της Κωνσταντίνας Μαύρου, μέλους της Ομάδας Αρθρογραφίας

Το 2020, έφερε έναν ολόκληρο πλανήτη αντιμέτωπο με την μετάλλαξη ενός γνώριμου ιού. Μια νέα, ανανεωμένη μορφή της οικογένειας Covid, ο SARS-Cov-2, ήρθε, επιβάλλοντας αιφνίδιους ελέγχους και δοκιμάζοντας τα αντανακλαστικά των συστημάτων υγείας, χωρίς να κάνει διακρίσεις σε ανεπτυγμένες ή μη χώρες. Ο μανδύας του κάλυψε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, πλήττοντας τους ισχυρότερους και καταστρέφοντας τους ήδη εξασθενημένους. Τα κράτη, προσηλωμένα στις βασικές αρχές των Συνταγμάτων τους, προσπάθησαν να δώσουν την καταλληλότερη λύση στο πρόβλημα, ισορροπώντας ανάμεσα στις δύο επικρατούσες τακτικές: το lockdown και την ανοσία αγέλης.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα προς μελέτη περίπτωση, είναι αυτή της Σιγκαπούρης. Η Σιγκαπούρη είναι η χώρα η οποία, απέναντι στον ιό, διατήρησε την απόλυτα αυστηρή στάση. Η επιβολή χρήσης μάσκας ήταν υποχρεωτική και καθολική σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους από τον Απρίλιο, καταφέρνοντας να διατηρήσει το χαμηλότερο ποσοστό θανάτων παγκοσμίως (0,05%). Το μικρότερο κράτος της χερσονήσου της Μαλαισίας, επένδυσε σε μαζικά τεστ, καταγράφοντας μια από τις υψηλότερες αναλογίες σε παγκόσμιο επίπεδο, με περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους να έχουν εξεταστεί . Όσον αφορά στις συναθροίσεις, από πολύ νωρίς ο επιτρεπτός αριθμός κυμαινόταν στα 5 άτομα, ενώ παράλληλα όλες οι θρησκευτικές τελετές, λάμβαναν χώρα κατόπιν rapid-test. Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία υπέρ της, δημιούργησε, επίσης, και την εφαρμογή “Trace Together” για την ευχερέστερη και εγγύτερη ιχνηλάτηση των κρουσμάτων. Οι χρήστες, εισάγοντας τον αριθμό κινητού τους, εισχωρούσαν σε μια πλατφόρμα μέσα στην οποία αποθηκεύονταν για 25 μέρες οι συναντήσεις τους. Σε περιπτώσεις στις οποίες κάποιος επιβεβαιωνόταν ως “θετικός, η ενημέρωση ως προς τα άτομα, με τα οποία έχει έρθει σε επαφή, ήταν άμεση από κυβερνητικό εκπρόσωπο, με τη διαδικασία της απομόνωσης και καραντίνας να εκκινούν εσπευσμένα. Η κυβέρνηση, μάλιστα, μερίμνησε και για τους ηλικιωμένους, καθώς και για όσους δεν διέθεταν κινητά τηλέφωνα, μοιράζοντας ειδικές συσκευές Bluetooth, τα λεγόμενα Tocens. Παρά φυσικά τη σπουδαία οργάνωση και τα εντυπωσιακά αντανακλαστικά της χώρας για την αντιμετώπιση του ιού, με λήξη του lockdown στις αρχές και εκκίνηση της αγοράς στα μέσα Ιουνίου, αναπόφευκτα η οικονομία υπέστη πρωτοφανή ύφεση, με  το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 12,6%, κηρύσσοντας την χώρα σε κατάσταση ύφεσης, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία.. Βέβαια, η αδιαμφισβήτητη νικήτρια κατά του Covid-19, αποτελεί πλέον, όντας “υγειονομικός παράδεισος”, πόλο έλξης επενδύσεων.

