της Σοφίας Κούτρα,

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization) έχει εκφράσει επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα την ανησυχία του ως προς τον αριθμό των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό που φέρει επισήμως πλέον την ονομασία COVID-19. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Φιλανδία και Σουηδία ήδη μετρούν κρούσματα μόλυνσης από τον ιό. Ποιά, όμως, επιρροή έχει ο κορωνοϊός στην υγεία ενός ατόμου, πώς μπορεί να μεταδοθεί και κατά πόσον είναι δυνατόν να οδηγήσει στο θάνατο;

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η μόλυνση από τον ιό COVID-19 μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση συμπτωμάτων είτε μικρότερης έντασης, όπως ένα απλό κρυολόγημα, είτε μεγαλύτερης έντασης, όπως η πνευμονία και οι αναπνευστικές δυσκολίες. Μάλιστα, σε ορισμένες και πιο σπάνιες περιπτώσεις ιδίως ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας και ανθρώπων με συνοδές νόσους, η πιθανότητα εξέλιξης του ιού σε σοβαρό στάδιο κρίνεται αυξημένη. Ο ιός μεταδίδεται μέσω της επαφής με άτομο που έχει ήδη προσβληθεί από αυτόν με το άγγιγμα μολυσμένης επιφάνειας. Ωστόσο, είναι δυνατόν να μετριαστεί το ενδεχόμενο μετάδοσης εφόσον ακολουθούνται τυπικοί κανόνες υγιεινής, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών και η διατήρηση της απόστασης του ενός μέτρου με τον συνομιλητή μας κατά τη διάρκεια ενός διαλόγου. Αξίζει να σημειωθεί πως τόσο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και στο πλαίσιο παροχής ιατρικών συμβουλών δίδεται η εντύπωση πως με την χρήση μιας ιατρικής μάσκας είναι εφικτό καθένας να προστατευτεί και να περιορίσει την πιθανότητα να νοσήσει από τον ιό. Παρ’ όλα αυτά, σημαντικό είναι να διασαφηνιστεί πως η χρήση ιατρικής μάσκας μεμονωμένα δεν δύναται να εμποδίσει την μόλυνση από τον κορωνοϊό και να εγγυηθεί την προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος του ατόμου αν δεν συνδυαστεί με άλλα προληπτικά μέτρα (όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών).

Τι έχει, όμως, πραγματικά προκαλέσει η επέκταση του ιού πέραν των προαναφερθέντων συμπτωμάτων στους πολίτες ανά τον κόσμο; Τι συμβαίνει όταν καθημερινά στις ειδήσεις γίνεται λόγος για τα κρούσματα στην Κίνα που αντί να μειώνονται αυξάνονται, για ανθρώπους που παραμένουν σε καραντίνα χωρίς κάποιο φάρμακο στη διάθεση τους και χωρίς δυνατότητα μετακίνησης/ διαφυγής; Έχει προκαλέσει το χάος, την ανησυχία και την τρομοκρατία του ανθρώπινου νου. Και αυτό διότι όταν κανείς μαθαίνει πως το προσωπικό ενός νοσοκομείου, οι νοσηλεύτριες και οι λοιποί γιατροί αναγκάζονται να κόψουν τα μαλλιά τους προκειμένου να προστατευτούν, πως έχουν εβδομάδες ολόκληρες να βρεθούν με τους οικείους τους φοβούμενοι για την υγεία αυτών, διαπιστώνει πως η κατάσταση είναι και παραμένει σοβαρή.

Στις Η.Π.Α, τη Μαλαισία και το Χονγκ Κονγκ η Επιτροπή Υγείας έχει ήδη καταγράψει τα πρώτα κρούσματα. Οι αριθμοί μέρα με τη μέρα αλλάζουν και συγκεκριμένα αυξάνονται, αλλά σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι η ακριβής καταγραφή του αριθμού των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό, αλλά η εξέταση, κυρίως από κοινωνικής σκοπιάς, της κατάστασης που επικρατεί. Η παρουσίαση άραγε των υπαρχόντων δεδομένων και στοιχείων αναφορικά με την εξάπλωση του COVID-19 από τους φορείς ενημέρωσης συμβάλλει στην συνολική πρόληψη και στην διασφάλιση ενός συναισθήματος ανακούφισης ως προς την αντιμετώπιση του ιού ή μήπως δημιουργεί ανασφάλεια και διασκορπίζει τον τρόμο στην είδηση της;

