Η αλβανική προεδρία στον ΟΑΣΕ

του Ντέιβις Τσάκα, 
Η αλλαγή της δεκαετίας σήμανε την εναλλαγή της προεδρίας[1] του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη, η οποία πέρασε από τη Σλοβακία στην Αλβανία. Στη θέση αυτή, η Αλβανία θα βρίσκεται για ολόκληρο το 2020 (OSCE, 2006). Η επιλογή της χώρας για τον ρόλο έγινε στo 25^ο Υπουργικό Συμβούλιο των κρατών μελών το 2018 στην Ιταλία, ενώ τον θεσμικό ρόλο του Προέδρου αναλαμβάνει ο εκάστοτε υπουργός εξωτερικών[2].

Στις 9 Ιανουαρίου, ο Αλβανός Πρωθυπουργός παρουσίασε στο Μόνιμο Συμβούλιο[3] το πρόγραμμα, τους στόχους και την πολιτική που θα ακολουθήσει η Αλβανία κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της (OSCE, 2020). Στην ομιλία του υπογραμμίστηκε το σύνθημα «εφαρμόζοντας τις δεσμεύσεις μας από κοινού»[4], ενώ στάθηκε ακόμη στην συμβολή του ίδιου του οργανισμού την πορεία εκδημοκρατισμού της Αλβανίας, δηλώνοντας πως νοιώθει την υποχρέωση να ανταποδώσει στον οργανισμό κάτι από όσα έχει κάνει εκείνος για τη χώρα του.  Ως αρχική προτεραιότητα έθεσε την συνέχιση του έργου της αποστολών του ΟΑΣΕ «στο πεδίο» και ιδίως στην Ουκρανία, ανακοινώνοντας μάλιστα πως αυτός θα είναι ο προορισμός της πρώτης του επίσκεψης ως έχων την Προεδρία. H επόμενη προτεραιότητα της Προεδρίας εντοπίστηκε στην ενίσχυση της ασφάλειας έναντι σύγχρονων απειλών όπως το οργανωμένο έγκλημα, η εμπορία ανθρώπων, ο εξτρεμισμός, η κυβερνοασφάλεια, ενώ αναφέρθηκε ακόμη στην προώθηση της ελευθερίας του λόγου, την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και την πάταξη της διαφθοράς[5]. Ως τρίτη προτεραιότητα εμφανίστηκε η ιδέα του «διαλόγου», εννοώντας την αντιμετώπιση των διακρίσεων και της μισαλλοδοξίας φέρνοντας μάλιστα ως ιδανικό παράδειγμα την ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών στην ίδια την Αλβανία.

Η σημασία της ανάληψης της Προεδρίας για την Αλβανία αποτυπώνεται στα λόγια του δρώντος Υπουργούς Εξωτερικών της χώρας Τσάκαϊ, ο οποίος ήδη από τον Ιούλιο του 2019 δήλωνε πως η εξέλιξη αυτή «σηματοδοτεί την σημαντικότερη πρόοδο στην ιστορία της χώρας, σε ότι αφορά στις πολυμερείς δεσμεύσεις της, από την ένταξη της στο ΝΑΤΟ» (Albanian Embassy in Turkey, 2019).

Σημείωνε μάλιστα τις τρείς πτυχές όπου αναμένεται να κινηθεί η αλβανική προεδρία. Την πολιτική, με την οριστικοποίηση των προτεραιοτήτων, την οικονομική, μέσα από την προσπάθεια της αλβανικής κυβέρνησης να εξασφαλίσει τους απαραίτητους πόρους για την δραστηριοποίηση της ως η προεδρεύουσα χώρα και την ανθρώπινη, μέσω της ενεργοποίησης των καλύτερων Αλβανών διπλωματών για την διακπαιρέωση του προγράμματος.

Την ίδια ώρα όπου η αλβανική κυβέρνηση εμφανίζεται ενθουσιασμένη για αυτήν την εξέλιξη, η Σερβία είχε φροντίσει να γνωστοποιήσει τις επιφυλάξεις της με τον πλέον επίσημο τρόπο. Στο κείμενο της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για την ανάληψη της Προεδρίας από την Αλβανία, η Σερβία κατέθεσε ερμηνευτική δήλωση σημειώνοντας πως ναι μεν η χώρα συμμετείχε στο consensus με το οποίο λήφθηκε η απόφαση για την αλβανική Προεδρία, καλεί όμως την Αλβανία να δράσει σύμφωνα με τον Κανονισμό του ΟΑΣΕ και χωρίς να προωθήσει τις ατομικές της πολιτικές στο ζήτημα του Κοσόβου (OSCE, 2018). Κάλεσε, μάλιστα, την αλβανική πλευρά να σεβαστεί την αρχή του consensus εντός του ΟΑΣΕ και να αποφύγει κάθε ενέργεια μη συμβατή με την ουδετερότητα του οργανισμού.

Πέρα όμως από τις σερβικές ανησυχίες, επιφυλάξεις και απορίες για το ρόλο της Αλβανίας στην Προεδρία του οργανισμού μπορούν να διατυπωθούν εξαιτίας της ίδιας της παρουσίας του οργανισμού στη χώρα. Διαπιστώνεται, λοιπόν, το εξής «παράδοξο». Την προεδρία του ΟΑΣΕ να την έχει χώρα η οποία βρίσκεται η ίδια υπό την «εποπτεία» του ΟΑΣΕ.  Η παρουσία του οργανισμού στην Αλβανία έγκειται στην προσπάθεια αυτού να βοηθήσει την χώρα σε τομείς όπως οι δημοκρατικοί θεσμοί, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η χρηστή διακυβέρνηση, η εμπορία ανθρώπων, οι εκλογές κ.α. (OSCE.gr, 2003)[6]. Μερικούς μήνες νωρίτερα μάλιστα, ο Αλβανός Πρόεδρος Ιλίρ Μέτα καλούσε την σλοβακική Προεδρία του οργανισμού να βοηθήσει την προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στην πολιτική κρίση που είχε ξεσπάσει στην χώρα (tiranatimes.com, 2019).

