της Χριστίνας Γούρα, Ερευνήτριας της Ομάδας Οικονομικών Θεμάτων

Κατά την διάρκεια του 2020, η παγκόσμια οικονομία  βίωσε τις δραματικές επιπτώσεις που επέφερε ο κορονοϊός, καθώς η πανδημία οδήγησε σε πρωτόγνωρες καταστάσεις, τόσο για την παραγωγή, όσο και για την κατανάλωση. Ειδικά οι σχετιζόμενες με το πετρέλαιο οικονομικές διαδικασίες δέχθηκαν ιδιαίτερη πίεση. 

Στο παρόν ερευνητικό κείμενο, θα αναλυθεί η επιρροή του COVID-19 στις πετρελαιοπαραγωγικές διαδικασίες, κατά το πρώτο διάστημα της πανδημίας, το δεύτερο κύμα της πανδημίας και οι μεταλλάξεις του ιού, καθώς θα γίνει και αναφορά στις πιθανές εξελίξεις του τομέα των ορυκτών καυσίμων στο μέλλον.

Πτώση τιμών πετρελαίου 

Η πανδημία του κορονοϊού αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη Wuhan της Κίνας, τον Δεκέμβριο του 2019 και λαμβάνοντας ως δεδομένο την θέση της Κίνας ως η χώρα με την μεγαλύτερη εισαγωγή πετρελαίου παγκοσμίως (Giagkinis, 2020), η ζήτηση για πετρέλαιο μειώθηκε σημαντικά, μετά την αναγκαστική είσοδο της χώρας σε καραντίνα. Η συνεχής και ταχεία μετάδοση του ιού στον υπόλοιπο πλανήτη πάγωσε για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα τη ζήτηση και κατανάλωση του αγαθού παγκοσμίως (Sell, 2020).

Πιο σοβαρές επιπτώσεις, παρουσιάστηκαν σε χώρες με έντονη πετρελαιοπαραγωγική διαδικασία, οι οποίες είχαν ήδη χάσει ποσά εκατομμυρίων, διότι διέθεταν το πετρέλαιο σε πολύ χαμηλές τιμές ή ακόμα και δωρεάν, προκειμένου να μην μείνει ανεκμετάλλευτο το αγαθό  ή σε μεγάλο ποσοστό αποθεμάτων (Giagkinis, 2020).

Το ζήτημα της οικονομίας και των μειωμένων εσόδων δημιούργησε προβλήματα στο εσωτερικό των παραπάνω χωρών. Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε η απώλεια της στήριξης του πετρελαίου στις κρατικές οικονομίες χωρών όπως η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και η Ινδία, με αποτέλεσμα να  πληγούν και  άλλοι τομείς όπως ο εκπαιδευτικός, ο αγροτικός αλλά και ο υγειονομικός (Giagkinis,2020).

Λόγω της συνεχούς μείωσης της κατανάλωσης και της διεύρυνσης των μέτρων περιορισμού μετακίνησης, οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες αναζήτησαν λύση, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Σαουδική Αραβία. Από την έναρξη της πανδημίας και δεδομένης της επικρατούσας κατάστασης, η Σαουδική Αραβία προώθησε το ενδεχόμενο μείωσης της παραγωγής του πετρελαίου. Τον Φεβρουάριο του 2020, στη Σύνοδο Κορυφής του  Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών plus (ΟΠΕΚ +), η Σαουδική Αραβία προχώρησε σε πιέσεις προκειμένου να επιτύχει περικοπές, αιτιολογώντας την μείωση της παραγωγής ως μέσο επίτευξης της ισορροπίας. Αυτό βρήκε αντίθετη την Ρωσία, η οποία πρότεινε να μειωθεί η προσφορά μόνο σε χώρες παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου, κυρίως όμως στις ΗΠΑ. Το συνέδριο ήταν άκαρπο. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, μείωσε τις τιμές του πετρελαίου και προώθησε αργό πετρέλαιο σε γιγαντιαίες ποσότητες στην αγορά, με στόχο την αποδυνάμωση των ισχυρών παραγωγών και την οικονομική εξάντληση της Ρωσίας. Συνεπώς, πολλές παραγωγικές χώρες έμειναν εκτός αγοράς και η παραγωγή μειώθηκε σε σημαντικό βαθμό, ενώ το υπάρχον καύσιμο αποθηκεύτηκε σε αγωγούς, πλοία και βυτία (Κουρής, 2020). Τον Απρίλιο του 2020, οι δυο χώρες προχώρησαν σε συμφωνία, επιλύοντας τη διαμάχη των τιμών και ασκώντας εκ νέου πιέσεις στην αγορά (Blass, Wardany & Smith, 2020).

Λίγους μήνες μετά την πρώτη παγκόσμια ακινητοποίηση και εφόσον οι συνθήκες φάνηκαν να βελτιώνονται συγκριτικά με τους προηγούμενους μήνες, οι τιμές του πετρελαίου ανέκαμψαν και πάλι με το “Μπρεντ” να παρουσιάζει μία αύξηση της τάξεως του 2%, το οποίο χρηματικά αποδίδεται σε 31,76 δολάρια το βαρέλι. Η ανοδική κίνηση επανέφερε μία βραχύβια αισιοδοξία σχετικά με την εκ νέου βελτίωση των αποδόσεων του κλάδου (Ναυτεμπορική, 2020).

