από την Αθηνά Μπίτσα,

Σήμερα είναι πλέον γεγονός, πως η  Αγία Σοφία που είναι ένα από τα εμβληματικότερα κτήρια της εποχής του Βυζαντίου που έχουν διασωθεί ολόκληρα, μετατράπηκε σε Τζαμί, εφόσον καθοριστική ήταν η απόφαση του Τούρκου Προέδρου για την μετατροπή της, με πλήθος οργανισμών να αντιδρούν από όλο τον κόσμο. Σε αυτό το άρθρο γίνεται αναφορά στην ιστορία του εμβληματικού κτηρίου και τις πρόσφατες εξελίξεις.

Ιστορία Αγίας Σοφίας

Η Αγία Σοφία, είναι ένα Μνημείο  Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, είναι ένα αξεπέραστο σύμβολο της ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, με  αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική και με μία  σπουδαία Ιστορία.  Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας, θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ., όταν  κατά την εκστρατεία του μετέφερε την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην Νέα Rώμη (Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας). Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου 360. Ωστόσο, το 404 μ.Χ, ο πρώτος ναός πυρπολείτε από εξαγριωμένους υποστηρικτές του Ιωάννη του Χρυσόστομου. Έτσι, η  Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β’ και τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Ιανουαρίου 415 από τον πατριάρχη Αττικό. Kατά τη Στάση του Νίκα, το 532 μ.χ., ο ναός καταστράφηκε εκ νέου. Έτσι, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ πήρε την απόφαση να επανακατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή,  στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, ώστε να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. Επιπροσθέτως, κάτι αξιοσημείωτο είναι ότι η τελευταία λειτουργία έγινε λίγο πριν την άλωση της Πόλης, από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, ο οποίος  έπεσε αργότερα μαχόμενος στα τείχη της (SanSimera, 2020). Για περίπου χίλια χρόνια (537-1453), λοιπόν, η Αγία Σοφία θα αποτελέσει το κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Εκεί, ο λαός θα γιορτάσει τους θριάμβους, θα θρηνήσει τις συμφορές, θα επιτελέσει αναστάσεις και θα αποθεώσει τους νέους αυτοκράτορες. Βέβαια, αυτό που δίνει στο επιβλητικό αυτό κτήριο κάτι ξεχωριστό είναι πως οι προσφορές για την ανέγερσή του προήλθαν από όλες τις περιοχές με ελληνικό στοιχείο, δηλαδή τα πράσινα μάρμαρα προήλθαν από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο, ενώ από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο για τη διακόσμηση του εσωτερικού (In.gr, 2020).

Αξία για την παγκόσμια κληρονομιά

Αυτό το κτήριο, λοιπόν είναι ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς που συνδέει την δύση με την Ασία, την παλιά Ελλάδα με την καινούργια,  την πίστη με το Θαύμα, μια αλυσίδα για τον χριστιανισμό, αλλά αποτελεί και ένα εθνικό μνημείο για το ελληνικό στοιχείο, εξίσου σημαντικό με την Ακρόπολη, το όποιο, όμως, βρίσκεται σε ξένο έδαφος.  Λίγα χρόνια έπειτα από τη μικρασιατική καταστροφή, ο θεμελιωτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους, Κεμάλ Ατατούρκ, αποκαλούμενος και Πατέρας του Τούρκικου Κράτους, αποφάσισε να μετατρέψει την Αγία Σοφία, το 1934, σε μουσείο, ενώ το 1985 ανακηρύχθηκε επίσημα πλέον από την UNESCO ως  Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Δανδόλου, 2020). Στόχος ήταν η προσέλευση όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την θρησκεία, για να θαυμάζουν αυτό το αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Ωστόσο, την χρονική αυτή περίοδο συμβαίνει κάτι αξιοσημείωτο, καθώς πραγματοποιείται η μετατροπή της Εκκλησίας Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Το διάταγμα του Πρόεδρου της Τουρκίας, Ερντογάν, αναγγέλλει την ακύρωση των ανακηρύξεων σε πολιτιστική κληρονομιά και, όπως φαίνεται, την βεβήλωση αυτού του αρχιτεκτονικού αριστουργήματος και τη χρήση για ίδιους σκοπούς όπως τον φανατισμό του τουρκικού λαού. Ένα μνημείο αδιαμφισβήτητου κάλλους, το οποίο έχει αντέξει πληθώρα κακουχιών και  στέκει αγέρωχο τόσα χρόνια, διαφοροποιείται και χρησιμοποιείται για κερδοσκοπικούς πολιτικούς σκοπούς (Πανταζόπουλος, 2020).

Σημερινές εξελίξεις

Στις 10 Ιουλίου 2020, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο μετατρέπει την Αγία Σοφία και πάλι σε τζαμί, το οποίο βέβαια θα είναι ανοιχτό σε όλους τους μουσουλμάνους, τους χριστιανούς και τους ξένους, όπως δήλωσε. Παράλληλα, την έγκριση είχε δώσει νωρίτερα με απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας, το διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας, ακυρώνοντας το προεδρικό διάταγμα του Κεμάλ Ατατούρκ (Ζαχαράκη, 2020).