Στον αντίποδα, ο ρόλος του φανατικού υποστηρικτή υπέρ της “ανοσίας αγέλης” αποδίδεται στη Σουηδία. Δίχως επιβολή lockdown σε κανένα εκ των δύο κυμάτων πανδημίας, με ανοιχτή αγορά και με τη χρήση μάσκας να μην καθίσταται υποχρεωτική, προσπάθησε να καταπολεμήσει τη νέα αυτή νόσο. Ακόμη και οι ελάχιστες συστάσεις προς τις ευπαθείς ομάδες και τους ηλικιωμένους ήρθησαν με φόβο την πιθανότητα δημιουργίας ψυχολογικών προβλημάτων, όπως κατάθλιψη. Εξάλλου, μια ολική απαγόρευση κυκλοφορίας, ήταν φύσει αδύνατη λόγω του εσωτερικού συστήματος της χώρας αλλά και της γενικότερης απεριόριστης ελευθερίας  που πηγάζει από το ίδιο το Σύνταγμά της. Μέχρι τα μέσα καλοκαιριού όλα φαίνονταν να βαίνουν καλώς, δημιουργώντας το αποκαλούμενο “φαινόμενο Σουηδία” με τους μηδενικούς θανάτους. Με μια δεύτερη ματιά στα “ψιλά γράμματα” θα μπορούσε εύκολα κανείς να διαπιστώσει πως τέτοιες δηλώσεις διόλου ανταποκρίνονταν στην υφιστάμενη κατάσταση. Αναλογικά με τον πληθυσμό της -περίπου 10 εκατομμύρια, αντίστοιχο με της Ελλάδας- υπήρχαν 81.181 κρούσματα και 5.747 θάνατοι, την ίδια στιγμή που στη χώρα μας, είχαν καταγραφεί 4.855 κρούσματα και 210 θάνατοι. Θρυαλλίδα για την πολιτική μεταστροφή της κυβέρνησης, αποτέλεσε μέρα του Οκτώβρη με 15.779 θετικά κρούσματα. Πλέον, από τα τέλη Νοεμβρίου, οι δημόσιες συναθροίσεις περιορίζονται στα 8 άτομα (αντί 300, που ήταν μέχρι πρότινος), ενώ μπαρ και εστιατόρια “κατεβάζουν ρολά” το αργότερα στις 10:30 το βράδυ. Η πλειονότητα των πολιτών επιδοκιμάζει και στηρίζει τις αποφάσεις της Στοκχόλμης, ως προς την αυστηρότητα των νέων μέτρων. Ωστόσο, παρά τη διατήρηση ανοικτής αγοράς σε όλο το 2020,  η οικονομία σημείωσε, και σε αυτή την περίπτωση, ύφεση, με πτώση ρεκόρ του ΑΕΠ, κατά 8%. Η σκανδιναβική χώρα καταλήγει, επομένως, με αρνητικό πρόσημο τόσο στον τομέα προστασίας δημόσιας υγείας, όσο και σε αυτόν της οικονομίας.

Η εκ των υστέρων κριτική, καθώς και η μεταγενέστερη εκπόνηση λύσεων αποτελεί εύκολη υπόθεση για όλους. Το ζητούμενο είναι, κανείς να έχει την ταχύτητα και την οξυδέρκεια να προβλέψει καταστάσεις και να μπορεί να διακρίνει το “δέντρο από το δάσος”, να βλέπει δηλαδή την ουσία των προβλημάτων.  Με το ξέσπασμα της πανδημίας, ελάχιστες ήταν οι γνώσεις σε σύγκριση με τώρα, με τα κράτη να αμφιταλαντεύονται, ως προς την  πρακτική την οποία θα έπρεπε να ακολουθήσουν:  “lockdown” ή “ανοσία αγέλης”; Η απουσία γνώσεων και κατ’ επέκταση η αδυναμία ορθών προβλέψεων, έθεσε ως κατευθυντήρια γραμμή την τακτική «βλέποντας και κάνοντας». Ακριβώς, όμως, αυτή η άγνοια, δεν θα έπρεπε να συνεπάγεται και μια επιφυλακτικότητα; Η ίδια η Σουηδία έχει παραδεχτεί το λανθασμένο χειρισμό και την πλέον δεοντολογική αποτίναξη της υπερβολής, οπότε μας δίνεται το ελεύθερο να το λάβουμε σαν δεδομένο. Βρίσκω ιδιαίτερα χρήσιμο, στο σημείο αυτό, το δανεισμό της φράσης του Κλεόβουλου του Ρόδιου “Μέτρον Άριστον”, σε συνδυασμό με την, γνωστή σε όλους, αριστοτελική μεσότητα. Η αρετή, ως η μέση κατάσταση μεταξύ των δύο άκρων, θα μπορούσε να αποτελέσει την ενδεδειγμένη πρόταση πρακτικής, ιδιαίτερα σε περιόδους αβεβαιότητας, όταν μάλιστα εμπλέκονται και διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές. Με κοινό παρονομαστή αυτό, κινήθηκαν και οι περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες, με επιβολή μετριοπαθών lockdown για διαστήματα λίγων μηνών.   Είναι απολύτως βέβαιο πως προβλέπεται  αυστηρή, από την άποψη των περιορισμών, χρονιά για τους Σουηδούς, με συνεχή επιβολή μέτρων απομόνωσης και απαγόρευσης κυκλοφορίας. Από την άλλη, η Σιγκαπούρη,  δικαίως μπορεί, έχοντας ευθύς εξαρχής σύμμαχό της την πρόληψη, να βλέπει το ποτήρι μισό-γεμάτο για το 2021, παρά την, ίσως, υπέρ του δέοντος αυστηρότητα, που επέδειξε, για καλή της τύχη, ως προς τη σωστή κατεύθυνση. Το πρόγραμμα και ο σχεδιασμός θεωρούνται, εξάλλου, απαραίτητα συστατικά για την συνταγή της επιτυχίας. Μένει μόνο να δούμε αν έχουν και την ικανότητα να φτιάξουν το χαλασμένο μείγμα στη χώρα της Βόρειας Ευρώπης ή αν μετά από περίπου ένα χρόνο, έχει περάσει προ πολλού η ημερομηνία λήξης.