της Κατερίνας Στυλιανουδάκη, Ερευνήτριας της Ομάδας Κοινωνικών Ζητημάτων

Εισαγωγή

Υπάρχουν διάφορες μορφές επιθετικότητας (ψυχολογικές και σωματικές), με αποτέλεσμα να έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες καθορισμού των εννοιών της επιθετικότητας και της βίας. Ένας από τους πρώτους ατελείς ορισμούς έγινε από τον Bandura (1973), που δήλωσε ότι η επιθετικότητα είναι το συμπεριφορικό αποτέλεσμα του ατομικού τραυματισμού ή της καταστροφής περιουσίας. Ως εκ τούτου, η πρόθεση βλάβης αναγνωρίζεται ως συνέπεια της επίτευξης του στόχου μέσω επιθετικής συμπεριφοράς. Από την άλλη πλευρά, η εχθρική επιθετικότητα καθοδηγείται από την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων του ερμηνευτή, με βάση την αρχική πρόθεση να βλάψει τον στόχο (Hewstone, Stroebe & Jonas, 2012). Εάν η σκόπιμη βλάβη είναι υπερβολικά επιθετική, τότε μετατρέπεται σε βία. 

Η έννοια της βίας είναι πιο “ρηχή” από την έννοια της επιθετικότητας. Οι Coakley και Pike (2009) ορίζουν τη βία ως «χρήση υπερβολικής σωματικής δύναμης, η οποία προκαλεί ή έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει βλάβη ή καταστροφή» (σελ. 174). Στη βία υπάρχει πάντα ένα στοιχείο συμπεριφοράς, ενώ η επιθετικότητα βασίζεται σε κίνητρα. Η επίτευξη μιας συμπεριφοράς που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό τραυματισμό που συνεπάγεται τη χρήση ή την απειλή σωματικής δύναμης μπορεί να ορίσει τη βία (Hewstone, Stroebe & Jonas, 2012). Δεν θεωρούνται όλες οι περιπτώσεις επιθετικότητας ως βία, αλλά όλες οι περιπτώσεις βίας περιλαμβάνουν επιθετικότητα.

Στατιστικά στοιχεία βίαιων εγκλημάτων από Διεθνείς Οργανισμούς

Το 2000, περίπου 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχασαν τη ζωή τους από τη βία -ποσοστό περίπου 28,8 ανά 100.000. Περίπου οι μισοί από αυτούς τους θανάτους ήταν αυτοκτονίες, σχεδόν το ένα τρίτο ήταν ανθρωποκτονίες και περίπου το ένα πέμπτο οφείλονταν σε ένοπλες συγκρούσεις. Φυσικά, δεν διατρέχουν όλοι τον ίδιο κίνδυνο από τη βία και μια πιο προσεκτική ματιά στο πρόβλημα αποκαλύπτει ποια ήταν τα κύρια θύματα και πού ζούσαν. Οι άνδρες αντιπροσώπευαν τα τρία τέταρτα όλων των θυμάτων ανθρωποκτονίας και είχαν ποσοστά υψηλότερα από τα τριπλάσια των γυναικών. Τα υψηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών στον κόσμο -στα 19,4 ανά 100.000- βρέθηκαν σε άνδρες ηλικίας 15-29 ετών. Τα ποσοστά ανθρωποκτονίας μεταξύ των ανδρών τείνουν να μειώνονται με την ηλικία. Ωστόσο, για τις γυναίκες, το ποσοστό είναι περίπου 4 ανά 100.000 σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με εξαίρεση την ομάδα ηλικίας 5-14 ετών, όπου είναι περίπου 2 ανά 100.000. Τα ποσοστά βίαιου θανάτου ποικίλλουν, επίσης, ανάλογα με τα επίπεδα εισοδήματος της χώρας. Τα ποσοστά βίαιου θανάτου στις χώρες με χαμηλό έως μεσαίο εισόδημα είναι υπερδιπλάσια (32,1 ανά 100.000) από εκείνα στις χώρες με υψηλό ποσοστό (14,4 ανά 100 000). Αυτά τα συνολικά ποσοστά κρύβουν μεγάλες παραλλαγές. Για παράδειγμα, υπάρχουν μεγάλες διαφορές στα ποσοστά μεταξύ των περιοχών του ΠΟΥ (World Health Organization, 2002). 

