της Μαίρης Λαμπροπούλου,

Η ενέργεια αποτελεί βασικό αγαθό για κάθε κοινωνία. Για τον λόγο αυτό πολλά μέρη προσπαθούν να καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες τους  από δικούς τους πόρους, χωρίς να εισάγουν ενέργεια και να εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες. Με έναν όρο, αυτό ονομάζεται «Ενεργειακή αυτονομία». (enallaktikos.gr, 2019)  Στην παγκόσμια βιβλιογραφία, υπάρχουν αρκετοί ορισμοί.  Για παράδειγμα, για  το ινστιτούτο Wuppertal, η ενεργειακή αυτονομία περιγράφει την αναλογία μεταξύ του οφέλους που αποκτήθηκε και της ενέργειας που χρησιμοποιήθηκε και  η ευρωπαϊκή οδηγία για την ενεργειακή αυτονομία (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,2012), την ορίζει ως την αναλογία της απόδοσης, της υπηρεσίας, των αγαθών ή της ενέργειας στη συνολική παροχή ενέργειας. (Ikee.lib.auth.gr, 2019).

Όπως βλέπουμε και από τους ορισμούς  που δίνονται, η ενεργειακή αυτονομία εξασφαλίζει την ενεργειακή ανεξαρτησία των περιοχών. Έτσι έχουμε και περαιτέρω θετικά αποτελέσματα.  Πρώτα απ’όλα, αφού η κάλυψη των αναγκών των περιοχών αυτών θα καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), επωφελείται  το περιβάλλον καθώς εγκαταλείπονται οι συμβατικές. Επιπλέον,  υπάρχει οικονομική ανάπτυξη αφού αξιοποιούνται τοπικές πηγές και δημιουργείται  σταθερή αγορά ενέργειας. [4]

Παράδειγμα περιοχής που είναι αυτόνομη ενεργειακά αποτελεί, το νησί Samso της Δανίας. Το νησί αυτό που οι κάτοικοι του είχαν ως βασικές δραστηριότητες τον τουρισμό και την γεωργία κατάφερε μέσα σε 8 χρόνια (δύο χρόνια νωρίτερα από τον αρχικό τους στόχο) να έχει 100% αυτονομία στην ενέργεια με χρήση καθαρά ανανεώσιμων πόρων. Επιπλέον, οι 4100 κάτοικοι του Samso  έχουν 100% ουδέτερο αποτύπωμα CO2 αφού, αντισταθμίζεται η ενέργεια που παράγεται από μη ανανεώσιμες πηγές αλλά και οι ιδιωτικές μεταφορές.  [4]

Οι στόχοι αυτοί επετεύχθησαν κυρίως  μειώνοντας  την κατανάλωση ενέργειας ενώ  η  αποδοτικότητα αυξήθηκε. Για να γίνει αυτό  εισήγαγαν σύγχρονες ενεργειακές τεχνολογίες άλλα και οι κάτοικοι του νησιού  προσάρμοσαν τους τρόπους συμπεριφοράς τους.  Πρακτικά, έγινε επέκταση των συστημάτων εφοδιασμού με τηλεθέρμανση σε συνδυασμό με τη χρήση των τοπικών πόρων βιομάζας. [4]

Επίσης, έγινε επέκταση και των ατομικών συστημάτων θέρμανσης με αντλίες θερμότητας, ηλιακή θέρμανση, εγκαταστάσεις βιομάζας και άλλα μέσα. Η θέρμανση προέρχεται κατά κύριο λόγο από εργοστάσια, το ένα τηλεθέρμανσης που συνδυάζει κομμάτια ξύλου (woodchips) και ηλιακή ενέργεια και άλλα τρία συστήματα θέρμανσης με βάση το άχυρο. Φυσικά, υπάρχουν κατοικίες που έχουν μεμονωμένα συστήματα θέρμανσης από ΑΠΕ. Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κατασκευάστηκαν χερσαίοι και υπεράκτιοι αιολικοί σταθμοί αποτελούμενοι από έντεκα ανεμογεννήτριες. Τέλος, για τις μεταφορές αντί συμβατικών καυσίμων επιλέχθηκαν η ηλεκτρική ενέργεια, και αργότερα το υδρογόνο. (Ikee.lib.auth.gr., 2019)

 Μια ακόμα περιοχή που φημίζεται για την ποικιλία που έχει σε ΑΠΕ είναι και το Navarre της Ισπανίας. Και αυτό αντίστοιχα έχει στόχο να φτάσει το 100% ενεργειακής αυτονομίας. Αποτελεί από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αιολικής ενέργειας στην Ευρώπη. Και εδώ αντίστοιχα ο ηλεκτρισμός  παράγεται από αιολική και ηλιακή ενέργεια και οι μεταφορές επιτυγχάνονται χάρη στα βιοκαύσιμα και στο υδρογόνο. Στην περιοχή έχουν δοθεί μεγάλα οικονομικά κίνητρα, όπως  μείωση 10% στο φόρο για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές (αιολική, βιομάζα, βιοκαύσιμα, γεωθερμία) και σε απομακρυσμένες περιοχές πάνω από 50% φωτοβολταϊκά, , 65% για θερμικά, 50% για βιομάζα, και  30% για γεωθερμία. (100-percent.org, 2019).

