του Ντέιβις Τσάκα,
Στις 18 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε το τελικό κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου της, οπού εκτός των άλλων, συμπεριελάμβανε και την απόφαση των κρατών μελών να μην επιτρέψουν την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας, μεταθέτοντας την απόφαση αυτή για την άνοιξη του 2020. Συγκεκριμένα, το κείμενο (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο,2019) κατέγραφε πως «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανέλθει στο ζήτημα της διεύρυνσης πριν από τη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων στο Ζάγκρεμπ τον Μάιο του 2020». Όπως έγινε γνωστό αργότερα, στην απόφαση αυτή συνέβαλε καθοριστικά η γαλλική στάση (HuffPost,2019) και η αρνησικυρία ως προς την ενδεχόμενη διεύρυνση της Ε.Ε. τόσο με την ένταξη της Αλβανίας, όσο και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας. Πίσω από την θέση της Γαλλίας, σύμφωνα (Μαλλιάς Αλ., 2019) με τον Αλέξανδρο Μαλλιά, «κρύφτηκαν» και άλλες χώρες οι οποίες αντιτάχθηκαν εξίσου στην διεύρυνση αυτή. Πιθανολογείται, μάλιστα, πως ανάμεσά τους βρίσκονται η Ολλανδία με το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, όπως χαρακτηριστικά είχε ενημερώσει κι ο Ιταλός πρέσβης στα Τίρανα προ μηνών. Πέρα από την προφανή απογοήτευση και δυσαρέσκεια που επέφερε στους Αλβανούς πολίτες και την αλβανική κυβέρνηση αυτή η εξέλιξη, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε σε τι βαθμό αυτό επηρεάζει την προστασία και το σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στη χώρα.
Ένας από τους βασικούς πυλώνες που εξετάζει η Ε.Ε., ώστε να προχωρήσει στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία, είναι ο σεβασμός και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά άλλωστε από την στιγμή που στο πλαίσιο της Ένωσης έχει υιοθετηθεί ο «Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ευρωπαϊκής ένωσης» (Ε.Ε., 2012) με σκοπό την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών αυτής. Τα συμπεράσματα της εξέτασης δημοσιεύονται κάθε χρόνο στην Έκθεση Προόδου της Αλβανίας η οποία επί της ουσίας αποτελεί τον οδικό χάρτη για την ενταξιακή πορεία της χώρας, εξετάζοντας κατά πόσο καταφέρνει, χρόνο με τον χρόνο, να προσεγγίζει την πλήρωση των Κριτηρίων της Κοπεγχάγης[1]. Εντός των εκθέσεων, συμπεριλαμβάνεται ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται η Ένωση την στάση της Αλβανίας απέναντι στην ελληνική μειονότητα, τις θέσεις αυτής και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Είναι πρόδηλο, επομένως, πως μια δυσμενή για τη χώρα αναφορά αποτελεί κινητήριο μοχλό για την βελτίωση των πολιτικών αυτής έναντι της μειονότητας. Αντιθέτως, μια θετική καταγραφή δίνει στην Αλβανία την ευκαιρία να υποστηρίζει πως κινείται στο σωστό μονοπάτι και οι διάφορες αιτιάσεις της Ε.Μ. είναι υπερβολικές.
Πιο συγκεκριμένα, κάνοντας μια ανασκόπηση στις Εκθέσεις αυτές από το 2011 και έπειτα θα παρατηρήσουμε πως δυσμενής κριτική διαπιστώνεται στις εκθέσεις του 2011(Ευρωπαική Επιτροπή, 2011) και 2012, όπου περιγράφεται η μηδαμινή πρόοδος στον τομέα της προστασίας των μειονοτικών δικαιωμάτων αλλά και η γενικότερη επιδείνωση της κατάστασης των μειονοτήτων αυτών καθεαυτών, με αφορμή την απογραφή του πληθυσμού το 2011. Η Έκθεση του 2012 (Ευρωπαική Επιτροπή, 2012) είναι η τελευταία της Επιτροπής στην οποία γίνεται σαφής αναφορά σε ζήτημα αποκλειστικά επί της ελληνικής μειονότητας. Όλες οι επόμενες περιορίζονται σε ένα ήπιο λεξιλόγιο, αποφεύγοντας σαφείς και συγκεκριμένες αναφορές στην μειονότητα. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, η Έκθεση του 2019 (Ευρωπαική Επιτροπή, 2019) όπου σχεδόν εκθειάζει[2] την στάση της χώρας απέναντι στις μειονότητες κάνοντας όμως μετά από χρόνια, σαφή αναφορά[3] στις αιτιάσεις της ελληνικής για τα περιουσιακά προβλήματα που αυτή αντιμετωπίζει στις νότιες ακτές της χώρας.