Στην Αφρική και την Αμερική, τα ποσοστά ανθρωποκτονιών είναι σχεδόν τριπλάσια από τα ποσοστά αυτοκτονιών. Ωστόσο, στη Νοτιοανατολική Ασία και στον -ευρύτερο ή στενότερο- ευρωπαϊκό χώρο, τα ποσοστά αυτοκτονιών είναι υπερδιπλάσια από τα ποσοστά ανθρωποκτονιών και στην περιοχή του Δυτικού Ειρηνικού, τα ποσοστά αυτοκτονιών είναι σχεδόν έξι φορές μεγαλύτερα από τα ποσοστά ανθρωποκτονιών. Τα συνολικά ποσοστά κρύβουν, επίσης, μεγάλες διακυμάνσεις εντός των χωρών -μεταξύ αστικών και αγροτικών πληθυσμών, μεταξύ πλούσιων και φτωχών κοινοτήτων, και μεταξύ διαφορετικών φυλετικών και εθνοτικών ομάδων. Στη Σιγκαπούρη, για παράδειγμα, τα άτομα με ιαπωνικό και ινδικό εθνικό υπόβαθρο έχουν υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών από όσους αντίστοιχα κατάγονται από τη Μαλαισία (Yip & Tan, 1998). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1999, οι Αφροαμερικανοί νέοι ηλικίας 15–24 ετών ήταν θύματα ανθρωποκτονίας με ποσοστό μεγαλύτερο από το διπλάσιο από αυτό των Ισπανών, και πάνω από 12 φορές εκείνο των Καυκάσιων, μη Ισπανών (Anderson, 2001). Τα στοιχεία για τον βίαιο θάνατο, ωστόσο, λένε μόνο ένα μέρος της ιστορίας. Η σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση συμβαίνει σε κάθε χώρα σε καθημερινή βάση, υπονομεύοντας την υγεία και την ευημερία πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας

Η κατανόηση της δομής της ψυχοπάθειας και της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας είναι ουσιαστικής σημασίας. Μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τις διαταραχές δείχνει ότι οι όροι “ψυχοπάθεια” και “αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας” χρησιμοποιούνται τακτικά και ταυτόχρονα, από εμπειρογνώμονες στους τομείς της ψυχικής υγείας που προσπαθούν να χαρακτηρίσουν τις διαφορές τους. Το κλειδί για καθεμία από τις δύο ταξινομήσεις είναι η απουσία φροντίδας ή ενσυναίσθησης για τους άλλους. Η ψυχοπάθεια και η αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας (APD) θεωρούνται εδώ και καιρό ως σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση εγκληματικής συμπεριφοράς και πιθανότητα φυλάκισης. Το DSM-5 απεικονίζει την Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας ως αναπόφευκτο μοτίβο παραβίασης των δικαιωμάτων άλλων ανθρώπων από την ηλικία των 15 ετών. Περιλαμβάνει επίσης ένα μοτίβο εσωτερικής εμπειρίας και συμπεριφοράς που δεν είναι καθόλου το ίδιο με αυτό που θεωρείται φυσιολογικό στους πολιτισμούς (American Psychiatric Association, 2013). Μέχρι την ηλικία των 15 ετών, τα χαρακτηριστικά διαταραχής συμπεριφοράς θα έπρεπε να είναι παρόντα. Δεδομένου ότι πολλοί νέοι εγκληματίες ενδέχεται να μην έχουν διαγνωστεί με Διαταραχή Συμπεριφοράς, το ποσοστό Αντικοινωνικής Διαταραχής Προσωπικότητας μπορεί να είναι υψηλότερο από αυτό που αποκαλύφθηκε, επειδή οι ενήλικες εγκληματίες δεν είχαν διαγνωστεί με Διαταραχή Συμπεριφοράς ή δεν διέθεταν τα αρχεία ότι ενδέχεται να πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια για Διαταραχή Συμπεριφοράς (Shipley & Arrigo, 2001).

