του Χρήστου Τσάγκαρη,

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βλέπουν την τρισδιάστατη εκτύπωση σαν τη φιλοσοφική λίθο του καιρού μας. Εκεί όπου οι αλχημιστές απέτυχαν, η σύγχρονη τεχνολογία κερδίζει έδαφος δίνοντας σε υλικά επιθυμητές μορφές. Η τρισδιάστατη εκτύπωση δεν παράγει χρυσό, αλλά στο χώρο των Επιστημών Υγείας παράγει πράγματα που δεν μπορούν να αγοραστούν με χρυσό. Βοηθήματα ακοής, οδοντικά εμφυτεύματα, ομοιώματα οργάνων, εξατομικευμένα υποδήματα και άλλα βοηθήματα εκτυπώνονται εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική οικονομικά, γρήγορα και πιστά από γνωστές αλλά και από νεοφυείς εταιρείες (SpaceX, Made in Space κ.ά.). Νέα εγχειρήματα στο χώρο της βιοϊατρικής τρισδιάστατης εκτύπωσης βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο.

Τρισδιάστατα μοντέλα πασχόντων οργάνων με βάση απεικονιστικές εξετάσεις του ασθενούς μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά το σχεδιασμό μιας επέμβασης. Τυπωμένα φιαλίδια, ταμπλέτες και εργαλεία μπορούν να “λύσουν τα χέρια” γιατρών και ασθενών που διαβιούν σε δυσπρόσιτες περιοχές. Μοσχεύματα δέρματος για την επούλωση μεγάλων τραυμάτων, αλλά και όργανα προς μεταμόσχευση, ξεφεύγουν σταδιακά από τον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, ενώ η εκτύπωση βιολογικών υλικών – από μακρομόρια ως μοσχεύματα δέρματος – στο διάστημα έχει ήδη καταστεί εφικτή.

Η αποτελεσματικότητα των τυπωμένων βοηθημάτων ακοής έχει ήδη τεκμηριωθεί από το 1998, ενώ η εμπειρία με τα τυπωμένα οδοντικά εμφυτεύματα ξεπερνά τη δεκαετία. Κάθε νέο επίτευγμα στο χώρο δοκιμάζεται αυστηρά προτού δοθεί στην παραγωγή και γίνει ευρέως διαθέσιμο. Με βάση αυτά, μια τυπική αντιπαράθεση πλεονεκτημάτων και αδυναμιών φαντάζει άσκοπη. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες συνέπειες τις οποίες οφείλει κανείς να αναλογιστεί. Η τρισδιάστατη εκτύπωση στο χώρο των Επιστημών Υγείας φέρνει τομές στις ανθρώπινες σχέσεις και την οικονομία.

Η τρισδιάστατη εκτύπωση προσδίδει μια νέα διάσταση στην καλούμενη Ψηφιακή Ιατρική, την Ιατρική δηλαδή που ασκείται με τη βοήθεια εφαρμογών της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Στο μέλλον, η τηλεϊατρική συνδιάλεξη και εξέταση μπορεί να ολοκληρώνεται με τον ασθενή να εκτυπώνει φάρμακα και αναλώσιμα. Το κόστος και οι αποστάσεις μειώνονται, ενώ η εξατομίκευση – το κατά πόσο δηλαδή η θεραπεία είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες και την ιδιοσυγκρασία του εκάστοτε ασθενούς – κερδίζει έδαφος. Η αναμονή μειώνεται. Χάνεται, όμως, κατά κάποιον τρόπο και η προσμονή, η συνδιάλεξη και ο φυσικός χαρακτήρας της εξέτασης και θεραπείας. Στο μέλλον γιατροί και ασθενείς θα χρειαστεί να προσπαθήσουν ιδιαίτερα ώστε να οικοδομήσουν μια ισορροπημένη σχέση, δεδομένου ότι η τεχνολογία θα τείνει να επισκιάσει τον ανθρώπινο παράγοντα.

Παράλληλα, η βιοϊατρική τρισδιάστατη εκτύπωση αναμένεται να φέρει νέες ισορροπίες στην οικονομία. Κάθε βήμα στο χώρο αυτό νοείται ως καινοτομία. Η καινοτομία συνήθως προέρχεται από μικρά επιχειρηματικά σχήματα που δημιουργούνται και αναπτύσσονται γύρω από μία ιδέα που βελτιώνει και καθιστά πιο φιλική στον άνθρωπο και το περιβάλλον μία υπηρεσία. Η επιτυχία αυτών των σχημάτων βασίζεται στην ταχεία αύξηση του κέρδους τους μέχρι – συνήθως – να καταστεί δυνατή η εξαγορά τους από ένα μεγαλύτερο επιχειρηματικό σχήμα. Δίχως να επιχειρούμε μια σε βάθος ανάλυση αυτής της οικονομικής πραγματικότητας, δεν μπορούμε να μην ανησυχούμε για το κόστος που θα έχει το ακουστικό βοήθημα, το τυπωμένο χάπι ή τρισδιάστατη απεικόνιση του πάσχοντος οργάνου για τον καθημερινό «εν γένει πάσχοντα άνθρωπο».

Στον χώρο της Ιατρικής, η τρισδιάστατη εκτύπωση ομοιάζει – περισσότερο ενδεχομένως από οπουδήποτε αλλού – με τη φιλοσοφική λίθο. Το πείραμα έχει ήδη πετύχει εν μέρει και θα εξακολουθήσει να πετυχαίνει μεταμορφώνοντας τη ζωή, το περιβάλλον και την εργασία ιατρών και ασθενών. Θα είναι ευτύχημα, αν η μεταμορφωτική δύναμη της νέας φιλοσοφικής λίθου περιοριστεί σε αυτά και δεν μεταμορφώσει και τον άνθρωπο σε Μίδα.