της Κωνσταντίνας Κουραχάνη,

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του εμπειρογνώμονα του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, Ντιάρμιντ Κάμπελ-Λέντρουμ, η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποτελέσει τη μεγαλύτερη απειλή για την υγεία τον 21ο αιώνα (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2019). Και αυτό γιατί, η συνεχής άνοδος των ατμοσφαιρικών ρύπων, αν δεν μειωθεί, θα επιφέρει προβλήματα στην παραγωγή τροφίμων, στους υδάτινους πόρους και στην ποιότητα του αέρα, όλα αυτά, δηλαδή, από τα οποία εξαρτάται η υγεία. Στόχος αυτής της έρευνας είναι να καταδείξει τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής στην υγεία, ευαισθητοποίωντας με αυτό τον τρόπο τους αναγνώστες.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Ως κλιματική αλλαγή ορίζεται η αργή και σταθερή μεταβολή της θερμοκρασίας, των βροχοπτώσεων, του ανέμου, της νέφωσης και εν γένει, των πτυχών του κλίματος της Γης, οφειλόμενη σε ανθρωπογενείς και φυσικούς παράγοντες (Υφαντόπουλος, Ι., κ.α 2011). Στις πρώτες, συγκαταλέγονται ιδίως οι αυξημένες εκπομπές CO2 λόγω της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και η μη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη. Από την άλλη, οι διακυμάνσεις στην ηλιακή ακτινοβολία, στην τροχιά της Γης, στην κίνηση της λιθόσφαιρας και η ηφαιστιακή δραστηριότητα είναι μερικά παραδείγματα φυσικών παραγόντων (GEMET).

Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Βάσει στοιχείων του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, η τελευταία δεκαετία υπήρξε η θερμότερη όλων των εποχών (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2019). Επιπλέον, είναι υπεύθυνο για τις μεταβολές στα μοντέλα βροχοπτώσεων που προκαλούν με τη σειρά τους είτε συχνότερες πλημμύρες, είτε παρατεταμένες ξηρασίες και εκτεταμένες πυρκαγιές. Έχει συμβάλει, ακόμα, καθοριστικά στην ατμοσφαιρική ρύπανση (Μούλιος, Ν., & Φερεντίνου, Ε., 2019).

Η έκθεση των ανθρώπων στην κλιματική αλλάγη, η οποία, όπως παρατίθεται παρακάτω, επιδρά αρνητικά στην υγεία, διακρίνεται σε άμεση και έμμεση. Όταν ο άνθρωπος εκτίθεται στις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες, επι παραδείγματι στην υψηλή θερµοκρασία και στα ακραία καιρικά φαινόµενα, γίνεται λόγος για άμεση έκθεση. Αντιθέτως, η έµµεση έκθεση οφείλεται στη χαµηλότερη ποιότητα του νερού, του αέρα και των τροφίμων (Υφαντόπουλος, Ι., κ.α, 2011).

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Η ρύπανση της ατμόσφαιρας με όζον και αιωρούμενα σωματίδια εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών και των πυρκαγιών ευνοεί την ανάπτυξη καρδιαγγειακών και αναπνευστικών νοσημάτων. Προς επίρρωση τούτου, μόνο το 2015 καταγράφηκαν 2,9 εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι, που συνδέονται αιτιωδώς με την ατμοσφαιρική ρύπανση (Watts et al., 2018).

Τα τελευταία χρόνια, οι παρατεταμένοι καύσωνες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στην Ευρώπη έχουν γίνει η αιτία εγκεφαλικών επεισοδίων και πολλών θανάτων από θερμοπληξία. Ενδεικτικά, το κύμα καύσωνα στην Ευρώπη το 2003 είχε ως συνέπεια τον θάνατο περισσότερων των 70.000 ανθρώπων (Πατσαβούδη, 2020). Ακόμα, οι υψηλές εποχικές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα CO2, επιμηκύνουν τη γυρεοφορία και αυξάνουν την ποσότητα γύρης στην ατμόσφαιρα. Άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι η αύξηση των αλλεργιών και των επεισοδίων άσθματος (Πατσαβούδη, 2020).

