της Κατερίνας Στυλιανουδάκη, Ερευνήτριας της Ομάδας Κοινωνικών Ζητημάτων

Εισαγωγή

Είναι γνωστό ότι ορισμένα άτομα που χρησιμοποιούν αλκοόλ και φάρμακα, αναπτύσσουν προβλήματα υγείας, όπως ο αλκοολισμός και η κίρρωση του ήπατος. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει κάποια υπερβολική νοσηρότητα που σχετίζεται με τον αλκοολισμό ή «βαριά χρήση» αλκοόλ, συμπεριλαμβανομένης της περιφερικής νευροπάθειας και εγκεφαλικής βλάβης, της βλάβης του ήπατος και άλλων ασθενειών (Adrian & Barry, 2003). Σε αυτή την ανάλυση, θα αναφερθεί η σχέση του αλκοόλ με τη σωματική και ψυχική υγεία, οι επιπτώσεις του, η σχετική δράση των διεθνών οργανισμών (και συγκεκριμένα του Π.Ο.Υ.), αλλά και πόσο σημαντική είναι η ψυχική και η σωματική επούλωση έπειτα από τη μείωση του αλκοόλ.

Στατιστική αποτύπωση της χρήσης αλκοόλ   

Πολλές αναφορές έχουν δείξει ότι τα άτομα που καταναλώνουν μέτρια ποσότητα αλκοόλ, βιώνουν καλύτερη σωματική και ψυχική ευεξία, σε αντίθεση με τα άτομα που καταναλώνουν έντονα ή καθόλου. Αυτά τα αποτελέσματα υποθέτουν μια χρήσιμη επίδραση του ποτού, το οποίο όμως έχει σημαντικό γενικό αντίκτυπο στην υγεία. Ακόμη, έχει χρησιμοποιηθεί ως μια διαμάχη ενάντια στις γενικές εκτιμήσεις υγείας του πληθυσμού που θέλουν να περιορίσουν την έκθεση στο ποτό (Britton, Singh-Manoux & Marmot, 2004). Παράλληλα, μία κατάσταση που μπορεί να προκαλεί σύγχυση στην υγεία είναι η Κοινή Ψυχική Διαταραχή (CMD). Η CMD έχει συνολικό επιπολασμό 29,2% και επηρεάζει αρνητικά τη συναισθηματική υγεία επιφέροντας επέκταση στη θνησιμότητα και ένα εύρος συννοσηρότητας (Sovinová & Csémy, 2011). Όσοι καταναλώνουν υψηλότερα ποσοστά οινοπνευματωδών ποτών, αναμένεται να τους παρασχεθεί κοινωνική ασφάλιση και πιθανότατα να αντιμετωπίσουν μια αναβαλλόμενη ανάρρωση από το CMD, παρά το γεγονός ότι οι καταναλωτές υποστηρίζουν ότι η ψυχολογική και σωματική τους ευημερία είναι καλύτερη από τους μη πότες (Sovinová & Csémy, 2011).

Επίσης, έχουν αναφερθεί  περιπτώσεις κατάχρησης οινοπνεύματος που συνυπάρχουν με ζητήματα ψυχικής υγείας, ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα η φυλή (race) (Weitzman, 2004). Οι ενήλικες στο κολέγιο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ψυχικά προβλήματα, καθώς και κατάχρηση αλκοόλ (Blanco et al., 2008; Dawson, Grant & Stinson, 2005). Η κατανάλωση αλκοόλ κορυφώνεται κατά την αύξηση της ενηλικίωσης (Maggs & Schulenberg, 2004) και η διαταραχή της χρήσης αλκοόλ θεωρείται το κυρίαρχο ζήτημα μεταξύ των φοιτητών (Castillo & Schwartz, 2013) Οι προπτυχιακοί φοιτητές έχουν τους πιο αξιοσημείωτους σχετικούς κινδύνους για διαταραχές της ψυχικής ευεξίας, καθώς το 16,6% πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια για την εξάρτηση από το αλκοόλ (Abuse, 2013). Εκτός από μερικές κρίσιμες αναφορές, συμπεριλαμβανομένων των προαναφερθεισών, το αποτέλεσμα σχετικά με τη συνάφεια της χρήσης οινοπνευματωδών ποτών και ψυχολογικών συνθηκών ευεξίας μεταξύ των φοιτητών υποδεικνύει ότι μάλλον είναι χαλαρή (Barry et al., 2017).   

