Η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική το 2018 και οι οιωνοί για το 2019

από την Έμυ Κεφάλα

Κάνοντας έναν απολογισμό της διεθνούς πολιτικής όπως εκτυλίχθηκε το 2018,  φαίνεται πως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μονοπώλησαν πάμπολλες φορές -και όχι άδικα- το διεθνές ενδιαφέρον, με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, να πρωταγωνιστεί σταθερά στα διεθνή Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Έχοντας δείξει την απαξίωση του προς Διεθνείς Οργανισμούς – αφενός με την εκτόξευση πυρών προς τα Ηνωμένα Έθνη και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και αφετέρου με την αποχώρηση των ΗΠΑ από την UNESCO – και έχοντας αμφισβητήσει την αξία διεθνών συνθηκών, αποσύροντας τη χώρα του από την Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή  και την συμφωνία Trans-Pacific Partnership, ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως με τις αμφιλεγόμενες αποφάσεις του αναιρεί τελικά την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, όπως αυτή διαμορφώθηκε την επομένη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε μια ανασκόπηση του 2018, πρώτη κομβική στιγμή της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής αποτέλεσε η απόφαση του Τραμπ σε συνεργασία με την Μεγάλη Βρετανία και την Γαλλία να πραγματοποιηθούν αεροπορικές επιθέσεις ακριβείας στη Συρία, ως αντίποινα για την φερόμενη χρήση χημικών όπλων από την συριακή κυβέρνηση. Τότε, ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε κάνει λόγο για εξαιρετική συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών, εξαίροντας την δύναμη των βρετανικών και γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων. Εντούτοις, οι δηλώσεις που κάνει κατά καιρούς για το ΝΑΤΟ και τις συμμαχίες της χώρας του καθιστούν φανερή μια ιδιότυπη (και πάντως όχι σταθερή) τάση απομονωτισμού της Αμερικής επί προεδρίας του, κατά την οποία οι πλούσιες σύμμαχες χώρες πρέπει είτε να πληρώνουν ένα εύλογο ποσό για την μεγάλη αμερικανική στρατιωτική προστασία, είτε να προστατεύονται μόνες τους.

Τον Μάιο του 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ προέβη σε δύο ακόμη βαρύνουσας σημασίας αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, στις 8 Μαΐου ανακοίνωσε την απόσυρση των ΗΠΑ από την συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, χαρακτηρίζοντας την συμφωνία αυτή ανίκανη να φέρει την ειρήνη, δηλώνοντας ότι τροφοδοτεί μια κούρσα πυρηνικών στην Μέση Ανατολή. Τον ίδιο μήνα, και ενώ ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε ήδη από τον Δεκέμβρη αναγνωρίσει επίσημα την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ, η Αμερικανική Πρεσβεία μεταφέρθηκε εκεί, γεγονός που προκάλεσε μαζικές διαμαρτυρίες κατά μήκος των συνόρων της Γάζας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεταφορά της Αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ αποτελούσε βασική προεκλογική θέση του Αμερικανού Προέδρου.

Στις 12 Ιουνίου 2018, ύστερα από μια περίοδο επιπόλαιων απειλών για πυρηνικό αφανισμό, ο Ντόναλντ Τραμπ συναντήθηκε με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ Ουν, στην Σιγκαπούρη, όπου συζήτησαν την αποπυρηνικοποίηση της Βόρειας Κορέας, με αντάλλαγμα την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας. Μάλιστα, επρόκειτο για την πρώτη συνάντηση στα χρονικά μεταξύ ενός εν ενεργεία Αμερικανού Προέδρου με Βορειοκορεάτη ομόλογό του. Αν και η συνάντηση αυτή θεωρήθηκε ιστορική, δεν υπάρχουν – τουλάχιστον μέχρι στιγμής – ενδείξεις προόδου ως προς την πολυπόθητη αποπυρηνικοποίηση.