Η διαφοροποίηση μεταξύ APD και Ψυχοπάθειας

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διάκριση μεταξύ Αντικοινωνικής Διαταραχής Προσωπικότητας και Ψυχοπάθειας. Παρά το γεγονός ότι έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά προσωπικότητας, είναι διαφορετικά. Οι ψυχοπαθείς δεν είναι σε κάθε περίπτωση σεξουαλικά ή σωματικά βίαιοι. Η Ψυχοπάθεια εξετάζει καθοριστικούς παράγοντες που δεν αξιολογούνται στην Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας. Εκτός από το γεγονός ότι οι συμπεριφορές εξετάζονται για ψυχοπάθεια, είναι σημαντικό να εξεταστούν και οι συναισθηματικοί παράγοντες, όπως η σκληρότητα, η απαθής προοπτική, η ασυνειδησία, η παρορμητικότητα και η αναισθησία. Η ψυχοπάθεια περιλαμβάνει μοτίβα διαπροσωπικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών πιο σοβαρά από ό,τι με το APD. Τα διαγνωστικά κριτήρια για APD εγγενώς πληρούνται από τον ψυχοπαθητικό (American Psychiatric Association, 2013). Το DSM-5, επί του παρόντος αναγνωρίζει ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά κάτω από τη διαταραχή της συμπεριφοράς, αλλά δεν το ενσωματώνει για εξέταση της APD, ωστόσο, μια προϋπόθεση για τη διάγνωση APD είναι να διαγνωστεί με διαταραχή συμπεριφοράς ως ανήλικος, ο οποίος επί του παρόντος ενσωματώνει χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας. Εν πάση περιπτώσει, ορισμένοι ανήλικοι μπορεί να μην είχαν συσχετιστεί με το σύστημα ψυχικής υγείας ή το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης ως έφηβοι και, συνεπώς, να μην είχαν διαγνωστεί με ακρίβεια. Η ψυχοπάθεια αναφέρεται συχνά ως στοιχείο του APD. Παρ ‘όλα αυτά, η ψυχοπάθεια μοιάζει με συγκεκριμένες διαγνώσεις που δεν αντιμετωπίζονται στο DSM-5, καθώς εμφανίζουν διάφορες και περαιτέρω ακραίες τροχιές για εγκληματική συμπεριφορά, κακοποίηση σε άλλους ανθρώπους και απουσία αναγνωρισμένης ισχυρής σύμβασης θεραπείας. Η ψυχοπάθεια θεωρείται ότι οφείλεται σε νευρολογικές ανωμαλίες (American Psychiatric Association, 2013) και καθορίστηκε από τον Cleckley. Επιπλέον, μετράται από τη Λίστα Ελέγχου Ψυχοπάθειας του Hare-Αναθεωρημένη (PCL-R) και αυτό το εργαλείο έχει αναφερθεί ως το “χρυσό πρότυπο” για την αξιολόγηση της ψυχοπάθειας (Williamson, Harpur & Hare, 1991; Hare, 2003).

