Τι μας έμεινε από την πρόσφατη κρίση στο προσφυγικό – μεταναστευτικό;

Του Συμεών Κ. Πεϊμανίδη,

Το μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα, με την ένταση που το βιώνουμε τις τελευταίες εβδομάδες στα χερσαία και υδάτινα σύνορά μας, αποτελεί την προβολή της ήττας της Τουρκίας στη Συρία. Το  φιλόδοξο σχέδιο του Ρ.Τ. Ερντογάν, να εγκαταστήσει 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες  στη «ζώνη ασφαλείας» στη Βόρεια Συρία,  βρήκε ορισμένα προσκόμματα. Και όλα έχουν να κάνουν με τη Ρωσία.

Δεν είναι τόσο οι 40+ νεκροί που έδωσε αυτή η «μάχη» για την Τουρκία, όσο η κατά τα φαινόμενα ήττα τής σε στρατηγικό επίπεδο. Εξηγούμαι: Η Τουρκία για τους δικούς της λόγους, προφανώς οικονομικούς και γεωστρατηγικούς, θέλει να «μονιμοποιήσει» την παρουσία της στη Συρία, κάτι που η Ρωσία επ’ ουδενί δεν αποδέχεται. Αυτή η ζώνη 30 χιλιομέτρων, αποτέλεσμα της «πηγής ειρήνης», θα στέγαζε πρόσφυγες με την ευγενή… αρωγή Τουρκικών κατασκευαστικών εταιριών. Προς το παρόν, δεν υλοποιήθηκε, όπως αρχικά σχεδιάστηκε.  Είναι όμως πολύ νωρίς  να προεξοφλήσουμε το κάθε τι που έχει σχέση με την παρουσία της Τουρκίας στη Συρία.

Στην τελευταία συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν στη Μόσχα προτάθηκε, από την Τουρκική πλευρά (!!!), η κατάπαυση του πυρός. Όπερ και εγένετο. Αποφασίστηκε όμως και κάτι άλλο πολύ σημαντικό: Η απόσυρση, Τουρκικής επιρροής, τζιχαντιστικών ομάδων 6 χιλιόμετρα βορείως και 6 χιλιόμετρα νοτίως του οδικού άξονα Μ4 και η κοινή Ρωσο-Τουρκική επιτήρηση της περιοχής. Το Σάββατο (14/3) τέθηκε και αυτό σε εφαρμογή. Τι σημαίνουν τα παραπάνω στην πράξη; Προφανώς, ότι η Τουρκία δεν κατάφερε να τα έχει μονά-ζυγά δικά της. Κι έτσι θα δείξει η ιστορία ποιο θα είναι το μερίδιο της Τουρκίας στη Συρία. Πάντως, διαφαίνεται πως δεν θα πάρει αυτά τα οποία αρχικά σχεδίαζε.

Αποτιμώντας, ακόμη, την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στις Βρυξέλλες, και κυρίως τις επαφές που είχε εκεί, βλέπουμε πάλι πως τίποτα για αυτόν δεν πήγε καλά. Εκτός από το οικονομικό, που αν θέλουμε να λέμε την αλήθεια το δικαιούται η Τουρκία, αφού φιλοξενεί 3,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, ο πρόεδρος Ερντογάν προσπάθησε, επί ματαίω, να λάβει και μια πολιτική στήριξη. Να αναζητήσει ένα πολιτικό κεφάλαιο, που –θέλω να πιστεύω- ποτέ δεν του δόθηκε. Αυτό εκπορεύεται και από την ακόμη πιο πρόσφατη τηλεδιάσκεψη του Ερντογάν με Ευρωπαίους ηγέτες. Ας θυμηθούμε εδώ, την ιστορία με της «καθηλωμένες» ιατρικές μάσκες στα Τουρκικά Τελωνεία, που προορίζονται για την Ιταλία.

 Αν, λοιπόν, συνδυάσουμε όλα τα παραπάνω, καταλαβαίνουμε ότι η Τουρκία έχει εισέλθει σε μια περιδίνηση από την οποία κάνει πολλαπλές προσπάθειες να βγει. Προσπαθεί να αποκτήσει μια πολιτική στήριξή για τη Συρία και όταν δεν το καταφέρνει αντιδρά.

Σαν έτοιμοι από καιρό.