Τον Σεπτέμβριο του 2018, οι ΗΠΑ, το Μεξικό και ο Καναδάς διαπραγματεύτηκαν μια νέα εμπορική συμφωνία,  την United States-Mexico-Canada Agreement (USMCA), η οποία ουσιαστικά συνιστά μια επαναδιαπραγμάτευση της NAFTA, με μερικές μόνο νέες προβλέψεις.  Στο μεταξύ, στις 18 Σεπτεμβρίου ο Τραμπ ανακοίνωσε επίσημα την επιβολή δασμών σε κινέζικα εισαγόμενα προϊόντα αξίας 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κλιμακώνοντας έτσι τον σινο-αμερικανικό εμπορικό πόλεμο που είχε ξεσπάσει στις αρχές του έτους. Η διόρθωση του εμπορικού ελλείμματος της Αμερικής σε σχέση με την Κίνα αποτελούσε μια από τις προεκλογικές υποσχέσεις του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος έκρινε πως το εμπόριο στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου διεξάγεται κατά τρόπο ευνοϊκό προς την Κίνα και άρα εν τέλει είναι άδικο. Πάντως, στη σύνοδο κορυφής των G-20 στο Buenos Aires, ΗΠΑ και Κίνα συμφώνησαν σε μια εμπορική ανακωχή για 90 ημέρες.

Η χρονιά του 2018 έκλεισε με την απρόσμενη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τα 2000 αμερικανικά στρατεύματα από την Συρία. Η απόφαση καθ’ αυτή του Αμερικανού Προέδρου δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση, επειδή ούτως ή άλλως μας έχει συνηθίσει σε παρορμητικές δηλώσεις, αλλά κυρίως επειδή ήδη κατά την προεκλογική του εκστρατεία τόνιζε ότι τα Αμερικανικά στρατεύματα έπρεπε να αφήσουν την Μέση Ανατολή και να επιστρέψουν στην πατρίδα. Πάντως, παρόλο που υποστήριξε ότι ο ISIS έχει νικηθεί, πολλοί έσπευσαν να προειδοποιήσουν ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συρία θα άφηνε ένα σημαντικό κενό ισχύος, το οποίο θα μπορούσε να επιφέρει δυσμενείς εξελίξεις στην περιοχή.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ήδη από τους πρώτους μήνες του 2019 αναμένονται σημαντικές εξελίξεις που έχουν να κάνουν με τις ΗΠΑ-εξελίξεις που προοιωνίζονται μια ενδιαφέρουσα πολιτική και διπλωματική χρονιά. Συγκεκριμένα, αρχές Φεβρουαρίου λήγει η διορία των 60 ημερών που είχε θέσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στην Ρωσία για να συμμορφωθεί με την Συνθήκη INF, με τον Τραμπ να δηλώνει ότι, αν η Ρωσία εξακολουθεί να παραβιάζει την συνθήκη, μέσα σε έξι μήνες οι ΗΠΑ θα πάψουν τελικά να δεσμεύονται από την υποχρέωση να μην κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα μέσου βεληνεκούς. Αν δεν υπάρξει συνεννόηση, η ενδεχόμενη κούρσα των εξοπλισμών πολύ πιθανόν να προκαλέσει κλυδωνισμούς στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Μέσα στον Φεβρουάριο,όμως, λήγει και η 90ήμερη εκεχειρία του σινο-αμερικανικού εμπορικού πολέμου. Αν Ουάσιγκτον και Πεκίνο δεν συμφωνήσουν ως προς τις εμπορικές πρακτικές, αναμένεται να αυξηθούν κατά 25% οι αμερικανικοί δασμοί σε εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα, με αποτέλεσμα να καταστεί αρκετά απρόβλεπτη η πορεία της διεθνούς οικονομίας μέσα στο έτος. Τέλος, τον Φεβρουάριο ολοκληρώνεται και η εμπορική ανακωχή μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, η οποία μπορεί να οδηγήσει τελικά στην υποβολή αυξημένων δασμών στις εισαγωγές ευρωπαϊκών Ι.Χ στην Αμερική.

Εν κατακλείδι, οι πολιτικές και γεωπολιτικές προκλήσεις που πρόκειται να αναδυθούν μέσα στο 2019 θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν με ιδιαίτερα ευέλικτους χειρισμούς. Άλλωστε, η πάλαι ποτέ δεδομένη ισορροπία του διεθνούς συστήματος, μοιάζει πλέον να δοκιμάζεται ανησυχητικά και μάλιστα μέρα με την μέρα. Θα υπάρξει, άραγε, το σημείο εκείνο ισορροπίας μεταξύ των βασικών παικτών της διεθνούς σκηνής, ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας, ή θα βρεθούμε καθηλωμένοι μπροστά σ’ έναν νέο εκτροχιασμό; 

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.