Φύλο και βίαιη προσβολή ψυχοπαθών

Σε γενικές γραμμές, περίπου το 1-3% των ανθρώπων στον πληθυσμό έχουν πιθανώς ψυχοπάθεια (Hare & Neumann, 2008). Σχεδόν 20 έως 30% του πληθυσμού των φυλακών είναι ψυχοπαθείς (Wiebe, 2004). Η ψυχοπάθεια συνδέεται με χαμηλά επίπεδα μη βίαιων παραβιάσεων και χρόνιων βίαιων προσβολών (McCuish, Corrado, Hart & DeLisi, 2015). Επίσης, είναι ο πιο αξιόπιστος προγνωστικός παράγοντας βίας (Douglas, Vincent & Edens, 2018). Άτομα με χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας εμπλέκονται δυσανάλογα στη βία (Neumann & Hare, 2008). Σταδιακά, οι ερευνητές διερευνούν το νόημα αυτών των συνδρόμων για γυναίκες παραβάτες (Rogstad & Rogers, 2008; Warren & South, 2006). Μεταξύ των φυλακισμένων γυναικών, τα ποσοστά ψυχοπάθειας έχουν εκτιμηθεί από 9% έως 11% (Vitale & Newman, 2001). Όσον αφορά την εγκληματική συμπεριφορά, η ψυχοπάθεια στις γυναίκες σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά κράτησης και μια πιο αξιοσημείωτη πιθανότητα διάπραξης τόσο βίαιων όσο και μη βίαιων εγκλημάτων (Vitale, Smith, Brinkley & Newman, 2002). Οι De Vogel και Lancel (2016) παρατήρησαν ότι οι γυναίκες με υψηλότερη ψυχοπάθεια είναι συχνά λιγότερο αντιληπτές κατά τη διάρκεια της θεραπείας σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι είναι υψηλότεροι στην ψυχοπάθεια, και μπορεί να οφείλονται στο ότι είναι λιγότερο πραγματικά βίαιοι και είναι πιο έμμεσοι στις μεθόδους χειραγώγησης για την επίτευξη των στόχων τους. Επιπλέον, οι γυναίκες με υψηλότερη ψυχοπάθεια είναι πιο πιθανό να μην βλάψουν άλλους λόγω συναισθηματικών ελλειμμάτων (Efferson & Glenn, 2018). Επίσης, τα ευρήματα από την έρευνα απέδειξαν ότι η ψυχοπάθεια συνδέεται θετικά με τη συγκράτηση των συναισθημάτων μεταξύ βίαιων ανδρών εγκληματιών. Η σχέση μεταξύ της δυσλειτουργίας των συναισθημάτων και των ψυχοπαθικών χαρακτηριστικών δεν εκπροσωπήθηκε από τα επίπεδα ψυχικής δυσφορίας (Garofalo, Neumann & Velotti, 2018). Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ψυχοπαθητικοί εγκληματίες διαπράττουν πιθανώς βίαια εγκλήματα και έχουν επιτύχει εγκληματικά επαγγέλματα (Dhingra, Boduszek & Kola ‐ Palmer, 2015). Οι Boduszek, Debowska και Willmott (2017) σε μια μελέτη 1126 ανδρών κρατουμένων ανακάλυψαν πέντε αδρανείς τάξεις που εξαρτώνται από τις υποκλίμακες βαθμολογίας της κλίμακας ψυχοπαθικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας. Ανέλυσαν επίσης αυτές τις τάξεις σχετικά με τον τύπο του εγκλήματος και διαπίστωσαν ότι τα βίαια εγκλήματα ήταν πιθανό να διαπρακτούν από άτομα που βρίσκονται στην ομάδα υψηλής ψυχοπάθειας (Boduszek, Debowska, Dhingra & DeLisi, 2016).

Φύλο και βίαιη προσβολή της Αντικοινωνικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Από την άλλη πλευρά, περίπου το 1% των γυναικών και το 3% των ανδρών εμφανίζουν Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας (APD). Είναι πιθανό ότι οι γυναίκες με αυτή τη διαταραχή δεν έχουν αναφερθεί. Περίπου 3-30% αυτών με APD αποτελούν τον κλινικό πληθυσμό (Johnson, 2019). Για το APD, τα ποσοστά είναι περίπου 21% και περίπου το 3-15% των ατόμων με Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας έχουν Ψυχοπάθεια (Fazel & Danesh, 2002). Επιπλέον, οι Warren και South (2006) ανέφεραν ότι περίπου το 30% των γυναικών εγκληματιών με ψυχοπάθεια παρουσιάζουν επίσης όλα τα συμπτώματα για APD. Ενώ οι περισσότερες γυναίκες εγκληματίες δεν πληρούν όλα τα συμπτώματα για αυτές τις διαγνώσεις, οι γυναίκες που παρουσιάζουν πιο σημαντικά επίπεδα ψυχοπαθητικών και ενδείξεων APD διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για προβλήματα συμπεριφοράς (π.χ. σεξουαλική επιθυμία, νευρωτικό ψέμα ή χειραγωγική συμπεριφορά). Οι γυναίκες με APD είναι πιθανό να παρουσιάζουν συνήθως απερίσκεπτη και παρορμητική συμπεριφορά (π.χ. επίμονη ανεργία, υψηλές συχνότητες συζυγικής εξάρτησης), ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά δεν είναι πραγματικά εγκληματική (Mulder, Wells, Joyce & Bushn, 1994). Μέχρι αυτό το σημείο, λίγα έχουν μελετηθεί για τους ψυχοβιολογικούς παράγοντες που προκαλούν αυτήν τη συμπεριφορά των γυναικών παραβατών. Παρά το γεγονός ότι το APD έχει αναφερθεί αξιόπιστα ως παράγοντας κινδύνου για το IPV, υπάρχει μια καλά εδραιωμένη σχέση μεταξύ των ανδρών APD και αναφορές για την πραγματική εκτέλεση και εκμετάλλευση βίας των εταίρων σε αντίθεση με τις γυναίκες APD (Choy, 2020).

