθιμο. Η Σομαλή ακτιβίστρια αξιοποιώντας τη δύναμη που της έδωσε η φήμη της πάλεψε για τον πλήρη εξοβελισμό του φαινομένου με την συγγραφή του έργου «Το λουλούδι της ερήμου» και την ανακήρυξη της σε Πρέσβειρα του ΟΗΕ. Έκτοτε, έγιναν ποικίλες προσπάθειες για την ποινικοποίηση του εθίμου με σημαντικότερη, την επίσημη απαγόρευση της πρακτικής  από το Κοινοβούλιο της Αφρικανικής Ένωσης τον Αύγουστο του 2016. Ουρλιαχτά κοριτσιών, πάντως εξακολουθούν να ακούγονται ηχηρά υπό την σκέπη της παρανομίας κάποιων κοινοτήτων.

Ξεφυλλίζοντας τον φάκελο των πιο στυγνών παραβιάσεων σε βάρος γυναικών δεν θα μπορούσε να μην γίνει μνεία στα «Εγκλήματα Τιμής». Πρόκειται για μία φιλοσοφία κατά την οποία η διαφύλαξη της τιμής της οικογένειας καταδεικνύεται υψίστης σημασίας, ενώ όποιο θηλυκό φέρεται να την καπηλεύεται βασανίζεται και θανατώνεται άμεσα από τους συγγενείς ούτως ώστε να αποκατασταθεί η ηθική τάξη. Οι μέθοδοι  βασανισμού, τις οποίες εφαρμόζουν ακόμη και οι ίδιες οι δημόσιες αρχές κατά τα ανακριτικά στάδια στις φυλακές, περιλαμβάνουν το ηλεκτροσόκ, μαστιγώματα, τραύματα με μαχαίρι ή οξύ στο πρόσωπο και φυσικά την σεξουαλική κακοποίηση. Ο λιθοβολισμός αποτελεί τον συνηθέστερο τρόπο δημόσιας τέλεσης ανθρωποκτονίας, ενώ ακολουθούν ο αποκεφαλισμός, ο απαγχονισμός και ο πυροβολισμός. Τα Τάγματα των Ηθών– όπως τα αποκαλούν- μαρτυρούν μία κοινωνία σαθρή ως το κόκαλο, γεμάτη παρωπίδες, φανατισμό και αλύγιστα φρονήματα μπροστά στον πόνο τόσων αδικοχαμένων γυναικών.

Κλείνοντας, η ρίζα του προβλήματος εντοπίζεται στην έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας που θα ενσταλλάξει στο υποσυνείδητο των ανθρώπων πως καθένας απ αυτούς διαθέτει εξ ορισμού ορισμένα απαράγραπτα δικαιώματα ανεξάρτητα από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Ο Δυτικός Κόσμος κυρίως μέσω του ΟΗΕ έχει χρέος αμετάθετο να επεμβαίνει με άσκηση πιέσεων και ανθρωπιστική αρωγή για την απίσχνανση του φαινομένου λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις πολιτισμικές τους ιδιαιτερότητες μέσα στην κοινή «Τράπεζα» του ηθικού πολυπολιτισμού. Συνάμα, φωτεινές προσωπικότητες οφείλουν να γίνουν οδοδείκτες όλων εκείνων των αδύναμων γυναικών που οραματίζονται την αυτοπραγμάτωση τους. «Δεν είναι μόνο οι πρωτουργοί της βίας που είναι υπεύθυνοι για τα εγκλήματά τους, αλλά και εκείνοι που επιλέγουν να αποστρέψουν το βλέμμα», δήλωσαν οι ακτιβιστές Ντενίς Μουκουέγκε και Νάντια Μουράντ  κατά την παραλαβή του φετινού Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης. «Αν πρέπει να κάνουμε πόλεμο, αυτός είναι κατά της αδιαφορίας που διαβρώνει τις κοινωνίες μας» δήλωσαν.

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.