Στην πόλη Γιουχάν, απ’ όπου και όλα ξεκίνησαν, η κατάσταση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περιγράφεται ως εφιαλτική. Μόνον ένα σούπερ μάρκετ πλέον λειτουργεί στο κέντρο της πόλης, σύμφωνα με μαρτυρία του Έλληνα μηχανικού Απόστολου Ζαούτσου που βρίσκεται εγκλωβισμένος στη κινεζική πόλη. Η αστυνομία από τη στιγμή που εντοπίσει κάποιον ασθενή, κάποιον με υψηλό πυρετό που ενδεχομένως έχει νοσήσει από τον ιό απευθείας και χωρίς την οποιαδήποτε υπαίτια καθυστέρηση, τον απομακρύνει οδηγώντας τον στο πλησιέστερο κέντρο υγείας. Κατά έναν τρόπο θα μπορούσε κανείς να δηλώσει πως οι πολίτες της Γιουχάν και όσοι διαμένουν εκεί δεν έχουν δικαίωμα να αρνηθούν την καθ οποιοδήποτε τρόπο μεταχείριση τους και τη στέρηση της προσωπικής τους ελευθερίας, η οποία θυσιάζεται στο βωμό της δημόσιας υγείας και του δημοσίου συμφέροντος.

Στην Ιταλία, με βάση την ενημέρωση της ιταλικής πολιτικής προστασίας, τα κρούσματα ανέρχονται στα 132 και ο δήμαρχος του Μιλάνου Μπέπε Σάλα αποφάσισε τα σχολεία για τουλάχιστον μία εβδομάδα να παραμείνουν κλειστά. Στην περιφέρεια Φριούλι Βενέτσια Τζούλια με πρωτεύουσα την Τεργέστη τόσο οι βιβλιοθήκες όσο και τα πανεπιστήμια θα παραμείνουν κλειστά ως το τέλος του μήνα Φεβρουαρίου. Παράλληλα, το διεθνώς γνωστό παραδοσιακό καρναβάλι της Βενετίας, μετά από απόφαση του περιφερειάρχη του Βένετο, Λούκα Τζάια, καθώς και όλες οι δημόσιες εκδηλώσεις, επρόκειτο να ακυρωθούν υπό το φόβο και την ανησυχία εξάπλωσης του ιού.

Πράγματι, παγκοσμίως μέχρι και σήμερα (23/2/2020) έχουν διαπιστωθεί τουλάχιστον 78.000 υποθέσεις προσβολής από τον κορωνοϊό. Ποιά όμως η πρακτική σημασία του να δίδεται έμφαση στις αρνητικές επιπτώσεις εμφάνισης του CONID-19 και όχι στους τρόπους και τα μέσα προστασίας; Φανταστείτε την ύπαρξη μιας ζυγαριάς στη μία πλευρά της οποίας εντοπίζονται ειδήσεις σχετικά με την αύξηση των κρουσμάτων του κορωνοϊού και στην άλλη πλευρά αυτής εντοπίζεται το συναίσθημα του μέσου ανθρώπου το οποίο αναδιαπλάθεται σε αντιστοιχία με την εικόνα που του παρουσιάζεται και αφορά την κρατούσα εξέλιξη των πραγμάτων. Όσο προβάλλεται η αρνητική πλευρά των πραγμάτων τόσο κλιμακώνεται και το συναίσθημα του τρόμου και της ανησυχίας για την λεγόμενη επόμενη ημέρα. Θα εντοπιστεί κάποιο κρούσμα στα πλαίσια της εδαφικής περιφέρειας και αν ναι θα μπορέσει αυτό να περιοριστεί και να μην έχει ως επακόλουθο την περαιτέρω εξάπλωση του ιού; Η ανησυχία γεννά, λοιπόν, ερωτήματα που σε ένα τόσο πρώιμο στάδιο είναι φύσει αδύνατον να απαντηθούν χωρίς καμία αμφιβολία στο προσκήνιο, αλλά πολύ περισσότερο καταλύει την οποιαδήποτε επιδίωξη ψύχραιμης διαχείριση της συνολικής κατάστασης.

