Παιδική εργασία: η μάστιγα της εποχής

από την Ελευθερία Χαραλάμπους

Η παιδική ηλικία στις πλείστες των περιπτώσεων είναι συνδεδεμένη στο μυαλό μας με πολύ παιχνίδι, σκανταλιές, ανεμελιά και αθωότητα. Είναι η ηλικία εκείνη όπου όλα είναι επιτρεπτά. Ο χαρακτήρας ενός μετέπειτα ενήλικα διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο όταν αυτός είναι παιδί, γι’ αυτό και ομολογουμένως πρόκειται για μια ευαίσθητη ηλικία όπου τυχόν απρόβλεπτα γεγονότα και παράγοντες είναι δυνατόν να επηρεάσουν τη ψυχοσύνθεση του ατόμου. Η παιδική εργασία είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες. Παρόλο που διανύουμε τον 21^ο αιώνα, παρόλο που ζούμε σε ανεπτυγμένες κοινωνίες και η τεχνολογία βρίσκεται σταθερά στο ζενίθ της, η παιδική εργασία εξακολουθεί να ανθεί. Υπάρχουν παιδιά που από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους δεσμεύονται με ευθύνες. Πολλές φορές μάλιστα αυτό αποτελεί προσωπική επιλογή του ανήλικου ατόμου. Το παιδί ωριμάζει πρόωρα και αναλαμβάνει ευθύνες με απώτερο στόχο την οικονομική συνεισφορά στο χαμηλό οικογενειακό εισόδημα. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου που τα περισσότερα παιδιά-θύματα της παιδικής εργασίας προέρχονται κατά κύριο λόγο από οικονομικώς ασθενέστερες οικογένειες ή οικογένειες αναλφάβητου και προσφυγικού πληθυσμού

Η  «Σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού» που επικυρώθηκε από 187 κράτη το 1989 ορίζει ότι: «τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να εκθέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή του ή να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή του». Αυτό θα έπρεπε να είναι αρκετό ώστε να αποτρέψει τους επίδοξους εκμεταλλευτές. Παρόλα αυτά, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο, περίπου 1,2 εκατομμύρια παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης ενός καλά οργανωμένου και ασυγκίνητου δικτύου, που δε δείχνει κανένα σεβασμό προς τη Σύμβαση. Ο αριθμός είναι βέβαια πολύ μεγαλύτερος καθώς  δυστυχώς πρόκειται για ένα αθέατο έγκλημα με τεράστιες διαστάσεις.

Σύμφωνα με τη UNICEF σχεδόν ένα στα έξι παιδιά ηλικίας 5-14 ετών στον κόσμο σχετίζονται με την παιδική εργασία. Μεταξύ 2004-2008, ο αριθμός των παιδιών που εργάζονταν σε παγκόσμιο επίπεδο μειώθηκε αισθητά, η παγκόσμια οικονομική κρίση όμως, ανέτρεψε τα μέχρι πρότινος θετικά αποτελέσματα.171 εκατομμύρια παιδιά εργάζονται σε ορυχεία, λατομεία και άλλους επικίνδυνους χώρους δουλειάς ή με επικίνδυνα υλικά, όπως χημικά, εντομοκτόνα ή βαρύ μηχανικό εξοπλισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλά παιδιά να τραυματίζονται, να αρρωσταίνουν βαριά ή ακόμα και να πεθαίνουν κατά τη διάρκεια εργατικών ατυχημάτων. Οι πραγματικοί αριθμοί  είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν αφού οι ανήλικοι εργαζόμενοι σαφώς και δεν δηλώνονται ενώ τις περισσότερες φορές, στις χώρες όπου η παιδική εργασία ακμάζει, δεν δηλώνονται ούτε οι γεννήσεις, κάνοντας τις στατιστικές μελέτες ανούσιες.