Η ήττα στο θέμα της Συρίας και οι προεκτάσεις του, λοιπόν,  οδήγησαν την Τουρκία να εκβιάσει την Ευρώπη με ανοικτά σύνορα. Οφείλω, βέβαια, να αναγνωρίσω ότι ο Τουρκικός μηχανισμός λειτούργησε αρκετά καλά. Μιλάμε για ένα πραγματικά καλώς οργανωμένο σχέδιο, που μάλλον βρισκόταν στο συρτάρι του προεδρικού παλατιού για καιρό. Η εργαλειοποίηση του προσφυγικού από την πλευρά της Τουρκίας, όπως την είδαμε όλοι μας στον Έβρο, ήρθε λίγες ημέρες μετά τα πρωτοφανή επεισόδια στα νησιά του Β/Α Αιγαίου. Νομίζω πως όλοι συμφωνούμε στο ότι η Τουρκία θέλησε να πιάσει, κατά το κοινώς λεγόμενο, στον ύπνο την Ελλάδα.

Άλλωστε, η γειτονική μας χώρα έχει το ‘‘ know how’’ σε πολλούς τομείς. Επιδόθηκε σε μια πρώτης κλάσεως προπαγάνδα, με ψευδείς πληροφορίες και στημένα ρεπορτάζ. Επίσης, έπιασαν δουλειά τα τουρκικά τρολ των social media. Ακόμη και ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν, σε ομιλίες του κατηγορούσε  -και εξακολουθεί να το κάνει- την Ελλάδα ότι «σκότωσε» 5 πρόσφυγες (σε αυτό τον αριθμό έμεινα εγώ). Όλα αυτά, μπορώ να πω, δεν μου προκάλεσαν καμία έκπληξη. Οι Έλληνες διάβασαν ως «πρόκληση» τα παραπάνω. Δυστυχώς όμως πρόκειται απλώς για τη δική τους κανονικότητα… Κάποτε πρέπει να το καταλάβουμε και αυτό!

Μολαταύτα, στον Έβρο, τα πράγματα πήγαν ανέλπιστα καλά, παρά τις εύλογες ή μη αντιρρήσεις κάποιων, που μιλούσαν για ελεύθερη διέλευση. Προστατεύσαμε τα σύνορά μας, με κάθε τρόπο, από μια ασύμμετρη απειλή. Γιατί, κακά τα ψέματα, αυτό είναι! Παρεμπιπτόντως, δεν θεωρώ ότι η επιτυχία αυτή οφείλεται μόνο και στις σχετικές αποφάσεις της κυβέρνησης για κλείσιμο των συνόρων μα κυρίως στον γραφειοκρατικό μηχανισμό, που για πρώτη φορά λειτούργησε ως καλοκουρδισμένο ρολόι, και φυσικά, στο καλό επιχειρησιακό σχέδιο. Εδώ δεν εκφράζω μονάχα τη δική μου άποψη. Αυτό μου μετέφεραν άνθρωποι που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή. Έτσι αντελήφθην ότι κυρίως σε αυτούς -και περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο δρουν- πιστώνεται αυτή η επιτυχία.

Πρέπει, όμως, και εμείς να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Όσο καλά και να τα πήγε ο κρατικός μηχανισμός στον Έβρο, άλλο τόσο άσχημα τα πήγε στο θέμα της παραπληροφόρησης το τελευταίο διάστημα επί του θέματος. Η εγχώρια προπαγάνδα κυριολεκτικά οργίασε, αφού κάποιοι βρήκαν πρόσφορο έδαφος, ώστε να πάρουν μερικά clicks και να πουλήσουν δύο φύλλα παραπάνω. Σε αυτό το κομμάτι έπρεπε να ληφθούν περεταίρω μέτρα, κάτι που δεν έγινε. Τουλάχιστον, χωρίς αυτό να αποτελεί δικαιολογία, δεν υπήρχε κρατικός σχεδιασμός για τη διάχυση της παραπληροφόρησης.

