από τη Χάρι Παπαντωνάκη, ερευνήτρια στην υποομάδα «Περιβάλλον & Ενέργεια»

Η Παγκόσμια Ημέρα του Πλανήτη Γη καθιερώθηκε το 1970, με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής του Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ με στόχο τον εορτασμό της ζωής στον πλανήτη Γη. Ήταν μια ιδέα του ακτιβιστή Τζον ΜακΚόνελ η οποία υιοθετήθηκε, στη συνέχεια, από τον ΟΗΕ. Από την πρώτη κιόλας μέρα τα αποτελέσματα της μαζικής κινητοποίησης 20 εκατομμυρίων ανθρώπων ήταν εμφανή. Η καθιέρωση της ημέρας αυτής στάθηκε αφορμή στις ΗΠΑ, για τη δημιουργία της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA), ενώ προτάθηκε επίσης το ψήφισμα για καθαρό αέρα, νερό και προστασία απειλούμενων ειδών.

Από το 2009 έχει καθιερωθεί με ψήφισμα του ΟΗΕ η 22η Απριλίου ως «Ημέρα της Μητέρας φύσης», με περισσότερα από 180 κράτη να τη γιορτάζουν. Αρχικά, αποσκοπούσε στην επικέντρωση της προσοχής των ανθρώπων στις δυσμενείς συνέπειες της έντονης εκβιομηχάνισης του περιβάλλοντος. Στη συνέχεια, όμως, έθεσε ως στόχους τόσο την προώθηση της περιβαλλοντικής προστασίας μέσα από τη διάδοση πληροφοριών όσο και την αύξηση της ευαισθητοποίησης των ανθρώπων. Ταυτόχρονα, η ημέρα αυτή σηματοδότησε την αναμόχλευση του παγκόσμιου περιβαλλοντικού κινήματος.

Από το 2011 και μετά, το Δίκτυο Ημέρα της Γης έχει θέσει ετήσιους θεματικούς στόχους που αποτελούν το επίκεντρο του εορτασμού της Ημέρας. Σε αυτούς περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, η εξοικονόμηση των πόρων (2007), η προστασία των δέντρων (2008), η αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (2011), η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής (2010 και 2013), η δημιουργία «πράσινων» πόλεων (2014), η ανάγκη λήψης ηγετικής δράσης στο τομέα του περιβάλλοντος (2015) και η μάχη κατά της πλαστικής ρύπανσης (2018).

Ο στόχος που θέτει η Παγκόσμια Ημέρα του Πλανήτη Γη για το 2019 είναι η προστασία των ειδών. Η έννοια της βιοποικιλότητας περιγράφει τον αριθμό, την ποικιλία και τη διαφοροποίηση μεταξύ των οργανισμών. Πράγματι, η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι ένα από τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα παγκόσμιας εμβέλειας και αποτελεί κατά κύριο λόγο απόρροια της κλιματικής αλλαγής. Άλλες αιτίες που επιδεινώνουν το φαινόμενο είναι η αποψίλωση δασών, η ατμοσφαιρική και υδάτινη ρύπανση, η αλλαγή ή καταστροφή του ενδιαιτήματος των  ειδών, οι αυξημένες ανάγκες για ενέργεια και φαγητό, όπως επίσης και η είσοδος νέων, ξένων προς το φυσικό  περιβάλλον ειδών. Η υπερεκμετάλλευση των πόρων συμβάλλει με τη σειρά της στην απώλεια της βιοποικιλότητας καθώς αποτελεί κύρια αιτία εξάντλησής τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι αισθητή σε δύο από τα πιο πλούσια σε είδη οικοσυστήματα που δεν είναι άλλα από τα τροπικά δάση και τους κοραλλιογενείς υφάλους.

Η προστασία απειλούμενων και προς εξαφάνιση ειδών τίθεται στο επίκεντρο της πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τόσο ο ΟΗΕ όσο και η ΕΕ έχουν λάβει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση. Από τη μία ο ΟΗΕ με τη υιοθέτηση των 17 στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη (SDG’s), και ειδικότερα τους στόχους 14 και 15, αποσκοπεί στην προστασία και διατήρηση της ζωής τόσο στο νερό όσο και στην ξηρά. Η ΕΕ με το νομοθετικό της πλαίσιο με ορίζοντα το 2020, λαμβάνει δράσεις για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών εντός της αλλά και παγκοσμίως. Η ανάγκη διατήρησης των διαφορετικών μορφών ζωής στον πλανήτη θεωρείται αναγκαία για τον άνθρωπο, καθώς διασφαλίζει την υγιή σχέση του με το περιβάλλον, τόσο στην ηθική όσο και την οικονομική του διάσταση. Σε μία προσπάθεια υπολογισμού της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρουν τα οικοσυστήματα στις οικονομίες των κρατών, εκτιμήθηκε ότι ισοδυναμούν με 26 τρις εκατομμύρια ευρώ ανά έτος.

Συμπερασματικά, η θεσμοθέτηση της Παγκόσμιας ημέρας της Γης και η απόδοση συγκεκριμένων ετήσιων θεματικών, πέρα από συμβολικό, έχει και εξέχουσας σημασίας ουσιαστικό χαρακτήρα. Αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός παγκόσμιας ακτινοβολίας, που υπενθυμίζει τη σημασία των παροχών του Πλανήτη Γη, προς τον άνθρωπο. Αναδεικνύεται έτσι, ο ρόλος των ανθρώπων και ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να συμβάλλουν, όχι στην υποβάθμισή του περιβάλλοντος και των πόρων του, αλλά, στην προστασία και διατήρησή του.