της Ειρήνης Παναγώτα
Διεθνή σάλο έχει προκαλέσει το ανοικτό από την αμερικανική κυβέρνηση ενδεχόμενο μεταφοράς νέων κρατουμένων στις εγκαταστάσεις του Guantanamo. Ωστόσο, το εγχείρημα αυτό κρίνεται στην καλύτερη περίπτωση ως αμφιλεγόμενο αν ληφθεί υπόψη ο διαχρονικός ρόλος των συγκεκριμένων φυλακών σε πολιτικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο.
Η λειτουργία του στρατοπέδου X-Ray, ναυτικής βάσης των ΗΠΑ στην Κούβα ως στρατόπεδο συγκέντρωσης υπόπτων τρομοκρατών έχει την απαρχή της στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου η οποία έφερε ριζικές αλλαγές στο διεθνές πολιτικό σκηνικό. Το έντονο κλίμα φόβου απέναντι στην ασύμμετρη απειλή της τρομοκρατίας έδωσε το απαραίτητο λαϊκό έρεισμα για την μετέπειτα επέμβαση σε Ιράκ και Αφγανιστάν επί προεδρίας Μπους του νεότερου. Έτσι, στα πλαίσια του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» κρατούμενοι- μέλη των Taliban, της Al Qaeda ή γενικώς ύποπτοι τρομοκρατικών επιθέσεων συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις.
Το καθεστώς κράτησης στις φυλακές του Guantanamo αποτελεί μια από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Τα σκληρά βασανιστήρια των κρατουμένων, η άρνηση της αναγνώρισης πολλών εξ αυτών ως αιχμαλώτων πολέμου –έστω και ως προσωρινό καθεστώς- και η έλλειψη της ελάχιστης ανθρωπιστικής μεταχείρισης απέναντι τους, συνιστούν κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και των Συμβάσεων της Γενεύης ενώ δημιούργησαν πλήθος αντιδράσεων από ανθρωπιστικούς και μη διεθνείς δρώντες. Ο διάδοχος του προέδρου Μπους, Μπάρακ Ομπάμα, υποσχέθηκε να κλείσει τις φυλακές του Guantanamo τονίζοντας πολλάκις πως αποτελούν σύμβολο βασανιστηρίων και αμαυρώνουν τη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ. Σημαντικό τροχοπέδη στην επιδίωξη αυτή στάθηκε το Κογκρέσο με αποτέλεσμα ο πρόεδρος Ομπάμα να φύγει από την εξουσία χωρίς να εκπληρώσει την υπόσχεση του.
Διαφορετική -έως και πλήρως αντίθετη- ήταν η προσέγγιση του προέδρου Τραμπ. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του δήλωνε πως θα ξαναγεμίσει τα κενά κελιά του Guantanamo με κακούς τύπους «bad dudes» ενώ όντας στην εξουσία, τον Ιανουάριο του 2018, υπέγραψε σχετικό εκτελεστικό διάταγμα ακυρώνοντας εκείνο του Ομπάμα για κλείσιμο των φυλακών.
Σήμερα, 40 άνθρωποι κρατούνται στις εγκαταστάσεις του Guantanamo. Ουδείς νέος κρατούμενος δεν έχει μεταχθεί σε αυτές από το 2008 πράγμα που σημαίνει ότι προς το παρόν ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχει υλοποιήσει τις προεκλογικές του δηλώσεις. Ωστόσο, η ανακοίνωση της αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία αλλά και η συζήτηση γύρω από την τύχη των 800 περίπου ξένων μαχητών που βρίσκονται υπό την κράτηση των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων έχει επαναφέρει την εισαγωγή νέων κρατουμένων στο Guantanamo στο προσκήνιο.