Μια ολόκληρη δεκαετία σχεδόν, όπου η χώρα ελέγχεται σε ετήσια βάση από την Ευρωπαική Ένωση, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η μειονότητα και τα ζητήματα που εγείρει είτε σε εσωτερικό, είτε σε εθνικό διμερές επίπεδο δεν φαίνεται να φτάνουν με την ίδια ένταση και στις Βρυξέλλες.
Ως μεγαλύτερα και σημαντικότερα για την μειονότητα προβλήματα συναντώνται η επικείμενη απογραφή πληθυσμού στην Αλβανία το 2020 και στην οποία η μειονότητα επιθυμεί να μην επαναληφθούν οι πρακτικές (ProtoThema, 2011)[4] της προηγούμενης απογραφής του 2011, τα αποτελέσματα της οποίας οι εκπρόσωποι της μειονότητας και της ορθόδοξης εκκλησίας αμφισβήτησαν και δεν αποδέχτηκαν. Στο ίδιο μήκος κύματος συμπεριλαμβάνεται και η απουσία θεσμικής εκπροσώπησης της μειονότητας στο αλβανικό κοινοβούλιο, καθώς ο πρόεδρος του κόμματος ΚΕΑΔ αποφάσισε να συνταχθεί με την αντιπολίτευση και να συμμετάσχει και ο ίδιος στην αποχή (Iefimerida, 2013)[5] που αποφασίστηκε από την αλβανική βουλή, ως μέσο διαμαρτυρίας στις πολιτικές του Αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα.
Στα ήδη υπάρχοντα ζητήματα προστίθενται η απαγόρευση στον πρόεδρο της Ομόνοιας Χειμάρρας να διεκδικήσει τον Δήμο στις δημοτικές εκλογές του Ιουνίου, η συνεχής και άλυτη σε βάθος χρόνου κατάσταση με το περιουσιακά ζητήματα σε ολόκληρη την Αλβανία επηρεάζοντας έτσι άμεσα και τα μέλη της μειονότητας ειδικά στην περιοχή της Χειμάρρας. Tέλος η επί της ουσίας «αδρανοποίηση» του νόμου 96/2017 (Αλβανική Βουλή, 2017) που ψηφίστηκε στην Αλβανία για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων και ο οποίος ,όμως, δεν ακολουθείται από δευτερογενείς νόμους οι οποίοι θα θέσουν επί της ουσίας αυτόν σε λειτουργία. Όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα αναφέρει αναλυτικά σε Έκθεση (Δεεμ-Ομόνοια,2018) της η Δεεμ-Ομόνοια το 2018.
Ενώ, λοιπόν, τα προαναφερθέντα ζητήματα παραμένουν άλυτα, ουδεμία σχέση φάνηκαν να έχουν με την απόφαση των ευρωπαίων ηγετών να αναβάλλουν την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της χώρας με την Ένωση. Φυσικά, όμως, η εξέλιξη αυτή επηρεάζει και τα μέλη της μειονότητας, καθώς ως Αλβανοί πολίτες στερούνται της ευκαιρίας να αποτελέσουν πολίτες της Ε.Ε. Χάνουν επίσης, την ευκαιρία να δουν την αλβανική κυβέρνηση να γίνεται μέλος ενός θεσμού, εντός του οποίου οι διαδικασίες ελέγχου των οικονομικών και πολιτικών πρακτικών της είναι αυστηρές. Την ίδια ώρα, μάλιστα, όπου η ελληνική κυβέρνηση έρχεται σε δύσκολη κατάσταση, αφού αποδυναμώθηκε η θέση της περί επίλυσης των προβλημάτων της μειονότητας και άλλων διμερών ελληνοαλβανικών ζητημάτων με αντάλλαγμα την ελληνική υποστήριξη στην ενταξιακή προοπτική της Αλβανίας.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως στην συνέντευξη ( Ράμα Έντι., 2016) που έδωσε ο Αλβανός πρωθυπουργός στην ελληνική δημόσια τηλεόραση τον Οκτώβρη του 2019, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μέλη της ελληνικής μειονότητας στη χώρα είναι τα ίδια με όλων των Αλβανών πολιτών και ότι η Αλβανία μπορεί να περηφανεύεται για τη νομοθεσία και τις πραγματικές εγγυήσεις για τα δικαιώματα κάθε μειονότητας». Με τις εκθέσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής να μην διαψεύδουν αυτόν τον ισχυρισμό αλλά αντιθέτως σε ένα μέρος να τον τροφοδοτούν, καθίσταται σαφές πως -για την ώρα- η ενταξιακή πορεία της χώρας επηρεάζει τα μέλη της ΕΕΜ όσο και όλους τους Αλβανούς πολίτες. Το ενδιαφέρον στην προκειμένη περίπτωση έγκειται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί η Αθήνα απέναντι στα Τίρανα το δέλεαρ της Ε.Ε..
