της Μαρίας Διαλινάκη
Στις 20 Δεκεμβρίου, στα πλαίσια της πέμπτης Τριμερούς Συνόδου Κορυφής στη Μπερ Σεβά, οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ κατέληξαν σε μια διακρατική συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου East Med Gas Pipeline (EMGP), μια ευχάριστη έκπληξη για όσους παρακολουθούν τις ενεργειακές εξελίξεις στη σκακιέρα της Ν.Α Μεσογείου. Και οι τρείς ηγέτες επεσήμαναν την σημασία αυτού του έργου, ενώ έκαναν λόγο για οικονομική ανάπτυξη, ενεργειακή ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή. Οι τελικές υπογραφές θα μπουν τους πρώτους μήνες του νέου έτους ,καθώς το σχέδιο πρέπει πρώτα να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι συζητήσεις για την προώθηση του EastMed άρχισαν έπειτα από την εύρεση κοιτασμάτων στην περιοχή της Αφροδίτης στην Κύπρο, του Ταμάρ και του Λεβιάθαν στο Ισραήλ. Συγκεκριμένα, τη διετία 2011-2012, η ΔΕΠΑ εξέτασε τη δυνατότητα κατασκευής του αγωγού, ο οποίος θα μεταφέρει απευθείας το φυσικό αέριο της Λεβαντινής στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου, μέσω της Ελλάδας. Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου ενδείκνυται να επιτευχθεί υποθαλάσσια από το Ισραήλ προς την Κύπρο, στη συνέχεια προς τις ακτές της Κρήτης, και ακολούθως μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας στην Ιταλία. Στη γειτονική μας χώρα θα φθάνει μέσω του αγωγού IGI – Poseidon, που θα συνδέεται με τον EastMed στο Φλωροβούνι της Θεσπρωτίας. Ο αγωγός EastMed εντάχθηκε στον Κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της Ε.Ε., ενώ το 2013 και το 2015 χρηματοδοτήθηκαν μελέτες για τη δυναμικότητα του έργου. Σύμφωνα μ’ αυτές, η εκτιμώμενη δυναμικότητα του αγωγού είναι δέκα δισεκατομμύρια κυβικά φυσικού αερίου ετησίως με δυνατότητα να ανέλθει στα δεκαέξι δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Ο EMGP πρόκειται για ένα πολυδάπανο σχέδιο, η τιμή του οποίου υπολογίζεται στα εφτά δις., ενώ πολλοί ειδικοί εκτιμούν ότι το συνολικό κόστος θα ανέλθει στα οχτώ με δέκα δις. Ένα μέρος του ποσού θα διατεθεί από τα συμβαλλόμενα Κράτη, αλλά η μεγαλύτερη συνδρομή θα εξασφαλιστεί από την Ε.Ε., η οποία θα προσφέρει κονδύλια είτε μέσω κοινοτικών προγραμμάτων επιχορήγησης είτε μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το συγκεκριμένο έργο έχει την στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κυρίως του Επίτροπου για την Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε, γεγονός που παρότρυνε την χρηματοδότηση μελετών για τις κατασκευαστικές ανάγκες και την αποτελεσματικότητα του αγωγού.
Την ίδια γραμμή ακολουθούν και οι ΗΠΑ, με τον πρέσβη στο Ισραήλ κ. Φρίντμαν να παρίσταται στη Μπερ Σεβά με σκοπό να ενθαρρύνει την υλοποίηση του έργου, αλλά και να τονίσει τη σημασία του για την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Αυτή η θερμή υποστήριξη δεν θεωρείται καθόλου τυχαία, αφού το εγχείρημα του EastMed αντιπροσωπεύει τις βασικές στρατηγικές τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, με την επιτυχή ολοκλήρωση του αγωγού, η Ε.Ε., χάρη στη μεταφορά αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, θα μειώσει αισθητά την εξάρτησή της από τις ρωσικές εξαγωγές αερίου, οι οποίες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον εφοδιασμό της. Εκτός αυτού, η διαδρομή του αγωγού έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, δεν θα μεταφέρει μόνο αέριο από μη ρωσικές πηγές, αλλά θα παρακάμπτει ταυτόχρονα τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Τουρκία αποφεύγοντας μ’ αυτό τον τρόπο δυσχέρειες και αντιδράσεις κατά την υλοποίηση του.
Και ενώ όλ’ αυτά ακούγονται ωραία στα αυτιά του ευρύ κοινού, και ενώ την ίδια στιγμή η Ε.Ε. διακηρύσσει το ενδιαφέρον της για διαφορετικές πηγές ενέργειας, η Ρωσία εδραιώνει την παρουσία της ως βασικός προμηθευτής αερίου. Έπειτα από το πέρας των διαπραγματεύσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τη Gazprom, η Ρωσία πετυχαίνει συμφωνία που της επιτρέπει να προμηθεύει την Ε.Ε. με αρκετά ανταγωνιστικούς όρους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ενδεχόμενη επέκταση χωρητικότητας του ήδη υπάρχοντα ρωσογερμανικού αγωγού NordStream, τις βλέψεις της Ρωσίας να επεκταθεί στην αγορά της ΝΑ Μεσογείου χάρη στην υλοποίηση του αγωγού Turkish stream και το σχέδιο τροφοδότησης του Διαδρατικού Αγωγού (TAP), αποδεικνύει τη «δεσπόζουσα» θέση της Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με προβλέψεις της BP, τις επόμενες δεκαετίες η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα αυξηθεί ελάχιστα, εξαιτίας της χρήσης φθηνού άνθρακα, της διάδοσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αλλά και την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας.
Καταληκτικά, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να απαντήσουν σε δύο ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του αγωγού EastMed. Πρώτον, τι μέσα θα χρησιμοποιήσουν έτσι ώστε να καταφέρουν να ανταγωνιστούν την φθηνή και αδιάλειπτη παροχή φυσικού αερίου από την Ρωσία. Δεύτερον, αν η προσφορά του αγωγού σε φυσικό αέριο απορροφηθεί από την αγορά. Τρίτον, αν εν τέλει το όλο εγχείρημα είναι προσοδοφόρο για τις οικονομίες τους. Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρο ότι όλα τα σχέδια και οι ευσεβείς πόθοι που συνοδεύουν συμπράξεις σαν τον EastMed πρέπει να λαμβάνουν πρώτα υπόψιν τα δεδομένα και τις ανάγκες της διεθνούς αγοράς ενέργειας.
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 