Παιδική ηλικία, Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας και Ψυχοπάθεια

Το σύστημα ανεπιθύμητων εμπειριών στην παιδική ηλικία έχει εμφανιστεί στην ιατροδικαστική έρευνα, και έχει δείξει αξιόπιστα ότι η περισσότερη έκθεση σε διαφορετικούς τύπους κακοποίησης, αγνόησης και δυσκολίας των νέων σχετίζεται με τη μείωση της συναισθηματικής ευεξίας και τη συμπεριφορά ζητημάτων στο προσδόκιμο ζωής. Μερικές έρευνες διαπίστωσαν ότι όχι μόνο οι εγκληματίες βιώνουν πολύ πιο αξιοσημείωτες εμπειρίες παιδικής ηλικίας, αλλά επιπλέον, ότι η συγκέντρωση δυσμενών εμπειριών προκαλεί τις πιο άγριες και βίαιες εμφανίσεις εγκληματικής προσβολής (Baglivio, 2018; Wolff & Baglivio, 2017), αυτές που θα ήταν κοινές με εγκληματίες που εμφανίζουν APD (Black, 2013). Χρησιμοποιώντας τις διαχρονικές πληροφορίες, οι Fergusson, Boden και Horwood (2008) ανέλυσαν τη σχέση μεταξύ παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, παιδικής κακοποίησης και APD και ανακάλυψαν ότι η επικράτηση του APD στις ηλικίες 18-21 και 21–25 ήταν δύο έως πολλές φορές πιο εμφανής μεταξύ αυτών που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά σε αντίθεση με τα άτομα που δεν είχαν. Επιπλέον, τα άτομα που υπέστησαν σωματική κακοποίηση είχαν APD που ήταν δύο έως πολλές φορές υψηλότερη από τα άτομα που δεν είχαν κακοποιηθεί σωματικά. Από την άλλη πλευρά, η ψυχοπάθεια μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία ως ευαισθησία στον πόνο και παρορμητικότητα. Αν και αυτά τα συμπτώματα μπορούν επίσης να είναι φυσιολογικά για την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών, εμφανίζονται συχνά σε εξωφρενικές μορφές. Η ψυχοπάθεια ενσωματώνει επιπλέον αποφασιστική, διαδοχική και διαφορετική κοινωνική και αδιάφορη συμπεριφορά ξεκινώντας από νεαρή ηλικία (Hecht, 2011). Επίσης, το παιδί παρουσιάζει πιθανώς ρηχή επίδραση, απουσία ευθύνης και συμπόνια, κακή συναισθηματική ρύθμιση και απίστευτα παρορμητικότητα. Τα γενετικά στοιχεία φαίνεται να αποσαφηνίζουν περίπου τα μισά από τα ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά στα αγόρια (Viding, Frick & Plomin, 2007). Μερικοί ψυχοπαθείς «εξαντλούνται» γύρω στα 40, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για βίαιες συμπεριφορές (Johnson, 2019).