Αντιστοίχως, στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, τα πράγματα δεν πήγαν καλά. Πολίτες εναντίον ΜΑΤ και αντίστροφα, αιρετοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εναντίον της Κυβέρνησης και τανάπαλιν, με επίκεντρο πάντα το προσφυγο-μεταναστευτικό. Δεν θα σταθώ σε αυτά. Άλλωστε, τα πνεύματα έχουν πλέον κατευναστεί. Τονίζω όμως τα εξής: Η πρωτοφανής βιαιότητα εκατέρωθεν, η αντικοινωνική συμπεριφορά κάποιων, ο ρατσισμός και φυσικά,  οι βιαιοπραγίες κατά των κατατρεγμένων και των ΜΚΟ δείχνουν πόσο έχει εκμαυλιστεί η κοινωνία μας. Προφανώς και κάποιοι κουράστηκαν από όλη αυτή την κατάσταση και από τους λάθος χειρισμούς. Ας μην ξεχνάμε ότι στα νησιά αυτά φιλοξενούνται δεκάδες χιλιάδες άτομα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα γίνουμε απάνθρωποι και θα φερόμαστε βάναυσα σε όσους έχουν ανάγκη και  σε όσους προσπαθούν να βοηθήσουν στο να υπάρχουν ανθρώπινες συνθήκες στα hot spots. Φαινόμενα, όπως η επίθεση στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και ο εμπρησμός των εγκαταστάσεων της one happy family, πρέπει, πάση θυσία, να μην επαναληφθούν. Είναι ανάγκη να καταβάλουμε όλοι κάθε δυνατή προσπάθεια προς αυτή τη κατεύθυνση.

Έχει λύση το μεταναστευτικό – προσφυγικό;

Ακούω με προσοχή  πολλές συζητήσεις για την… ονοματοδοσία του ζητήματος αυτού. Αν δηλαδή συνιστά «πρόβλημα», «ζήτημα» ή ό,τι άλλο. Όπως και να το αποκαλέσουμε, δεν παύει να υπάρχει. Και σίγουρα υπήρχε πριν από τα γεγονότα στον Έβρο και στα νησιά και θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από αυτά.

Πεποίθησή μου είναι ότι και τα δύο ζητήματα (μεταναστευτικό, προσφυγικό) διευθετούνται πάντοτε δύσκολα. Από εμάς, τους Έλληνες; Βεβαίως και όχι! Τα συμφέροντα πίσω από τους πολέμους και πίσω από την κατάσταση που επικρατεί σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, είναι προφανές ότι δεν τα έχει η Ελλάδα. Τα έχει η Ρωσία, η Τουρκία και οι ΗΠΑ. Κι αν αυτές οι χώρες σταματήσουν ό,τι κάνουν, θα σταματήσει και η μετανάστευση και η προσφυγιά. Δυστυχώς, δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο στον χρονικό ορίζοντα…

Ειδικότερα, όμως, όσον αφορά την Τουρκία, εκτιμώ ότι θα υπάρξει νέος γύρος εντάσεων, όταν λήξει η πανδημία του κορονοϊού. Αναγκαστικά, για την Τουρκία, όπως και για πολλές χώρες του κόσμου, ακολουθεί μια περίοδος εσωστρέφειας. Το δύσκολο, λοιπόν, είναι να προσδιορίσουμε το πότε ακριβώς θα λάβει χώρα το νέο εγχείρημα της Τουρκικής κυβέρνησης και με ποιο τρόπο αυτό θα επιχειρηθεί.

Σε ό,τι αφορά την Ε.Ε., πρέπει να λάβει επιτέλους μια σαφή θέση απέναντι στα ζητήματα αυτά, η οποία δεν θα περιλαμβάνει υποταγή  στα συμφέροντα των άλλων (βλ. Τουρκία). Στο εσωτερικό της χρειάζεται επανεξέταση του Κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙΙ», ενώ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής είναι απαραίτητη μια νέα συμφωνία με την Τουρκία ή/και ενεργότερη εμπλοκή της Ευρώπης –τουλάχιστον- στην υπόθεση της Συρίας.

Από την πλευρά της, η Ελλάδα, με την επανασύσταση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, έχει ήδη προχωρήσει σε κινήσεις, ώστε να ελαφρύνει τα νησιά και έχει δρομολογήσει επιστροφές κυρίως προς την Τουρκία. Είναι όμως πολύ νωρίς, για να κρίνουμε  τις κινήσεις αυτές. Τα πρώτα δείγματα, πάντως, φέρνουν δειλά – δειλά κάποια αποτελέσματα. Οψόμεθα!

 

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.