της Σίσσυ Παπαγιάννη,

Η απαρχή της δεύτερη δεκαετίας του 21ου αιώνα μέλλεται να αποτελέσει ορόσημο για την νεότερη παγκόσμια ιστορία. Το 2020 είναι η χρονιά όπου δοκιμάζονται σε παγκόσμιο επίπεδο -όσο ποτέ άλλοτε εν καιρώ ειρήνης- οι κρατικοί μηχανισμοί, θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, αξίες, αλλά και κατ’ ουσίαν, ο ίδιος ο θεσμός της δημοκρατίας. Η υγειονομική κρίση που πλήττει όλο τον πλανήτη έχει επιφέρει ριζικές αλλαγές σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Από την μια μεριά, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες. Από την άλλη, η αναστολή λειτουργίας των περισσότερων κλάδων του εμπορικού τομέα, που αποτελεί νευραλγικό τμήμα της κρατικής μηχανής, σε συνδυασμό με την απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών, έχει ως απότοκο μια πρωτοφανή και πολυδιάστατη κρίση.

Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφέρεται ότι η είσοδος στην νέα δεκαετία για τη χώρα μας ήταν δυναμική, δεδομένης της αύξησης  του Α.Ε.Π. στο 1,9 % το 2019, της βελτίωσης των δεδομένων της αγοράς εργασίας και της αύξησης της απασχόλησης με ρυθμό 2%. Ωστόσο, η πρώιμη αυτή ανάκαμψη αναχαιτίστηκε από την εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού. Ειδικότερα, η Επιτροπή προβλέπει όσον αφορά στο τρέχον έτος, μείωση ύψους 9,7 % του Α.Ε.Π., εν αντιθέσει με την προβλεπόμενη αύξηση για το 2021 κατά 7,9 %. Τα ληφθέντα δε δημοσιονομικά μέτρα από την ελληνική κυβέρνηση για την προστασία της οικονομίας στοχεύουν βραχυπρόθεσμα στον περιορισμό της κρίσης στην καταναλωτική δαπάνη, και μακροπρόθεσμα, στην ταχύτερη δυνατή ανάκαμψη για το 2021.

Σύμφωνα, μάλιστα, με την Έκθεση της Επιτροπής, η ελληνική οικονομία αναμένεται να πληγεί το 2020 ιδιαιτέρως από την πανδημία του κορωνοϊού, ένεκα της σπουδαιότητας του τουριστικού και του ξενοδοχειακού τομέα για την χώρα, αλλά και του μεγάλου αριθμού μικρών επιχειρήσεων. Η επιβολή του lockdown είχε ως απότοκο την πτώση  των λιανικών πωλήσεων ύψους 3,1%, ήδη από τον πρώτο μήνα απαγόρευσης κυκλοφορίας, ενώ οι πωλήσεις ήταν μειωμένες κατά 2%, εν συγκρίσει με τον Φεβρουάριο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), η αισθητή υποχώρηση των λιανικών πωλήσεων αποδίδεται στην μείωση του κύκλου εργασιών σε βιβλία και χαρτικά, σε τρόφιμα και ποτά, σε καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων, στα οποία καταγράφηκε πτώση 16,9%, 13,3% και 11,5% αντίστοιχα. Στον αντίποδα, καταγράφηκε μεγάλη αύξηση για τον μήνα Μάρτιο στις πωλήσεις καλλυντικών και φαρμάκων ύψους 13,8%, ενώ στις πωλήσεις των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων, το ποσοστό άγγιξε το 20,5%. Από μια απλή εξέταση των ποσοστών, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η υγειονομική αβεβαιότητα της τρέχουσας περιόδου διατάραξε αναπόδραστα τις ισορροπίες της αγοράς, με άμεσο επακόλουθο την επαύξηση των πωλήσεων όσον αφορά στα είδη πρώτης ανάγκης, όπου δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρήθηκαν φαινόμενα αισχροκέρδειας.

Παράλληλα, όσον αφορά στην απασχόληση, οι προβλέψεις δεν είναι ευοίωνες, καθώς αναμένεται να επηρεαστεί έντονα από την μεγάλη συρρίκνωση της οικονομίας παρά την ταχεία αντίδραση του κράτους. Μάλιστα, αναμένεται αύξηση του ποσοστού ανεργίας ύψους 19,9% για το τρέχον έτος, η οποία θα υποχωρήσει το 2021, στο 16,8 %, ήτοι σε ποσοστό μικρότερο από το έτος 2019, όταν η ανεργία άγγιζε το 17,3 %.

Η κυβέρνηση έλαβε μεγάλο αριθμό μέτρων που καλύπτουν τόσο την περίοδο εγκλεισμού όσο και τους επόμενους μήνες σε επίπεδο οικονομίας. Το αντίκτυπο των ληφθέντων δημοσιονομικών μέτρων προβλέπεται να οδηγήσει σε ένα έλλειμμα ύψους 6,4% της γενικής κυβέρνησης του Α.Ε.Π., το οποίο θα περιοριστεί στο 2,1% το 2021, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις το χρέος της γενικής κυβέρνησης θα σημειώσει αύξηση από 176,6% το 2019 σε 196,4 % το τρέχον έτος και τελικά, θα μειωθεί το 2021 στο 182,6 %.