Επίλογος

Σε αυτό το κείμενο, έχει προταθεί ένα πλαίσιο της έρευνας που μελετά την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας και την ψυχοπάθεια, σε συνάρτηση με την ηλικία, το φύλο και τις εγκληματικές τάσεις. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους η ψυχοπάθεια στις γυναίκες μπορεί να διαφέρει από την ψυχοπάθεια στους άνδρες. Πρώτα απ’όλα, οι βιολογικές σεξουαλικές αντιθέσεις μπορούν να επιφέρουν τη διαφορική διάγνωση της ψυχοπάθειας σε γυναίκες και άνδρες (Nicholls & Petrila 2005). Δεύτερον, η κοινωνικοποίηση ρόλου φύλου μπορεί να επιφέρει τη διαφορική εμφάνιση της ψυχοπάθειας σε γυναίκες και άνδρες, καθώς οι άνδρες και οι γυναίκες βιώνουν διαφορετικούς πολιτιστικούς παράγοντες και προσδοκίες (Forouzan & Cooke 2005). Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι η αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας και η ψυχοπάθεια δεν έχουν μόνο ξεχωριστές αιτιολογίες, καθώς και συσχετίσεις με το έγκλημα και την κοινωνική ανωμαλία. Εξάλλου, υποστηρίζεται ότι λείπει η χρήση ψυχοπαθολογικών διαταραχών ως μεσολαβητών για την εγκληματική συμβολή στο ότι παρερμηνεύει πολύπλοκα ψυχοπαθολογικά συμπτωματικά μέτρα, σε πολλούς τομείς της ζωής, σε μια σύνθεση προηγούμενων συναισθημάτων και συλλήψεων. Συμπερασματικά, υποστηρίζεται ότι οι κοινωνικά κατασκευασμένες αναλογίες μη τυποποιημένης συμπεριφοράς προσαρμογής είναι δεκτές στις επιπτώσεις των διαπολιτισμικών ταυτοτήτων και των διαφορετικών κοινωνικών τους συναντήσεων σύμφωνα με την εξέλιξη της δημιουργίας προσωπικότητας (Threadcraft-Walker & Henderson, 2018).

References

Anderson, R. N. (2001). Deaths: leading causes for 1999. National Vital Statistics Reports, 49:1–87. Available here

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). American Psychiatric Pub.

Ascoli, M., Lee, T., Warfa, N., Mairura, J., Persaud, A., & Bhui, K. (2011). Race, culture, ethnicity and personality disorder: Group Careif position paper. World Cultural Psychiatry Research Review, 6(1), 52-60. Available here

Baglivio, M. T. (2018). On cumulative childhood traumatic exposure and violence/aggression: The implications of adverse childhood experiences (ACE). The Cambridge handbook of violent behavior and aggression, 2, 467-487.

Bandura, A. (1973). Aggression: A social learning analysis. Englewood Cliffs, NJ;. Prentice Hall.

Black, D. W. (2013). Bad boys, bad men: Confronting antisocial personality disorder (sociopathy).

Boduszek, D., Debowska, A., Dhingra, K., & DeLisi, M. (2016). Introduction and validation of Psychopathic Personality Traits Scale (PPTS) in a large prison sample. Journal of Criminal Justice, 46, 9-17. Available here

Boduszek, D., Debowska, A., & Willmott, D. (2017). Latent profile analysis of psychopathic traits among homicide, general violent, property, and white-collar offenders. Journal of Criminal Justice, 51, 17-23.

Choy, O. (2020). Antisocial personality disorder. The Wiley Encyclopedia of Personality and Individual Differences: Clinical, Applied, and Cross‐Cultural Research, 97-101. Available here

Coakley, J. J., & Pike, E. (2009). Sport in society: Issues and controversies.

De Vogel, V., & Lancel, M. (2016). Gender differences in the assessment and manifestation of psychopathy: Results from a multicenter study in forensic psychiatric patients. International Journal of Forensic Mental Health, 15(1), 97-110.

Dhingra, K., Boduszek, D., & Kola‐Palmer, S. (2015). A latent class analysis of psychopathic traits in civil psychiatric patients: The role of criminal behaviour, violence, and gender. The Howard Journal of Criminal Justice, 54(3), 237-249. Available here

Douglas, K. S., Vincent, G. M., & Edens, J. F. (2018). Risk for criminal recidivism: The role of psychopathy. Available here

Efferson, L. M., & Glenn, A. L. (2018). Examining gender differences in the correlates of psychopathy: A systematic review of emotional, cognitive, and morality-related constructs. Aggression and violent behavior, 41, 48-61. Available here

Fazel, S., & Danesh, J. (2002). Serious mental disorder in 23 000 prisoners: a systematic review of 62 surveys. The lancet, 359(9306), 545-550. Available here

Fergusson, D. M., Boden, J. M., & Horwood, L. J. (2008). Exposure to childhood sexual and physical abuse and adjustment in early adulthood. Child abuse & neglect, 32(6), 607-619.