Στην πραγματικότητα, μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, η συνέχεια της κράτησης των υπόπτων για τρομοκρατία ξένων κρατουμένων θα αποδειχθεί ένας δύσκολος άθλος για τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ενώ ταυτόχρονα, η άρνηση από πολλές ευρωπαϊκές κυρίως χώρες – όπως η Βρετανία στην περίπτωση της νύφης του ISIS Shamina Begum- να δεχθούν και να δικάσουν τους υπόπτους για τρομοκρατία υπηκόους τους, δυσχεραίνει σημαντικά την κατάσταση. Με βάση τις παρούσες συγκυρίες στη Συρία λοιπόν, το γενικότερο κλίμα ισλαμοφοβίας που κυριαρχεί σε Ευρώπη και ΗΠΑ αλλά και τις προεκλογικές δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου αποτελεί άξιο απορίας το γεγονός ότι η Αμερικανική ηγεσία δεν έχει κάνει ακόμη καμία επίσημη δήλωση για την μεταφορά νέων κρατουμένων στο Guantanamo.
Ο πρόεδρος Τραμπ με σχετική ανάρτηση του στο Twitter στις 17 Φεβρουαρίου ζήτησε από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να δεχθούν του μαχητές υπηκόους τους που εντάχθηκαν στο ISIS ενώ ο Robert Palladino, στέλεχος του State Department, έμεινε στην ίδια πορεία πλεύσης τονίζοντας όμως πως στην περίπτωση που οι ξένες κυβερνήσεις δεν ανταποκριθούν στην υποχρεώσεις τους, η φυλάκιση των κρατουμένων αυτών στο Guantanamo συνεχίζει να αποτελεί ενδεχόμενη επιλογή.
Σε κάθε περίπτωση, η υλοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος δεν είναι απλή. Αρχικά, η συντήρηση των εγκαταστάσεων στο Guantanamo είναι εξαιρετικά δαπανηρή και κυρίως επιφέρει ένα μεγάλο κοινωνικό και πολιτικό κόστος. Όσο αποτελεσματική και αν υπήρξε η λειτουργία των φυλακών επί προεδρίας Μπους στην αντιμετώπιση της τρομοκρατικής απειλής, ο Μπάρακ Ομπάμα είχε συνετά υπογραμμίσει το αρνητικό αντίκτυπο που είχε στον τρόπο που ο υπόλοιπος κόσμος βλέπει τις ΗΠΑ.
Οι θηριωδίες και ο εξευτελισμός που βίωσαν οι κρατούμενοι του Guantanamo δεν έχουν σβήσει από τη συλλογική μνήμη και εγείρουν ακόμα πλήθος διαμαρτυριών τόσο από απλούς πολίτες, διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις –όπως η Διεθνής Αμνηστία- αλλά και κρατικούς φορείς. Η εκ νέου φυλάκιση ανθρώπων σε ένα τέτοιο μέρος σίγουρα δεν είναι κάτι που θα περάσει απαρατήρητο ακόμη και αν γίνει κάτω από την ομπρέλα της «απειλής κατά της τρομοκρατίας». Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι πρακτικές Μπους – ειδικά μετά τα γεγονότα στο Αφγανιστάν και το Ιράκ- δεν θα είχαν το ίδιο λαϊκό έρεισμα σήμερα παρόλο που η ισλαμοφοβία έχει αυξηθεί σημαντικά.
Επιπροσθέτως, ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ έχει ήδη δεσμευθεί να φέρει εις πέρας σημαντικές αλλαγές αμφιλεγόμενης λαϊκής αποδοχής –όπως η ανέγερση τείχους για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών στα σύνορα με το Μεξικό- ενώ ταυτόχρονα δέχεται σημαντικές εσωτερικές πολιτικές πιέσεις. Επομένως, η συζήτηση για την λειτουργία των φυλακών στο Guantanamo δεν αποτελεί προτεραιότητα.
Εν κατακλείδι, κανείς δε μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να «ξαναγεμίσουν τα κενά κελιά» όμως κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε μια ευρύτερη αναταραχή σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο την οποία ο πρόεδρος Τραμπ -όσο και αν φαίνεται να μην πτοείται από τις επιπτώσεις των επιλογών του- είναι αμφίβολο ότι θα επωμιστεί στη παρούσα φάση.
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 