Αυτό διότι πάγια ελληνική θέση αποτελεί η επιδίωξη της χώρας να βοηθήσει την Αλβανία να ενταχθεί στην Ε.Ε., αναδεικνύοντας από την μία τον εαυτό της ως πυλώνα σταθερότητας στα Βαλκάνια και επιβεβαιώνοντας από την άλλη τη θέση της ως το αρχαιότερο μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια ωθώντας και τις γείτονες χώρες προς αυτό το δρόμο. Επιπροσθέτως, στην Ελλάδα κυριαρχεί η άποψη πως η ένταξη της Αλβανίας θα εξασφαλίσει και σε ένα μεγάλο βαθμό τον πλήρη σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων της Ε.Ε.Μ.. Δεδομένων των παραπάνω, η τελευταία εξέλιξη στον ευρωπαϊκό δρόμο της Αλβανίας αποτελεί «αγκάθι» και για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Bιβλιογραφία
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, (2019), Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (17 και 18 Οκτωβρίου 2019) Συμπεράσματα, Βρυξέλλες. Διαθέσιμο εδώ.
Huffington.post,(2019). “Βέτο Γαλλίας στην ενταξιακή πορεία Βόρειας Μακεδονίας, Αλβανίας – Μαραθώνια η Σύνοδος Κορυφής”. Διαθέσιμο εδώ.
Γκαβέας, Δ. (2019), «Κρύβονται και άλλοι πίσω από το βέτο της Γαλλίας», Huffington post.gr. Διαθέσιμο εδώ.
Σκαφίδας, Γ. (2019) “Χάος στην Αλβανία με θύματα την ελληνική μειονότητα και την ευρωπαϊκή προοπτική”, Έθνος. Διαθέσιμο εδώ.
Ε.Ε. (2012), ΧΆΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΏΝ ΔΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉΣ ΈΝΩΣΗΣ, Διαθέσιμο εδώ.
European Commission (2011), ALBANIA 2011 PROGRESS REPORT, Commission Staff working Paper, Brussels. Διαθέσιμο εδώ.
European Commission (2019), ALBANIA 2012 PROGRESS REPORT, Commission Staff working Paper, Brussels. Διαθέσιμο εδώ.
Πρώτο Θέμα (2011), “Αλβανία: Μποϊκοτάρει την απογραφή η ελληνική μειονότητα”. Διαθέσιμο εδώ.
Iefimerida.gr, (2019), “Βαθαίνει η πολιτική κρίση στην Αλβανία – Παραιτήθηκαν βουλευτές της αντιπολίτευσης”. Διαθέσιμο εδώ.
Βουλή της Δημοκρατίας της Αλβανίας (2017), ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ, 96/2017, Διαθέσιμο εδώ.
ΔΕΕΜ-ΟΜΟΝΟΙΑ (2018), Έκθεση των Ενδιαφερόμενων Φορέων για την Αλβανία. Διαθέσιμο εδώ.
ΕΡΤ(2019), «Ο αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα αποκλειστικά στην ΕΡΤ.» Διαθέσιμο εδώ.
Υπουργείο Εξωτερικών, Πολιτικές Σχέσεις με την Αλβανία. Διαθέσιμο εδώ.
Παραπομπές
[1] Κάθε χώρα που επιθυμεί να προσχωρήσει στην Ένωση οφείλει να πληροί ορισμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά καθιερώθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κοπεγχάγης το 1993 και εξ ‘ού και η ονοματοδοσία τους.
[2] Συγκεκριμένα αναφέρει « …Albania demonstrated a strong commitment to promoting and protecting minority rights through the adoption of the framework Law on the Protection of National Minorities in 2017…»
[3] «Concerns have been raised by the Greek minority in relation to property rights in the southern coastal area»
[4] Χαρακτηριστικά οι εκπρόσωποι της μειονότητας καλούσαν τα μέλη της να μην συμμετάσχουν στην απογραφή καθώς το ερωτηματολόγιο αυτής δεν επέτρεπε την αντικειμενική καταγραφή του αριθμού των μελών της.
[5] Πρωτοστάτης σε αυτήν την απόφαση ήταν το Δημοκρατικό Κόμμα του Λουζλίμ Μπάσα το Φλεβάρη του 2019.
the SAFIA Blog 