από την Παναγιώτα Πανταζάτου, ερευνήτρια στην ομάδα «Διεθνές & Ευρωπαικό Δίκαιο»

H 28η Ιανουαρίου έχει ανακηρυχθεί από το 2006 από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και πλέον εορτάζεται παγκοσμίως με την ονομασία «Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων εκτός Ευρώπης».

Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα αποτελούν στοιχεία που αναφέρονται σε ένα συγκεκριμένο άτομο και αφορούν τα στοιχεία αναγνώρισής του, την επαγγελματική και οικονομική του κατάσταση, τα ενδιαφέροντά του, τις δραστηριότητές του.

Ορισμένα προσωπικά δεδομένα λόγω του περιεχομένου τους κρίνονται ως βαρύνουσας σημασίας και προς τούτο χρήζουν ιδιαίτερης νομικής προστασίας και χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητα δεδομένα. Πρόκειται για προσωπικά δεδομένα που άπτονται της φυλετικής και της εθνικής προέλευσης, της υγείας, των πολιτικών φρονημάτων, των θρησκευτικών πεποιθήσεων, της ερωτικής ζωής, της συμμετοχής σε συνδικαλιστική οργάνωση, της τυχόν καταδίκης ή άσκησης ποινικής δίωξης.

Το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο για την προστασία των ιδιωτών από τη συλλογή και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων αποτελεί η Σύμβαση 108 του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των φυσικών προσώπων από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα η οποία τέθηκε προς υπογραφή στις 28 Ιανουαρίου 1981. Η εν λόγω σύμβαση, η οποία αποτελεί τη μοναδική διεθνή συνθήκη στο συγκεκριμένο τομέα, έχει ήδη υπογραφεί από περισσότερα από πενήντα κράτη και έχει επικυρωθεί από τα σαράντα επτά μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς και από το Μαυρίκιο, τη Σενεγάλη, την Ουρουγουάη και την Τυνησία. Έχει δε επικαιροποιηθεί, ώστε να συμβαδίζει με τις νέες τεχνολογίες και το νομικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

Το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ και σε ενωσιακό επίπεδο στο άρθρο 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και στο άρθρο 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΧΘΔ). Περαιτέρω νομική κατοχύρωση παρέχεται από το Γενικό Κανονισμό για την προστασία δεδομένων (Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679) με σκοπό την ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών και τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων στην επεξεργασία των δεδομένων, την οδηγία (ΕΕ) 2016/680 για την επεξεργασία δεδομένων από τις αρμόδιες αρχές στο πλαίσιο της πρόληψης, διερεύνησης  ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων και την οδηγία (ΕΕ) 2016/681 αναφορικά με τη χρήση δεδομένων στο πλαίσιο της πρόληψης, διερεύνησης και δίωξης τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων.

Η σημασία του δικαιώματος στην προστασία των προσωπικών δεδομένων έγκειται στο γεγονός ότι σύγχρονα ζητήματα, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), τα «Μεγάλα Δεδομένα» (Big Data), το «Διαδίκτυο των Πραγμάτων» (Internet of Things, IoT), οι τεχνολογίες πανταχού παρούσας υπολογιστικής (Ubiquitous Computing) και η επιτήρηση και η μεταφορά δεδομένων καθιστούν αναγκαία την ενημέρωση των χρηστών της ψηφιακής κοινωνίας ως προς τα νομικώς κατοχυρωμένα δικαιώματά τους και τη συνεχή επικαιροποίηση και προσαρμογή  του ήδη θεσμοθετημένου νομικού πλαισίου στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις.

Με αφορμή τη σημερινή ημέρα διοργανώνονται εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών από τα ενδιαφερόμενα κράτη και από κυβερνητικούς και άλλους θεσμικούς φορείς αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων τους και του ιδιωτικού απορρήτου στο πλαίσιο της ψηφιακής εποχής.