Forouzan, E., & Cooke, D. J. (2005). Figuring out la femme fatale: Conceptual and assessment issues concerning psychopathy in females. Behavioral sciences & the law, 23(6), 765-778. Available here

Garofalo, C., Neumann, C. S., & Velotti, P. (2018). Difficulties in emotion regulation and psychopathic traits in violent offenders. Journal of Criminal Justice, 57, 116-125. Available here

Hare, R. D., & Neumann, C. S. (2008). Psychopathy as a clinical and empirical construct. Annu. Rev. Clin. Psychol., 4, 217-246. Available here

Hare, R. D. (2003). The psychopathy checklist–Revised. Toronto, ON, 412.

Hecht, D. (2011). An inter-hemispheric imbalance in the psychopath’s brain. Personality and Individual Differences, 51(1), 3-10. Available here

Hewstone, M., Stroebe, W., & Jonas, K. (Eds.). (2012). An introduction to social psychology (Vol. 17). John Wiley & Sons. Available here

Johnson, S. A. (2019). Understanding the violent personality: Antisocial personality disorder, psychopathy, & sociopathy explored. Forensic Research & Criminology International Journal, 7(2), 76-88. Available here

McCuish, E. C., Corrado, R. R., Hart, S. D., & DeLisi, M. (2015). The role of symptoms of psychopathy in persistent violence over the criminal career into full adulthood. Journal of Criminal Justice, 43(4), 345-356. Available here

Mulder, R. T., Wells, J. E., Joyce, P. R., & Bushnell, J. A. (1994). Antisocial women. Journal of Personality Disorders, 8(4), 279-287. Available here

Neumann, C. S., & Hare, R. D. (2008). Psychopathic traits in a large community sample: links to violence, alcohol use, and intelligence. Journal of consulting and clinical psychology, 76(5), 893. Available here

Nicholls, T. L., & Petrila, J. (2005). Gender and psychopathy: An overview of important issues and introduction to the special issue. Behavioral Sciences & the Law, 23(6), 729-741. Available here

Rogstad, J. E., & Rogers, R. (2008). Gender differences in contributions of emotion to psychopathy and antisocial personality disorder. Clinical psychology review, 28(8), 1472-1484. Available here

Skeem, J. L., Edens, J. F., Camp, J., & Colwell, L. H. (2004). Are there ethnic differences in levels of psychopathy? A meta-analysis. Law and human behavior, 28(5), 505-527.

Threadcraft-Walker, W., & Henderson, H. (2018). Reflections on race, personality, and crime. Journal of Criminal Justice, 59, 38-41. Available here

Viding, E., Frick, P. J., & Plomin, R. (2007). Aetiology of the relationship between callous-unemotional traits and conduct problems in childhood. The British Journal of Psychiatry, 190(S49), s33-s38. Available here

Vitale, J. E., & Newman, J. P. (2001). Response perseveration in psychopathic women. Journal of abnormal psychology, 110(4), 644. Available here

Vitale, J. E., Smith, S. S., Brinkley, C. A., & Newman, J. P. (2002). The reliability and validity of the Psychopathy Checklist–Revised in a sample of female offenders. Criminal justice and behavior, 29(2), 202-231. Available here

Warren, J. I., & South, S. C. (2006). Comparing the constructs of antisocial personality disorder and psychopathy in a sample of incarcerated women. Behavioral Sciences & the Law, 24(1), 1-20. Available here

Wiebe, R. P. (2004). Psychopathy and sexual coercion: A Darwinian analysis. Counseling and Clinical Psychology Journal, 1(1), 24-41. Available here

Williamson, S., Harpur, T. J., & Hare, R. D. (1991). Abnormal processing of affective words by psychopaths. Psychophysiology, 28(3), 260-273. Available here

Wolff, K. T., & Baglivio, M. T. (2017). Adverse childhood experiences, negative emotionality, and pathways to juvenile recidivism. Crime & Delinquency, 63(12), 1495-1521. Available here

World Health Organization. (2002). The world health report 2002: reducing risks, promoting healthy life. World Health Organization. Available here

Yip, P. S., & Tan, R. C. (1998). Suicides in Hong-Kong and Singapore: a tale of two cities. International Journal of Social Psychiatry, 44(4), 267-279. Available here