Η υπάρχουσα αυτή κατάσταση δημιούργησε αμηχανία και κατά τη συνέντευξη τύπου του Αλβανού Πρωθυπουργού στην Βιέννη κατά την παρουσίαση του προγράμματος της Αλβανικής Προεδρίας. Συγκεκριμένα, σε ερώτηση Ισπανού δημοσιογράφου για την κρητική που δέχτηκε από τον ΟΑΣΕ ο νέος αλβανικός νόμος για τα Μ.Μ.Ε. που κατέθεσε το κυβερνών κόμμα τον Δεκέμβρη, ο Έντι Ράμα απάντησε πως ο οργανισμός ποτέ δεν άσκησε κριτική στον νόμο, αντιθέτως τον υποστήριξε (exit.al, 2019).

(O Harlem Désir, Εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την Ελευθερία των Μ.Μ.Ε.)

 Στην πραγματικότητα, όμως, λίγες μέρες μετά την υιοθέτηση του νόμου, ο Εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την Ελευθερία των Μ.Μ.Ε. δήλωνε σε αλβανικό μέσο πως «έχει ακόμα ανησυχίες» και πως «υπάρχει ακόμη δουλεία να γίνει» (exit.al, 2019).

Τέλος, επειδή η Προεδρία του ΟΑΣΕ δεν είναι το μόνο μέλημα της αλβανικής εξωτερικής πολιτικής, ο δρών υπουργός εξωτερικών της χώρας, Γκέντ Τσάκαϊ, αξιοποίησε την παρουσία του στην Βιέννη για να συναντήσει τον Αυστριακό υπουργό Εξωτερικών, Αλεξάντερ Σάλλενμπεργκ. Η αλβανική πλευρά δεν έχασε την ευκαιρία να συζητήσει εκτός από τα ζητήματα που αφορούν τον ΟΑΣΕ και το θέμα της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας και ιδίως να επικοινωνήσει την ετοιμότητα της για την εκκίνηση των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. με τον Αυστριακό Υπουργό από την πλευρά του να δεσμεύεται για την υποστήριξή της χώρας του προς την Αλβανία .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• OSCE, (2020), Programme of the Albanian OSCE Chairmanship 2020, διαθέσιμο εδώ
• OSCE, (2020), “Implementing our commitments together”, διαθέσιμο εδώ
• Albanian Embassy in Turkey, (2019), «Cakaj: We are working for a successful Albanian OSCE Chairmanship», διαθέσιμο εδώ
• OSCE, (2018), DECISION No. 1/18 OSCE CHAIRMANSHIP IN THE YEAR 2020, διαθέσιμο εδώ
• OSCE (2003), DECISION No. 588 MANDATE OF THE OSCE PRESENCE IN ALBANIA, διαθέσιμο εδώ
• Tirana Times Editorial, (2019), «The multiple paradoxes of the Albanian OSCE chairmanship», Tirana Times. διαθέσιμο εδώ
• Exit Staff, (2019), «OSCE Chair Rama Falsely Claims OSCE Did Not Criticize Albania’s Censorship Laws», Exit news. διαθέσιμο εδώ
• Exit News, (2019), «An Interview With OSCE Media Representative Harlem Desir: Our Work Is Not Finished, There Are Still Concerns», διαθέσιμο εδώ
• OSCE, (2006), Rules of Procedure. Διαθέσιμο εδώ

[1] Σύμφωνα με τον Κανονισμό του ΟΑΣΕ την προεδρία αυτού αναλαμβάνει κράτος μέλος που έχει αποφασισθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο το οποίο αποτελείται από τους υπουργούς εξωτερικών των μελών και συνέρχεται μια φορά το χρόνο στην έδρα της χώρας που έχει την Προεδρία.

[2] Στην περίπτωση της Αλβανίας όμως εντοπίζεται η ιδιαιτερότητα τον τίτλο αυτό να κατέχει τυπικώς ο Έντι Ράμα και ο «δρών» Υπουργός εξωτερικών της χώρας να είναι ο Γκέντ Τσάκαϊ.

[3] Το ανώτατο πολιτικό όργανο του ΟΑΣΕ όπου χαράσσεται η πολιτική αυτού. Συνέρχεται κάθε εβδομάδα στη Βιέννη και προεδρεύει είτε ο Υπουργός εξωτερικών της χώρας που έχει την Προεδρία είτε εκπρόσωπος (= πρέσβης) της χώρας στον οργανισμό.

[4] Ως κύρια στοιχεία του ο Έντι Ράμα εντόπισε στην ομιλία του το να τιμήσουν όλοι τις κοινές τους δεσμεύσεις, να σταθούν στα πολύτιμα όργανα που κατέχει ο ΟΑΣΕ και τρίτον η ύπαρξη κοινού πολιτικού οράματος ανάμεσα στα 57 μέλη.

[5] Η πρόβλεψη μάλιστα για την πάταξη της διαφθοράς αντιμετωπίστηκε θερμά από την αποστολή των Η.Π.Α. στον ΟΑΣΕ δίνοντας συγχαρητήρια στην αλβανική προεδρία για τον ορισμό της ως προτεραιότητα μέσω Twitter.

[6] Η δράση του ΟΑΣΕ νομιμοποιείται βάση της απόφασης του Μόνιμου Συμβουλίου του Οργανισμού.