Εν συνεχεία, δεδομένου του περιορισμού των ευκαιριών για κατανάλωση κατά την περίοδο ισχύος των περιοριστικών μέτρων, σε συνδυασμό με την μείωση του εισοδήματος, η ιδιωτική κατανάλωση θα υποστεί πτώση ύψους 9% για την φετινή χρονιά με πρόβλεψη αύξησης 7,5%, το 2021. Όσον αφορά δε τις επενδύσεις, για φέτος αναμένεται πτώση τους κατά 30 % και αύξηση τους κατά 33 % το 2021.

Οι αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας για την ελληνική οικονομία, όπως είναι εύλογο, θα επηρεάσουν και τις εξαγωγές. Σύμφωνα με την έκθεση, οι βασικές εξαγωγικές αγορές της χώρας μας θα συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών που θα υποστούν το μεγαλύτερο πλήγμα, μειώνοντας την ζήτηση για τα ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες. Μάλιστα, παρά την λήψη μέτρων προς διαφύλαξη των ήδη υπαρχόντων θέσεων εργασίας με στόχο την αποφυγή μαζικών απολύσεων και χρεοκοπίας, αναμένεται να χαθούν σε σύνολο 160.000 θέσεις εργασίας. Κατά τη διάρκεια αναστολής των συμβάσεων εργασίας, ίσχυε γενική και καθολική απαγόρευση των απολύσεων, είτε η επιχείρηση είναι κλειστή, κατόπιν απόφασης της κρατικής αρχής, είτε εντάσσεται στις πληττόμενες που έκαναν χρήση του εν λόγω μέτρου. Το ίδιο ισχύει και για όσες επιχειρήσεις προβούν σε παράταση της αναστολής εντός του μήνα Μαΐου. Για τις επιχειρήσεις, μάλιστα, που έκαναν χρήση των ως άνω  μέτρων υφίσταται δέσμευση προς διατήρηση του ίδιου αριθμού εργαζομένων για 45 ημέρες μετά τη λήξη της αναστολής ή της παράτασης.

Οι ως άνω προβλέψεις αναμφίβολα γεννούν ποικίλα ερωτήματα για την καταλληλότητα των ληφθέντων μέτρων, τόσο σχετικά με το είδος όσο και για την ένταση αυτών. Επί παραδείγματι, σε χώρες όπου υιοθετήθηκε η αρχή της μη λήψης περιοριστικών μέτρων (βλ. Σουηδία) ή υπήρξε ολιγωρία στην λήψη των μέτρων αυτών(βλ. Ισπανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, ΗΠΑ), ως απότοκο, σε αμφότερες των περιπτώσεων, παρατηρήθηκε η ταχύτατη αύξηση των κρουσμάτων, ένεκα της διασποράς στην κοινότητα και αναπόδραστα, ο δραματικός απολογισμός σε χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Στις ως άνω χώρες, εξίσου δραματικές ήταν και οι επιπτώσεις στην οικονομία των κρατών με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου ήδη οι άνεργοι ξεπερνούν τα 40 εκατομμύρια.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αποτελεσματικότερη μέθοδος που θα μπορούσε να αναχαιτίσει μια δεύτερη έξαρση της νόσου και συνάμα, μια συνακόλουθη οικονομική ύφεση– τουλάχιστον όσον αφορά στα ελληνικά δεδομένα- είναι η εκ μέρους της Πολιτείας συνεχής ενίσχυση του Ε.Σ.Υ. με ιατρικό εξοπλισμό και προσωπικό και η επίδειξη  της απαιτούμενης πειθαρχίας και συνείδησης της κρισιμότητας της κατάστασης εκ μέρους των πολιτών.

Είναι ευθύνη όλων μας να τηρήσουμε τα προβλεπόμενα μέτρα, ώστε στο δεύτερο -ούτως ή άλλως αναμενόμενο- «κύμα» της πανδημίας, να μην ληφθούν εξίσου αυστηρά μέτρα κοινωνικού περιορισμού, καθώς οι οικονομικές συνέπειες για την ήδη «ευαίσθητη» ελληνική οικονομία θα είναι ολέθριες. Η πολιτεία καλείται να σταθμίσει την κρισιμότητα της κατάστασης και να προβεί αφενός στην λήψη μέτρων για την διασφάλιση της υγείας των πολιτών και αφετέρου για την εύρυθμη λειτουργία του κοινωνικού ιστού. Σε ατομικό επίπεδο είναι αναγκαίο να τηρούμε τις οδηγίες των ειδικών για την διαφύλαξη τόσο της δημόσιας υγείας, όσο και της προσωπικής μας υγείας. Η “νέα πραγματικότητα” πρέπει να λειτουργήσει ως επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων και των αξιών μας, και όχι ως καταστρατήγηση αυτών.