Η αισιοδοξία, όμως, ανετράπει, καθώς τα κρούσματα κορονοϊού ξεκίνησαν να αυξάνονται ξαφνικά και με ραγδαίους ρυθμούς. Ως αποτέλεσμα, η τιμή του πετρελαίου έπεσε, εκ νέου λόγω των υπαρχόντων περιοριστικών μέτρων (Καθημερινή, 2020). Δηλώσεις ειδικών υπογράμμιζαν την εκ νέου αναζωπύρωση της πανδημίας και τις αρνητικές της επιπτώσεις στην βιομηχανία πετρελαίου. Έτσι, και σε συνδυασμό με τα χαμηλά περιθώρια διύλισης, τα πολύ υψηλά αποθέματα πετρελαίου, αλλά και την μεμονωμένη επανέναρξη της παραγωγής στις ΗΠΑ, στάθηκε αδύνατο να υπάρξει αύξηση των τιμών (Καθημερινή, 2020).

Ο Νοέμβριος έθεσε τον πλανήτη σε νέα περιοριστικά μέτρα, με αποτέλεσμα  την εκ νέου μείωση της ζήτησης, σύμφωνα με τον Κεϊσούκε Σανταμόρι, διευθυντή του ΙΕΑ  (Ναυτεμπορική, 2020). Θετικό υπήρξε το γεγονός πως οι περιορισμοί δεν ήταν εξίσου αυστηροί  όσο στην πρώτη περίοδο εγκλεισμού, με αποτέλεσμα οι τιμές να κυμαίνονται σταθερά περί τα 40$ το βαρέλι (Ναυτεμπορική, 2020). Βέβαια, χώρες όπως η Κίνα, όπου ο ιός έχει ξεπεραστεί, δείχνουν θετικά σημάδια. Οι νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού επιδείνωσαν την κατάσταση με τους δείκτες και τις τιμές του πετρελαίου να σημειώνουν συνεχή πτώση (Ναυτεμπορική, 2020).

Σενάρια Ανάκαμψης

Η παρούσα κατάσταση προκάλεσε πολλαπλά προβλήματα και έφερε την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Το ερώτημα που τέθηκε από τους παραγωγούς, τους ερευνητές και τους απασχολούμενους στον κλάδο ήταν οι μελλοντικές προοπτικές του αγαθού. Δεδομένης της παρουσίας των εμβολίων και της βελτιωμένης απόδοσης του ναδίρ του 2020, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, αν και αναφέρθηκε σε βελτίωση, δεν προέβη σε ουτοπικές δηλώσεις (Ναυτεμπορική, 2021).

Ως πιθανά ενδεχόμενα θεωρήθηκαν δύο: είτε η πλήρης ανάκαμψη μετά το τέλος της πανδημίας, είτε η πλήρης απαγκίστρωση από την χρήση ορυκτών καυσίμων και η πρόοδος προς την πράσινη ενέργεια. (Κουρής, 2020). Η επιθυμία όλων είναι το τέλος της δύσκολης περιόδου και η ανάκαμψη του πετρελαιοπαραγωγικού κλάδου. Προκειμένου να γίνει αυτό, θα πρέπει να απαλλαχθεί ο πλανήτης από τον Covid-19, καθώς η παγιδευμένη ζήτηση για καύσιμο θα απελευθερωθεί και θα υπάρξει μία κανονική αύξηση των τιμών του αγαθού (Κουρής, 2020). Θα παρατηρηθεί, επίσης, λογική θεσμική υποστήριξη, ώστε να μην χαθούν οι επενδύσεις για την βελτίωση της παραγωγής και της εργασίας. Τέλος, υπάρχουν και τα γεωπολιτικά συμφέροντα, από τα οποία θα προσπαθήσουν να σωθούν οι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις όπως η Ρωσία και οι ΗΠΑ, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους οφείλονται αποκλειστικά στον τομέα καυσίμων (Κουρής, 2020).

Βιβλιογραφία

Giagkinis, I. (2020). “Τι σημαίνει για τις οικονομίες των κρατών και την τσέπη των πολιτών η πτώση του πετρελαίου”. Euronews. Διαθέσιμο εδώ.

Καθημερινή (2020). “Πετρέλαιο: νέα υποχώρηση στις τιμές μετά την αύξηση των κρουσμάτων στις ΗΠΑ.” Διαθέσιμο εδώ.

Ναυτεμπορική, (2020). “Οι ελπίδες για ανάκαμψη της ζήτησης δίνουν ώθηση στο πετρέλαιο.” Διαθέσιμο εδώ.

Ναυτεμπορική, (2020). “ΙΕΑ: Τα νέα lockdowns στην Ευρώπη επισκιάζουν τη ζήτηση του πετρελαίου.” Διαθέσιμη εδώ

Ναυτεμπορική, (2021). “ΙΕΑ: Μικρότερη Ανάκαμψη του Πετρελαίου”. Διαθέσιμο εδώ. 

Ναυτεμπορική, (2020). “Απώλειες για το πετρέλαιο στον απόηχο της μετάλλαξης του κορωνοϊού”. Διαθέσιμο εδώ.

Κουρής, Ι. (2020). “Οι επιπτώσεις του Covid-19 στην αγορά πετρελαίου: Επιταχυντής ή ανασταλτικός παράγοντας της ενεργειακής μετάβασης;” Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών. Διαθέσιμο εδώ

Sharin, A., Aloui, C. & Yaronaya, L.(2020). “COVID-19 pandemic, oil prices, stock market, geopolitical risk and policy uncertainty nexus in the US economy: Fresh evidence from the wavelet-based approach”. International Review of Financial Analysis. Διαθέσιμο εδώ.

Sell, C. (2020) “How the Pandemic Wiped Out Oil Demand Around the World”. Bloomberg. Available here.

Blas, J., El Wardany, S. & Smith, G. (2020). “Global Oil Deal at Risk After Mexico Refuses Saudi-Russia Plan” Bloomberg. Available here.