του Γιώργου Τσιβάκη

Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο. Οι ρίζες της βρίσκονται χιλιάδες χρόνια πριν στην Αθηναϊκή και Ρωμαϊκή δημοκρατία, ενώ η σημερινή μορφή της οφείλεται κατά πολύ στην Γαλλική Επανάσταση, μέχρι να θεσπιστεί επίσημα το 1948. Διάσημοι και άσημοι άνθρωποι έχουν συμβάλει τα μέγιστα στην υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης. Είτε πρόκειται για σπουδαίους φιλοσόφους και μεταρρυθμιστές, είτε για «απλούς» ανθρώπους που κάνουν την δουλειά τους ο σκοπός είναι ο ίδιος. Σήμερα, αν και η δημοκρατία καταλαμβάνει θεωρητικά ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη αυτό το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα τείνει να περιορίζεται όλο και πιο πολύ. Πόσο σημαντικές είναι οι συνέπειες της έλλειψης της, όμως;

Αρχικά, κρίνεται απαραίτητο να ληφθούν υπόψιν κάποιοι περιορισμοί που σχετίζονται με το θέμα. Είναι απολύτως λογικό να υπάρχουν κάποια όρια, όταν συγκεκριμένες απόψεις περιέχουν ρατσιστικό και γενικότερα προσβλητικό περιεχόμενο για μέλη της κοινωνίας. Βέβαια, ακόμα και σε τέτοιες περιπτώσεις οι όποιοι περιορισμοί πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά και να λαμβάνονται τα αντίστοιχα μέτρα κάθε φορά ξεχωριστά. Κατά την γνώμη μου τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και της οποιαδήποτε λογοκρισίας είναι πολύ λεπτά και για αυτό οι ισορροπίες έχουν χαθεί αμέτρητες φορές, χωρίς ,όμως, αυτό να αποτελεί δικαιολογία. Από την τέχνη και την δημιουργικότητα ως την καθημερινότητα ενός ανθρώπου που «παλεύει» για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, έχουν προκύψει αποτελέσματα που οδηγούν την ανθρωπότητα αιώνες, αν όχι χιλιετίες πίσω και καταστρέφουν κάθε μορφή προόδου. Είναι καθήκον της οικογένειας σε πρώτο βαθμό και της εκπαίδευσης σε δεύτερο να δημιουργήσουν σκεπτόμενα άτομα, τα οποία όταν κληθούν να πάρουν αποφάσεις, να μπορούν να το κάνουν σωστά. Είναι αδιανόητο το 2019 που η ανθρωπότητα προοδεύει στον τεχνολογικό τομέα με ταχύτητα που προσεγγίζει αυτή του φωτός, να μένει πίσω και να αδιαφορεί για το αν τα μέλη της έχουν την δυνατότητα να μορφωθούν πνευματικά και να αλληλοεπιδράσουν επιτυχημένα, σεβόμενα το ένα τις απόψεις του άλλου. Είναι αδιανόητο στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα άνθρωποι να λογοκρίνονται για τις προσωπικές τους απόψεις και επιλογές, όταν αυτές δεν προσβάλλουν τον περίγυρο τους, και αντί τέτοια φαινόμενα να εξαφανίζονται, φαίνεται να γιγαντώνονται μέρα με την μέρα.

Σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί ο αχανής κόσμος του διαδικτύου και η συναναστροφή του με το εν λόγω θέμα. Δεκάδες χώρες σε ολόκληρο τον πλανήτη λογοκρίνουν άμεσα η έμμεσα το ίντερνετ με πιο πρόσφατα παραδείγματα αυτά των αφρικανικών χωρών και της ρωσικής κυβέρνησης που επιλέγουν να «αποσυνδεθούν» από αυτό. Τι συνέπειες μπορεί να έχει όλο αυτό; Είναι ευρέως γνωστό, ότι το διαδίκτυο έχει πολλά θετικά και αρνητικά στοιχεία. Από την μια προσφέρει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών στους χρήστες του σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ανεξάρτητα με το που βρίσκονται αυτοί. Από την άλλη, σ΄ ένα τεράστιο χώρο σαν αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να μην υπάρχουν ψευδείς πληροφορίες και αρνητικές εκφράσεις. Δεν έχει όμως το δικαίωμα καμία κυβέρνηση να επεμβαίνει σε τέτοιες ενέργειες, είτε για να «προστατεύσει» τον κόσμο της είτε για τον πραγματικό λόγο που είναι να προστατευτεί η ίδια. Αυτό είναι χρέος και καθήκον του κάθε σκεπτόμενου ατόμου το οποίο πρέπει να επιλέγει μόνο του πως θα πληροφορηθεί και θα εκφραστεί μέσα στο παγκόσμιο ιστό. Προφανώς πρέπει να λαμβάνονται και εδώ αντίστοιχα μέτρα, όπως και στην πραγματική ζωή για περιπτώσεις στις οποίες τα περιεχόμενα είναι προσβλητικά και διαδίδουν απόψεις μίσους και βίας. Εδώ έρχεται πάλι η οικογένεια η οποία έχοντας τις κατάλληλες αρχές, μαζί με την εκπαίδευση- η οποία οφείλει να έχει και την απαραίτητη τεχνογνωσία εκτός όλων των άλλων- θα συμβάλλουν θετικά στην διαμόρφωση των μελλοντικών ενεργών πολιτών.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, είναι κοινώς αποδεκτό -ακόμα και αν κάποιοι το αρνούνται- πόσο σημαντικά είναι για την κοινωνία και το ίδιο το άτομο το ανθρώπινα δικαιώματα και στην συγκεκριμένη περίπτωση αυτό της ελευθερίας της έκφρασης. Η ελευθερία της έκφρασης και ότι αυτή συνεπάγεται πρέπει να αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητας, αν η ανθρωπότητα επιθυμεί να προχωρήσει πραγματικά μπροστά και να αποβάλλει όσο περισσότερο γίνεται τις τοξικές απόψεις που διέπουν μεγάλο μέρος της. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και για το ίντερνετ, μόνο που εκεί απαιτείται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή. Τέλος, το άτομο οφείλει αρχικά στον εαυτό του και στην συνέχεια στο περιβάλλον του να αποδέχεται οτιδήποτε διαφορετικό και να σέβεται απόψεις με τις οποίες διαφωνεί, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο τις κατάλληλες συνθήκες για την αντιμετώπιση πιθανών κρίσεων της ανθρωπότητας.

logo_transparent

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.