Οι πλημμύρες, στο βαθμό που είναι συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, πέραν των πνιγμών και των τραυματισμών που επιφέρουν, συνδέονται και με την μόλυνση των συστημάτων ύδρευσης. Έτσι, οι πιθανότητες εξάπλωσης νόσων όπως οι διαρροϊκές νόσοι, πολλαπλασιάζονται (Πατσαβούδη, 2020). Όμοιο αποτέλεσμα έχει και το πέρασμα σε ένα θερμότερο κλίμα με περισσότερες βροχές, το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη βακτηρίων υπεύθυνων για την χολέρα και τον πολλαπλασιασμό εντόμων-φορέων μολυσματικών νοσημάτων όπως τα κουνούπια (Watts et al., 2018).

Οι ξηρασίες ερημοποιούν την άλλοτε καλλιεργήσιμη γη και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα του εδάφους, το οποίο αποφέρει χαμηλής ποιότητας τρόφιμα αγροτικής παραγωγής. Περαιτέρω, επιβαρυντικός παράγοντας αυτού συνιστά η αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα που μειώνει αναλογικά την ποιότητα των γεωργικών καλλιεργείων. Εν ολίγοις, οι άνθρωποι καταλήγουν είτε να υποσιτίζονται, είτε να τρέφονται με προϊόντα χαμηλής διατροφικής αξίας (CDC 2019). Το γεγονός αυτό συνεπάγεται την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθιστώντας τους ανθρώπους περισσότερο επιρρεπείς σε ασθένειες (Μούλιος, Ν., & Φερεντίνου, Ε., 2019).

Πέρα από τη σωματική υγεία, η κλιματική αλλάγη μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες και στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Τα όλο και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι φυσικές καταστροφές αποδιδόμενα στην κλιματική αλλαγή αυξάνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας ανεξαρτήτως της ύπαρξης ιστορικού. Πρόσφατη αυστραλιανή έρευνα κατέδειξε ότι οι μέσες ανώτατες θερμοκρασίες μπορούν να συσχετιστούν άμεσα με τα ποσοστά αυτοκτονίας στην Αυστραλία (Berry, H.L., et al., 2018).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κλείνοντας, ο συσχετισμός κλιματικής αλλαγής και υγείας είναι υπαρκτός και άμεσος. Το μέλλον, αν δεν αλλάξουμε την καταστροφική για το περιβάλλον νοοτροπία μας, δεν διαγράφεται πιο ευοίωνο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπολογίζεται ότι μεταξύ του 2030 και 2050, σαν άμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής θα προκληθούν 250.000 επιπλέον θάνατοι ετησίως, οφειλόμενοι σε υποσιτισμό, ελονοσία, διαρροϊκές νόσους και θερμικό στρες (WHO, 2018). Αποτελεί κοινό τόπο ότι η υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό όλων αφού από αυτό εξαρτάται η επιβίωση και η ποιότητα ζωής μας. Ας συμβάλλουμε ενεργά, λοιπόν, στη διαφύλαξη του υιοθετώντας οικολογική συνείδηση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (2019). Η κλιματική αλλαγή απειλεί και την υγεία. [online] Διαθέσιμο εδώ.

Υφαντόπουλος, Ι., Παπανδρέου, Α., κ.ά. (2011). Κλιματική αλλαγή και υγεία. Εκδ. Τράπεζα της Ελλάδας, Αθήνα.

GEMET General Multilingual Environmental Thesaurus. «climate change». Διαθέσιμο εδώ.

Μούλιος, Ν., & Φερεντίνου, Ε. (2019). «Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία, επιδημίες τον 21αι». Open Schools Journal for Open Science, 1(2), 98-107. Διαθέσιμο εδώ.

Watts et al. (2018). The 2018 report of the Lancet Countdown on health and climate change. Διαθέσιμο εδώ.

Πατσαβούδη, Λ. (2020) Κλιματική Αλλαγή: Επιπτώσεις στην Υγεία. [online] Διαθέσιμο εδώ. 

CDC Centers for Disease Control and Prevention (2019). Climate effect on health. Διαθέσιμο εδώ.

Berry, H.L., Waite, T.D., Dear, K.B.G. et al. (2018). The case for systems thinking about climate change and mental health. Nature Clim Change 8, 282–290. Διαθέσιμο εδώ.

WHO news-room (2018). Climate change. Διαθέσιμο εδώ.