Ψυχικές επιδράσεις του αλκοόλ

Η αλληλεπίδραση μεταξύ κακής ψυχικής υγείας και αλκοόλ είναι πολύπλευρη. Η διαχρονική μελέτη δείχνει ότι το ποτό ενισχύει την πιθανότητα κατάθλιψης, σε αντίθεση με την κατάθλιψη που προκαλεί την αξιοσημείωτη χρήση αλκοόλ ως είδος αυτοθεραπείας. Η χρήση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον επιπολασμό των ψυχικών προβλημάτων κατά τρεις φορές (Churchill & Farrell, 2017). Από την άλλη πλευρά, όσοι βιώνουν μια καταθλιπτική διαταραχή, γενικά θα καταναλώνουν λιγότερο αλκοόλ σε αντίθεση με τα άτομα που δεν έχουν καταθλιπτική διαταραχή. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να προκύψει από μερικές μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης κοινωνικής κίνησης και της αποφυγής των αντενδείξεων για το αλκοόλ ενώ δέχεται φαρμακολογικές παρεμβολές (Churchill & Farrell, 2017).

Επιπλέον, όσοι χαρακτηρίζονται από πιο σημαντικά επίπεδα άγχους μπορεί να διατηρήσουν μια στρατηγική απόσταση από την κοινωνική κατανάλωση αλκοόλ. Ωστόσο, φαίνεται ότι μπορεί να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση με το αλκοόλ (Robinson, Sareen, Cox & Bolton, 2009). Επιπλέον, τα ποσοστά χρήσης αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών (AOD) συνεχίζουν να είναι υψηλά (Johnston et al., 2016) και η χρήση αλκοόλ στους ανήλικους σχετίζεται με αξιοσημείωτες επιπτώσεις στην υγεία και τις κοινωνικές επιπτώσεις (Adams, 2002). Η χρήση του αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών αυξάνει επιπλέον τον κίνδυνο εμφάνισης διαταραχής AOD στην ενήλικη ζωή (McCambridge, McAlaney & Rowe, 2011) και σχετίζεται με υψηλά οικονομικά και πολιτιστικά έξοδα (Abuse, US & Office of the Surgeon General, 2016). Οι εθνικές μελέτες σχετικά με τη χρήση νεανικών AOD και θέματα ψυχικής υγείας αποκαλύπτουν την αλληλοεπικάλυψη μεταξύ αυτών των ομάδων. Νεανικές αναφορές σχετικά με τη χρήση AOD και τις παρενέργειες ψυχικής υγείας συνυπάρχουν επίσης (Meredith et al., 2018).

Σωματικές επιδράσεις του αλκοόλ

Από την άλλη πλευρά, ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν τη σωματική υγεία είναι ότι η χρήση αλκοόλ συνιστά μια περίπλοκη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων πολλών πιθανών μοντέλων χρήσης που έρχονται σε αντίθεση με την υποτροπή και την ποσότητα του αλκοόλ και παρέχει λογικές ασυνέπειες στη σχέση μεταξύ της χρήσης οινοπνευματωδών και της παχυσαρκίας (Traversy & Chaput, 2015). Τα ευρήματα από προηγούμενες μελέτες σχετικά με την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που εξαρτώνται από μετρήσεις, για παράδειγμα, η επανάληψη της κατανάλωσης αλκοόλ, η ποσότητα και ο όγκος, κάλυψαν τις επιπτώσεις του μοντέλου κατανάλωσης οινοπνεύματος, το οποίο ουσιαστικά περιορίζει την αντίληψή τους (Sa et al., 2019). Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις σχέσης μεταξύ της αυξημένης χρήσης αλκοόλ και του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων (Witkiewitz et al., 2018), με τους μισούς από τους καταναλωτές να διαγιγνώσκονται με αυξημένη αρτηριακή πίεση (Estruch, Coca & Rodicio, 2005). Ομοίως, η έρευνα σχετικά με την ψυχολογική και σωματική ευημερία των ηλικιωμένων είναι λιγοστή και τα αποτελέσματα είναι συγκεχυμένα. Μεταξύ των ενηλίκων που ζούσαν στην Καλιφόρνια αποκαλύφθηκε ο ίδιος κίνδυνος υπέρτασης, διαβήτη και καρδιακών παθήσεων αλλά ακόμη υψηλότερα επίπεδα ψυχικής δυσφορίας (Wallace, Cochran, Durazo & Ford, 2011). Συγκεκριμένα, αυτές οι ανακαλύψεις μπορεί να μην είναι γενικευμένες δεδομένου ότι το δείγμα ήταν μόνο ηλικιωμένοι και ποικίλλει δημογραφικά από τις γυναίκες στο γενικό πληθυσμό (Wallace, Cochran, Durazo & Ford, 2011).