Στην Ελλάδα, η Τήλος αποτελεί το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί. Η ηλεκτρική ενέργεια προέρχεται από ένα υβριδικό σύστημα που συνδυάζει αιολική και ηλιακή ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Στόχος και εδώ είναι η 100% κάλυψη των τοπικών αναγκών.  Αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες πέρα από την εξασφάλιση της  ενέργειας του νησιού και της αυτονομίας αφού πλέον δεν εισάγεται ενέργεια, μειώνεται το κόστος για τον καταναλωτή, το σύστημα δουλεύει καλύτερα και με περισσότερη ευστάθεια αφού είναι εσωτερικό αλλά ομοίως με τις προηγούμενες περιοχές υπάρχει μείωση στο οικολογικό αποτύπωμα. Μια από τις σκέψεις για το μέλλον είναι να χρησιμοποιηθεί η περίσσεια ενέργεια για φόρτιση ηλεκτροκίνητων οχημάτων. (investEU – European Commission, 2019)

Εκτός από την Τήλο, και η Σίφνος έχει δημιουργήσει σχέδιο το οποίο ξεκίνησε να υλοποιείται το 2016. Ομοίως, θα δημιουργηθεί ένας υβριδικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός, όπου ο ηλεκτρισμός θα παράγεται από ανεμογεννήτριες και τον υδροηλεκτρικό σταθμό. Στόχος και εδώ είναι η ενεργειακή και οικονομική ανεξαρτησία.

Και στις δύο περιπτώσεις των νησιών, κύριο μέλημα των υπευθύνων είναι να μην αλλοιωθεί το τουριστικό προϊόν που προσφέρουν, μιας και ο τουρισμός αποτελεί βασική πηγή εσόδων για τους μόνιμους κατοίκους. (Sifnosislandcoop.gr, 2019)

Παρατηρείται από αυτά τα παραδείγματα ότι, ενεργειακή αυτονομία έχει επιτευχθεί ή υπάρχουν σχέδια για να δοκιμαστεί αυτή σε σχετικά μικρές,διαχειρίσιμες περιοχές. Ζήτημα για την επιτυχία της αποτελεί και το κατά πόσο οι άνθρωποι που μένουν στις περιοχές θέλουν να αλλάξουν τις συνήθειες τους και να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους. Το κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς σχετικά με την ενεργειακή επάρκεια αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας σε πόλεις της Ελβετίας.

Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν κάτοικοι από διαφορετικό υπόβαθρο και διαφορετικές κατηγορίες δραστηριοτήτων που απαιτούν ενέργεια για να πραγματοποιηθούν. Παρατηρήθηκε ότι διαφορετικές ομάδες κατοίκων μπορούν να επιδείξουν ποικίλα επίπεδα συμπεριφοράς εξοικονόμησης ενέργειας, σε διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής και μπορεί να είναι πρόθυμοι να αλλάξουν αυτές τις συμπεριφορές σε διαφορετικό βαθμό. Με άλλα λόγια, οι διακριτές κοινωνικές ομάδες μπορεί να παρουσιάζουν διαφορετικά επίπεδα συμπεριφοριστικής πλαστικότητας Οι δραστηριότητες που φάνηκε να είναι πιο εύκολο να εφαρμόσουν οι κάτοικοι ώστε να μην σπαταλούν ενέργεια δεν απαιτούν ούτε υπερβολική, ούτε αμελητέα ποσότητα ενέργειας. Ήταν με άλλα λόγια, η μεσαία ομάδα δραστηριοτήτων όπως, να παραμείνουν λιγότερη ώρα στο ντους, να δουλεύουν από το σπίτι αλλά και να αρχίσουν να καταναλώνουν μικρότερη ποσότητα κρέατος. Γενικότερα όμως δεν φάνηκε να υπάρχει προθυμία για μεγάλη αλλαγή συνηθειών αλλά και να χάσουν πολλές από τις ευκολίες που έχουν αποκτήσει, κάτι που αποτελεί τροφή για σκέψη για το μέγεθος και την απόδοση που πρέπει να έχει  η ενεργειακή αυτονομία  για να καλύπτει τις απαιτήσεις. (Seidl, R., Moser, C. and Blumer, Y., 2019)

Ενδεχομένως να μην είναι όλες οι περιοχές κατάλληλες ώστε να είναι ενεργειακά αυτόνομες. Όσες όμως έχουν τις προοπτικές, αν ξεπεραστούν οι βασικές δυσκολίες, όπως ο σχεδιασμός, η κάλυψη του κόστους, ειδικά στην αρχή της επένδυσης, αλλά και είναι διατεθειμένοι οι κάτοικοι να προσαρμοστούν θα επωφεληθούν σε πολλούς τομείς. Η ενεργειακή ανεξαρτησία,η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και η μείωση των εξόδων σε σχέση με την ενέργεια, καθώς και η μείωση στην ρύπανση του περιβάλλοντος είναι μόλις κάποια από τα οφέλη αυτά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

enallaktikos.gr. (2019). «Ενεργειακή Αυτονομία: Το παράδειγμα της Σίφνου.» [online] Available here

 Κοινοβουλευτική Οδηγία 2012/27/ΕΕ  της 25ης Οκτωβρίου 2012 , για την ενεργειακή απόδοση. Διαθέσιμο εδώ.

 Ikee.lib.auth.gr. (2019). [online] Available here

Ikee.lib.auth.gr. (2019). [online] Available here

100-percent.org. (2019). «Navarre, Spain – 100% Renewable Energy Atlas.» [online] Available here

investEU – European Commission. (2019). TILOS: Το έργο που ανατρέπει τα δεδομένα στην παραγωγή ενέργειας – investEU – European Commission. [online] Available here

Sifnosislandcoop.gr. (2019). Ενεργειακή αυτονομία της Σίφνου. [online] Available here

Seidl, R., Moser, C. and Blumer, Y. (2019). [online] Available here