Για την Ελλάδα, μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα 50.000 ανήλικα παιδιά-θύματα της παιδικής εργασίας είναι αναμφίβολα ένα μεγάλο νούμερο αναλογικά με τον πληθυσμό της. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που ξέσπασε στη χώρα μας το 2009, ο αριθμός των ανηλίκων στην εργασία ολοένα και αυξάνεται.10.000 παιδιά αναγκάζονται είτε με δική τους βούληση είτε όχι να εγκαταλείψουν την εννεαετή υποχρεωτική εκπαίδευση χάνοντας παράλληλα το δικαίωμά τους σ’ ένα  καλύτερο μέλλον με ίσες ευκαιρίες, ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και της UNESCO, ζοφερή είναι η εικόνα και στην υπόλοιπη  Ευρώπη και συγκεκριμένα στις βαλκανικές χώρες.

Πάντως, σε διεθνές επίπεδο, πρώτες στην παιδική εργασία η Ασία, οι χώρες του Ειρηνικού και η Αφρική. Το Μπαγκλαντές θεωρείται η χώρα με τη μεγαλύτερη άνθιση του φαινομένου παγκοσμίως. Από την άλλη, στη Βραζιλία, περισσότερα από 1 εκατομμύριο παιδιά ηλικίας 10-14 ετών, εργάζονται, σύμφωνα με τα στοιχεία του Βραζιλιάνικου Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Στατιστικής (IBGE). Στη Βόρεια Κορέα ακόμα και μικροί μαθητές πέντε ετών υποχρεώνονται να δουλέψουν. Η παιδική εργασία ανθεί επίσης σε Ερυθραία, Σομαλία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Μιανμάρ, Σουδάν, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ζιμπάμπουε, Υεμένη, Μπουρούντι, Νιγηρία. Στη λίστα με τις χώρες εκμετάλλευσης παιδιών για εργασιακούς λόγους δε θα μπορούσε να λείπει και η Κίνα, μια χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο. Τέλος, στη Βολιβία,  η απόφαση της  βολιβιανής κυβέρνησης να νομιμοποιήσει την εργασία για δωδεκάχρονα παιδιά, προκάλεσε, όπως είναι λογικό,  κύμα αντιδράσεων παγκοσμίως.

Τα στοιχεία αυτά καθιστούν αναγκαία και αυτονόητη την κατάργηση του φαινομένου. Από τη μία πλευρά, η άποψη που βρίσκει πολλούς υποστηρικτές είναι ότι η μοναδική διέξοδος στο πρόβλημα είναι ένα άμεσο τέλος στη συμμετοχή των ανηλίκων σε εργοστάσια, βιοτεχνίες και οικογενειακές επιχειρήσεις. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε λίγα χρόνια, αλλά χρειάζεται συντονισμένες προσπάθειες κυβερνήσεων, οργανώσεων και Πολιτείας. Από την άλλη, μια τέτοια οπτική αδυνατεί να κατανοήσει ότι οι ανήλικοι εργαζόμενοι αποτελούν μέρος της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου. Για να ξεπεραστεί μια τέτοια δυσκολία, κρίνεται απαραίτητη η συντονισμένη πρωτοβουλία όλων των αρμόδιων φορέων με στόχο τη  δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας για όλα τα παιδιά η οποία θα τα καθοδηγεί να πάρουν τη θέση που τους αναλογεί στην κοινωνία ως ανθρώπινα όντα και όχι ως μηχανές στα χέρια αδίστακτων εργοδοτών, τη θεσμοθέτηση αυστηρότερου νομοθετικού πλαισίου, την καταγραφή όλων των γεννήσεων και τέλος τη συλλογή και παρακολούθηση στοιχείων. Διαφορετικά, θα συνεχίζεται να καλλιεργείται στα παιδιά μια εχθρότητα που αργότερα θα τα οδηγεί στη βία και συνεπώς δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος και το φαινόμενο συνεχώς διογκώνεται.

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.