Αντιμετώπιση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας

Η μείωση της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ με αποτελεσματικά μέτρα πολιτικής και με την παροχή σχετικής υποδομής για την επιτυχή εφαρμογή αυτών των μέτρων είναι πολύ περισσότερο από ένα ζήτημα δημόσιας υγείας. Η παγκόσμια στρατηγική για τη μείωση της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ, η οποία εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Συνέλευση για την Υγεία, τον Μάιο του 2010, αναγνωρίζει τους στενούς δεσμούς μεταξύ της επιβλαβούς χρήσης του αλκοόλ και της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης (World Health Organization, 2010). Αντιπροσωπεύει τη δέσμευση των κρατών μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για συνεχή δράση σε όλα τα επίπεδα. Βασίζεται επίσης σε πολλές παγκόσμιες και περιφερειακές στρατηγικές πρωτοβουλίες του ΠΟΥ, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης για την παγκόσμια στρατηγική για την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδοτικών ασθενειών που εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας το 2008 (World Health Organization, 2010). Συγκεκριμένα, η στρατηγική έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με το μέγεθος και τη φύση των προβλημάτων υγείας, κοινωνικών και οικονομικών που προκαλούνται από την επιβλαβή χρήση του αλκοόλ και την αυξημένη δέσμευση από τις κυβερνήσεις να ενεργήσουν για την αντιμετώπιση της επιβλαβούς χρήσης του αλκοόλ. Παράλληλα, ο στόχος επεκτείνεται στην αύξηση της τεχνικής υποστήριξης και ενίσχυσης της ικανότητας των κρατών μελών για την πρόληψη της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ και τη διαχείριση διαταραχών χρήσης αλκοόλ και συναφών υγειονομικών συνθηκών. Ακόμα, μία σημαντική στρατηγική είναι να ενισχύσει βάσει γνώσεων σχετικά με το μέγεθος και τους καθοριστικούς παράγοντες της βλάβης που σχετίζεται με το αλκοόλ και να επιφέρει αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη μείωση και την πρόληψη τέτοιων βλαβών. Τέλος, να ενισχύσει εταιρικές σχέσεις και καλύτερους συντονισμούς μεταξύ των ενδιαφερομένων και να αυξήσει την κινητοποίηση πόρων που απαιτούνται για κατάλληλη και συντονισμένη δράση για την πρόληψη της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ (World Health Organization, 2010).

Αποτελέσματα μείωσης αλκοόλ

Ένα άλλο πόρισμα δείχνει ότι ο ιππόκαμπος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε αρνητικά αποτελέσματα υπερβολικής κατάχρησης αλκοόλ, επηρεάζοντας τη μνήμη και τις μαθησιακές λειτουργίες, όπως οι συναισθηματικές αντιδράσεις (Houser, 2007). Εκτός αυτού, πειράματα σε υποκείμενα έδειξαν ότι η έκθεση σε αλκοόλ μειώνει την ενήλικη νευρογένεση στην ανάπτυξη του ιππόκαμπου (Taffe et al., 2010). Σε κάθε περίπτωση, διάφορες αναφορές έχουν δείξει ότι η μείωση στη χρήση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της θεραπείας σχετίζεται με αξιοσημείωτες εξελίξεις στη σωματική ευεξία, όπως φαίνεται από τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και τις βελτιώσεις στις εξετάσεις του ήπατος και την προσωπική ικανοποίηση (Castro, Stein & Bentler, 2009). Τα άτομα σε θεραπεία με διαταραχή χρήσης αλκοόλ (AUD) που είχαν μειωμένη χρήση αλκοόλ είχαν βελτιωμένη κοινωνική λειτουργία μετά την αγωγή, προσωπική ικανοποίηση και μειωμένες παρενέργειες ψυχικής υγείας και ζητήματα που σχετίζονται με το ποτό (Witkiewitz, Roos, Tofighi & Van Horn, 2018).

Επίλογος

Συνοψίζοντας, η παρούσα ανάλυση παρέχει ενδείξεις για έναν νευροβιολογικό μηχανισμό που διέπει την όποια ευαισθησία στις διεγερτικές επιδράσεις του αλκοόλ στους ανθρώπους, αλλά και τις τυχόν ατομικές διαφορές. Αυτά τα ευρήματα είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για τον εντοπισμό νευρικών μηχανισμών που βασίζονται στην ευαισθησία ανταμοιβής αλκοόλ, και ως εκ τούτου αυξημένου κινδύνου για διαταραχές χρήσης αλκοόλ. Τελικά, ελπίζουμε ότι μια τέτοια κατανόηση θα οδηγήσει σε στοχευμένες προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας για το AUD.

