Η απορριφθείσα Συμφωνία οδηγεί το Ηνωμένο Βασίλειο σε αχαρτογράφητη περιοχή;

από την Αθηνά Σπανού, ερευνήτρια της ομάδας «Πολιτική & Διεθνείς Σχέσεις»

Το Ηνωμένο Βασίλειο εισέρχεται, από σήμερα, σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας. Την Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2019, έλαβε χώρα στη Βουλή των Κοινοτήτων η κρίσιμη ψηφοφορία έγκρισης ή απόρριψης της Συμφωνίας εξόδου της χώρας από την Ε.Ε. Υπενθυμίζεται ότι τα διαπραγματευτικά σώματα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ένωσης των 27 Kρατών-Mελών κατέληξαν σε προσχέδιο Συμφωνίας την 14^η Νοεμβρίου κατόπιν διετούς διαπραγμάτευσης των όρων εξόδου. Το χαρακτηριζόμενο Brexit deal κατάφερε να «περάσει» από την Ευρωβουλή. Η σταδιοδρομία του, ωστόσο, διεκόπη από το Βρετανικό Κοινοβούλιο, εντός του οποίου η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι γνώρισε ιστορική ήττα, πρωτοφανή για τη σύγχρονη βρετανική πολιτική ιστορία. Η καταψήφιση της συμφωνίας υποστηρίχτηκε από 432 μέλη του Κοινοβουλίου, κερδίζοντας μόλις 202 υποστηρικτές. Ως εκ τούτου, «άνοιξε τον ασκό του Αιόλου» για πολλαπλά πιθανά σενάρια, που ακολουθούν την επόμενη μέρα της Ψηφοφορίας. Πως θα διαχειριστούν η Κυβέρνηση, το Βρετανικό Κοινοβούλιο και η Ευρώπη τον κίνδυνο ενός άτακτου Brexit;

Το «ημερολόγιο» των πολιτικών εξελίξεων

Η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι διαβεβαίωσε ότι η Κυβέρνηση θα ακούσει την απόφαση του Κοινοβουλίου. Τόνισε, όμως, πως η ψηφοφορία δείχνει τι δεν θέλει η Βρετανική Βουλή και όχι τι θέλει. Με ανάλογο τρόπο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέτρεψε τη Βρετανία να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις της όσο το δυνατόν γρηγορότερα γιατί ο χρόνος έχει σχεδόν τελειώσει. Στην πραγματικότητα το σώμα του Βρετανικού Κοινοβουλίου ζητά την επαναδιαπραγμάτευση των όρων Συμφωνίας. Το βορειοιρλανδικό, πολιτικό κόμμα DUP, που στηρίζει την Κυβέρνηση μειοψηφίας της Τερέζα Μέι, αρνείται να υποστηρίξει το σχέδιο Backstop, που αφορά στα ιρλανδικά σύνορα. Η πρωθυπουργός της Σκωτίας προβάλλει την ανάγκη ύπαρξης ενός ηπιότερου Brexit, το οποίο θα προστατεύει την εξαγωγική Σκωτία. Αντίστοιχα ο επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος της αντιπολίτευσης, Τζέρεμι Κόρμπιν επιδιώκει τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών, εκφράζοντας την πεποίθηση πως η πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μπορεί να πετύχει μια καλή Συμφωνία με την Ε.Ε. Σε ποιο βαθμό όμως κάτι τέτοιο είναι εφικτό; Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κλείσει το δρόμο προς αυτή την  κατεύθυνση. Λίγο μετά την κρίσιμη ψηφοφορία, ο καγκελάριος της Αυστρίας ανάρτησε στο Twitter μια δημοσίευση που απορρίπτει ρητά το σενάριο να βρεθούν ξανά οι δύο πλευρές στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Αντίστοιχα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, τόνισε πως η Συμφωνία αυτή παραμένει ο καλύτερος και ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί η ομαλή αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Μέχρι στιγμής δεν διαφαίνεται κάποια αλλαγή πολιτικής γραμμής από την πλευρά της Ευρώπης αν κι η χώρα βυθίζεται σε ένα κλίμα πολιτικής αστάθειας, διαξιφισμών και αβεβαιότητας.

Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν

‘Ο κίνδυνος μιας άτακτης αποχώρησης έχει αυξηθεί’, όπως τόνισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, μετά την ψηφοφορία. Πράγματι, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει διασφαλίσει την αποχώρηση του μέσω συντεταγμένης οδού, μόλις 74 ημέρες πριν την προγραμματισμένη έξοδο της χώρας από την Ε.Ε.  Σε περίπτωση εξόδου χωρίς Συμφωνία, οι οικονομικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. δεν θα έχουν συμφωνηθεί κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης των δύο πλευρών. Επομένως, υπάγονται στους κανόνες του παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO). Όπως προβλέπεται για μια Τρίτη χώρα, που δεν αποτελεί μέλος της Ε.Ε., θα εφαρμοστούν συνοριακοί έλεγχοι και δασμολογική πολιτική στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. Κάτι τέτοιο, προμηνύει αρνητική επίδραση στην Οικονομία της χώρας και κατάρρευση της λίρας. Φαίνεται να αποτρέπεται αυτό το ενδεχόμενο, κατόπιν τροπολογίας που κατέθεσαν βουλευτές υποχρεώνοντας την Κυβέρνηση να παρουσιάσει εναλλακτικό σχέδιο σε διάστημα τριών ημερών και σε περίπτωση απόρριψης της Συμφωνίας. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, ένα άτακτο Brexit διεγείρει πολυπλοκότητες σε κάθε επαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου. Η παρούσα Συμφωνία αφενός θέτει τις βάσεις της οικονομικής συνεργασίας ανάμεσα στη χώρα και την Ε.Ε., αφετέρου η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι διαβεβαίωσε πως θα συνεργαστεί πιο στενά με το Βρετανικό Κοινοβούλιο σε περίπτωση που αυτή εγκριθεί. Εντούτοις, αν η παρουσία Συμφωνίας παρουσιάζει δυσκολίες, με βεβαιότητα, η Απουσία Συμφωνίας παρασύρει μια σειρά από σκληρά οικονομικά μέτρα και περιθωριοποιεί το Ηνωμένο Βασίλειο.

Δεύτερο Δημοψήφισμα

Η απόρριψη της παρούσας Συμφωνίας, η δυσκολία επαναδιαπραγμάτευσης και ο φόβος εξόδου χωρίς Συμφωνία συνθέτουν το πολιτικό αδιέξοδο. Για αυτό το λόγο, ζητείται από Φιλοευρωπαίους η διεξαγωγή δεύτερου Δημοψηφίσματος, γεγονός το οποίο μέχρι σήμερα απορρίπτεται από την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι. Σύμφωνα με τους Συντηρητικούς, η χώρα θα οδηγηθεί σε οπισθοχώρηση και θα ενταθεί ο εσωτερικός διχασμός. Μάλιστα, ένα δεύτερο Δημοψήφισμα ακυρώνει την ψήφο του πρώτου δημοψηφίσματος.. Μια νέα Ψηφοφορία θα μπορούσε να κλονίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στη Βρετανική  Κυβέρνηση, η οποία έλαβε με την ψήφο του λαού την εντολή, να προχωρήσει σε διαπραγμάτευση με τελικό σκοπό την έξοδο από την Ε.Ε. Στο αντίπαλο στρατόπεδο εκφράζεται το επιχείρημα που θέλει τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου να γνωρίζουν πλέον τους κινδύνους που εγκυμονεί το Brexit. Υπό αυτή την προϋπόθεση, στη δεύτερη ψήφο τους θα πράξουν με λογική συνυπολογίζοντας τα πιθανά ενδεχόμενα. Η ρητορική των δύο πλευρών στηρίζεται σε διαφορετικά επιχειρήματα. Αν και μέρος του πλήθους πιθανόν να υπερψήφισε το Brexit εν άγνοια των επιπτώσεων αυτού, από την άλλη πλευρά, η ψήφος «ενσαρκώνει» την κοινωνική επιθυμία. Η ακύρωση της απόφασης του βρετανικού λαού θα μπορούσε να ακυρώσει και την εμπιστοσύνη του στη βρετανική κυβέρνηση.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η συντριπτική απόρριψη του προσχεδίου Συμφωνίας δημιουργεί ένα θολό μέλλον για το  Ηνωμένο Βασίλειο. Μόλις δυόμισι μήνες πριν το οριστικό διαζύγιο της χώρας με την Ε.Ε., η Βρετανική Κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με την απουσία Συμφωνίας εξόδου και την πιθανότητα πρόωρων εκλογών και αναβολής του Brexit. Μετά το πέρας της ψηφοφορίας, η Πρωθυπουργός Τερέζα Μέι «άνοιξε το δρόμο» για ψήφο εμπιστοσύνης προς το κυβερνητικό σώμα. Τώρα στέκεται απέναντι σε πρόταση δυσπιστίας προερχόμενη από το εργατικό Κόμμα με επικεφαλής τον Τζέρεμι Κόρμπιν. Οι δρόμοι προς επαναδιαπραγμάτευση παραμένουν κλειστοί από την Ευρώπη την ίδια ώρα που η πλειοψηφία του Βρετανικού Κοινοβουλίου ζητά τροποποίηση των όρων εξόδου. Από σήμερα, η χώρα «πλέει σε αχαρτογράφητα νερά».

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.