Η Αγία Σοφία όπως ήταν φυσικό, έγινε το επίκεντρο ιδεολογικών και πολιτικών συγκρούσεων, ενώ ο Τούρκος Νομπελίστας, Ορχάν Παμούκ, σχολίασε δυσαρεστημένος: «Το να μετατρέψουμε την Αγία Σοφία σε τζαμί είναι σαν να λέμε στον υπόλοιπο κόσμο ότι, δυστυχώς, δεν είμαστε πλέον κοσμικό κράτος. Υπάρχουν εκατομμύρια κοσμικοί Τούρκοι σαν εμένα που φωνάζουν εναντίον της απόφασης, αλλά οι φωνές τους δεν ακούγονται» (Athens Voice, 2020). Έτσι, όπως φαίνεται, ο Ερντογάν αγνοεί επιδεικτικά τις διαμαρτυρίες για το ιστορικό αυτό κτήριο. Στην ίδια γραμμή, γίνεται λόγος για την τοποθέτηση που πρέπει να πάρουν και τα αλλά κράτη σχετικά με την Τουρκία και την απόφαση της. Έτσι, οι ΗΠΑ φαίνεται  να συνεχίζει τις επιφανειακές επιπλήξεις χωρίς κάποιο ουσιώδες αποτέλεσμα, η Ρωσία μένει αμέτοχη, δηλώνοντας πως είναι ένα εσωτερικό τουρκικό θέμα και η Ε.Ε. είναι πολύ ασυντόνιστη για να πάρει θέση σε θέματα που πλήττουν τις αξίες της και το σύστημα δικαίου της, δημιουργώντας αμφισβητήσεις για την αλληλεγγύη της σε σχέση με την διένεξη της Ελλάδας με την Τουρκία. (SKAI.gr, 2020).

Θέση της Ελλάδας

Η στάση της Ελλάδας προς αυτήν την απόφαση εξακολουθεί να παραμένει σχετικά αδρανής, αφήνοντας να καταστραφεί ένα κτήριο το οποίο έχει αντέξει πλήθος βαρβαροτήτων και κακουχιών, ενώ η τύχη του μνημείου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και εθνικό ζήτημα. Με αυτόν τον τρόπο, βλέπουμε να καταρρέει  ο μύθος για τις φιλικές ελληνοτουρκικές  σχέσεις, καθώς η δράση αυτή αποτελεί απόδειξη αρχικά για την μη διπλωματική στάση της απέναντι πλευράς, αλλά παράλληλα έχει σκοπό σε μια σύγκρουση με την Δύση, χτυπώντας πρώτα την πολιτισμική χριστιανική της βάση. Η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έπειτα των διεθνών αντιδράσεων που έχουν προκύψει, ήταν πως «Μας εξέπληξαν κάποιες από τις τοποθετήσεις της UNESCO. Θα την ενημερώσουμε για τα επόμενα βήματα που θα ακολουθήσουμε», ενώ αναφερόμενος στην Ελλάδα , είπε χαρακτηριστικά πως «δεν έχει δικαίωμα να μιλάει» (SKAI.gr, 2020b).  Η απόφαση του Πρόεδρου Ερντογάν, βέβαια, δεν εκπλήσσει, καθώς γνωρίζαμε ήδη για την ακραία πολιτική του και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί. Ωστόσο, ήταν η πρώτη φορά που παραγκωνίζεται με τέτοιο τρόπο η UNESCO, βλέποντας ένα κράτος-μέλος της να αλλάζει τον χαρακτήρα ενός αναγνωρισμένου από την ίδια μνημείου της παγκόσμιας κληρονομιάς.

Τέλος, αυτό που είναι εντυπωσιακό σε πολιτικό επίπεδο είναι η αποκήρυξη της κληρονομιάς του Κεμάλ Ατατούρκ. Η σημερινή Τουρκία είχε χαραγμένη πορεία από τον ιδρυτή της και πλέον η παρακαταθήκη του τίθεται σε συνεχής  αμφισβήτηση. Σχολιαστικά, ο  Στέφανος Καβαλλιεράκης, διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, αναφέρει εύστοχα πως «φαίνεται ότι βρίσκει έναν κοινό παρονομαστή, την εξάλειψη της κεμαλικής παρακαταθήκης και τη δημιουργία μιας νέας ισλαμο-εθνικιστικής συμμαχίας, με ανοιχτά, επί της ουσίας, πολεμικά μέτωπα σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο και με πολεμική πολιτική που διαρκώς αυξάνεται» (Πανταζόπουλος, 2020).

Εν κατακλείδι

Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό πως η απόφαση του Τούρκου Πρόεδρου, Ερντογάν, προκάλεσε παγκόσμιες αντιδράσεις, με ανάμεικτες αντιδράσεις από την υφήλιο. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι οι τακτικές που χρησιμοποιεί είναι γνωστές και ιδιαίτερα καιροσκοπικές. Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να θυμόμαστε  είναι  πως η Αγία Σοφία ήταν και παραμένει ένα αξεπέραστο σύμβολο ορθοδοξίας και ελληνισμού, χωρίς κανένας να μπορεί να το αμφισβητήσει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πανταζόπουλος Γ. (2020). Η Αγία Σοφία τζαμί: 5 ακαδημαϊκοί σχολιάζουν τις επιπτώσεις. Lifo. Διαθέσιμο εδώ.

San Simera (2020). «Η ιστορία της Αγιά- Σοφιάς». Διαθέσιμο εδώ.  

Skai (2020). «Το Plan B Ερντογάν: Tι σκοπεύει να κάνει στην Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου». Διαθέσιμο εδώ.

Skai (2020).  «Νέες προκλήσεις Τσαβούσογλου: Τι είπε για Ελλάδα, Αγία Σοφία και Unescο». Διαθέσιμο εδώ.

Ζαχαράκη, Μ. (2020). Αγία Σοφία: Τίτλοι τέλους – Οι Τούρκοι ξήλωσαν την ταμπέλα του μουσείου. Εθνος. Διαθέσιμο εδώ.

In.gr (2020). «Αγία Σοφία : Η ιστορία ενός παγκόσμιου συμβόλου της Χριστιανοσύνης». Διαθέσιμο εδώ.

Δανδόλου, Ν. (2020). «Τι απαντά η UNESCO για την Αγιά Σοφιά». ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ news Agency. Διαθέσιμο εδώ.