Σε μία οργανωμένη κοινωνία, είτε αυτή καλείται Κίνα, είτε Η.Π.Α, είτε Ελλάδα, για να εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα των κρατικών φορέων με σκοπό την διαχείριση κρίσεων, πέραν των υλικών αγαθών που κρίνονται απαραίτητα, χρειάζεται εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη καλλιεργείται με την προβολή λύσεων, έστω προσωρινών, ως προς την αντιμετώπιση θεμάτων της επικαιρότητας. Όταν καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνεται λόγος για τον θανατηφόρο ιό που ανά τον κόσμο έχει προκαλέσει τουλάχιστον 2.000 θανάτους και έχει επηρεάσει την υγεία – έστω και σε μικρότερη ένταση- τουλάχιστον 70.000 ανθρώπων η εμπιστοσύνη καταλύεται. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι άνθρωποι που κατ’ επέκταση αποτελούν και τα μέλη των κρατικών φορέων εστιάζουν στο πρόβλημα αντί να αναζητούν τη λύση αυτού.

Επομένως, είναι πράγματι ο COVID-19 ένας ιός άκρως μεταδοτικός που τους τελευταίους μήνες έχει απασχολήσει δικαιολογημένα τόσο τη διεθνή, όσο και την ελληνική επικαιρότητα Τα συμπτώματα, η ραγδαία εξέλιξη και η επιθετικότητά του CONID-19 είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Παρ’ όλα αυτά, έχει φτάσει ο καιρός να συνειδητοποιήσουμε σαν σύνολο πως η πραγματική πρόληψη συνίσταται μάλλον στη συνεχή προβολή των τρόπων άμεσης και ουσιώδους προστασίας, παρά στην παρουσίαση των αρνητικών του επιπτώσεων. Είναι πλέον προφανές πως από ένα σημείο και μετά η κατάσταση αυτή το μόνο που μπορεί να αποφέρει είναι φόβος και παρεμπόδιση της δραστικής αντιμετώπισης του προβλήματος.

Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του ιού “sars’’ εν έτη 2002-2003 δεν είχε ακόμη καταστεί σαφής η σημασία παρουσίασης των μέτρων αντιμετώπισης του προβλήματος από τα ΜΜΕ έναντι της παρουσίασης του μεγέθους του προβλήματος. Όμως, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας συνιστούν πλέον θεσμό που διαμεσολαβεί μεταξύ της προσωπικής εμπειρίας,της αντίληψης που έχουμε για τον κόσμο γύρω μας, και της πραγματικότητας. Κατέχουν, δηλαδή, μια θέση μεταξύ των ατόμων και των γεγονότων της κοινωνικής πραγματικότητας και ο ρόλος του έχει αναβαθμιστεί από μέσα παραγωγής είδησης σε μέσα επηρεασμού της κοινής γνώμης. Είναι, επομένως, απαραίτητο τα ίδια λάθη να μην επαναληφθούν και η υπερπροβολή των κρουσμάτων να δώσει τη θέση της στην προβολή της ανάγκης συνεργασίας μεταξύ των κρατών και των πολιτών και στην παρουσίαση ενός κοινού άξονα επίλυσης του ζητήματος. Όπως έλεγε και ο καθηγητής μέσων επικοινωνίας George Gerbner, «Η πραγματικότητα δεν είναι παρά μια αφήγηση. Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν γεγονότα αυτόνομα, πέρα από την ανθρώπινη συνείδηση. Κάθε άλλο. Όμως πιστεύω ότι τα γεγονότα των οποίων έχουμε συνείδηση προκύπτουν από τις αφηγήσεις μας γι’ αυτά».

***Να αναφερθεί πως τα παρόντα στατιστικά και αριθμητικά στοιχεία ανταποκρίνονται στη περίοδο μέχρι και 26 Φεβρουαρίου του 2020, καθώς εξαιτίας της διαρκούς εξέλιξης του φαινομένου αυτά ανανεώνονται καθημερινά.