Bibliography

Abuse, S. (2013). Mental Health Services Administration. Results from the, 2, 013. Available here

Abuse, S., US, M. H. S. A., & Office of the Surgeon General (US. (2016). Prevention programs and policies. In Facing Addiction in America: The Surgeon General’s Report on Alcohol, Drugs, and Health [Internet]. US Department of Health and Human Services. Available here

Adams, W. L. (2002). The effects of alcohol on medical illnesses and medication interactions. Treating alcohol and drug abuse in the elderly. New York: Springer Publishing Co, 32-49. Available here

Adrian, M., & Barry, S. J. (2003). Physical and mental health problems associated with the use of alcohol and drugs. Substance use & misuse, 38(11-13), 1575-1614. Available here

Barry, A. E., Jackson, Z., Watkins, D. C., Goodwill, J. R., & Hunte, H. E. (2017). Alcohol use and mental health conditions among Black college males: do those attending postsecondary minority institutions fare better than those at primarily White institutions?. American journal of men’s health, 11(4), 962-968. Available here

Blanco, C., Okuda, M., Wright, C., Hasin, D. S., Grant, B. F., Liu, S. M., & Olfson, M. (2008). Mental health of college students and their non–college-attending peers: results from the national epidemiologic study on alcohol and related conditions. Archives of general psychiatry, 65(12), 1429-1437. Available here

Britton, A., Singh-Manoux, A., & Marmot, M. (2004). Alcohol consumption and cognitive function in the Whitehall II Study. American journal of epidemiology, 160(3), 240-247. Available here

Castillo, L. G., & Schwartz, S. J. (2013). Introduction to the special issue on college student mental health. Journal of clinical psychology, 69(4), 291-297. Available here

Castro, F. G., Stein, J. A., & Bentler, P. M. (2009). Ethnic pride, traditional family values, and acculturation in early cigarette and alcohol use among Latino adolescents. The journal of primary prevention, 30(3-4), 265-292. Available here

Churchill, S. A., & Farrell, L. (2017). Alcohol and depression: evidence from the 2014 health survey for England. Drug and alcohol dependence, 180, 86-92. Available here

Dawson, D. A., Grant, B. F., & Stinson, F. S. (2005). The AUDIT-C: screening for alcohol use disorders and risk drinking in the presence of other psychiatric disorders. Comprehensive psychiatry, 46(6), 405-416. Available here

Estruch, R., Coca, A., & Rodicio, J. L. (2005). High blood pressure, alcohol and cardiovascular risk. Journal of hypertension, 23(1), 226-229. Available here

Houser, C. R. (2007). Interneurons of the dentate gyrus: an overview of cell types, terminal fields and neurochemical identity. Progress in brain research, 163, 217-811. Available here

Johnston, L. D., O’Malley, P. M., Miech, R. A., Bachman, J. G., & Schulenberg, J. E. (2016). Monitoring the Future national survey results on drug use, 1975-2015: Overview, key findings on adolescent drug use. Institute for social research. Available here

Maggs, J. L., & Schulenberg, J. E. (2004). Trajectories of alcohol use during the transition to adulthood. Alcohol Research & Health, 28(4), 195. Available here

McCambridge, J., McAlaney, J., & Rowe, R. (2011). Adult consequences of late adolescent alcohol consumption: a systematic review of cohort studies. PLoS medicine, 8(2). Available here

Meredith, L. S., Ewing, B. A., Stein, B. D., Shadel, W. G., Holliday, S. B., Parast, L., & D’Amico, E. J. (2018). Influence of mental health and alcohol or other drug use risk on adolescent reported care received in primary care settings. BMC family practice, 19(1), 10. Available here

Robinson, J., Sareen, J., Cox, B. J., & Bolton, J. (2009). Self-medication of anxiety disorders with alcohol and drugs: Results from a nationally representative sample. Journal of anxiety disorders, 23(1), 38-45. Available here

Sa, J., Russell, M., Weintruab, M. R., Seo, D. C., Chaput, J. P., & Habib, M. (2019). Gender and Racial/Ethnic Differences in the Association Between Alcohol Drinking Patterns and Body Mass Index—the National Health and Nutrition Examination Survey, 1999–2010. Journal of racial and ethnic health disparities, 6(2), 301-311. Available here

Sovinová, H., & Csémy, L. (2011). Subjective well-being, morbidity and health care consumption by hazardous, harmful and problem alcohol drinkers. Časopis Lékařů Českých, 150(7), 394-397. Available here

Taffe, M. A., Kotzebue, R. W., Crean, R. D., Crawford, E. F., Edwards, S., & Mandyam, C. D. (2010). Long-lasting reduction in hippocampal neurogenesis by alcohol consumption in adolescent nonhuman primates. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(24), 11104-11109. Available here

Traversy, G., & Chaput, J. P. (2015). Alcohol consumption and obesity: an update. Current obesity reports, 4(1), 122-130. Available here

Wallace, S. P., Cochran, S. D., Durazo, E. M., & Ford, C. L. (2011). The health of aging lesbian, gay and bisexual adults in California. Policy Brief (UCLA Center for Health Policy Research), 1. Available here

Weitzman, E. R. (2004). Poor mental health, depression, and associations with alcohol consumption, harm, and abuse in a national sample of young adults in college. The Journal of nervous and mental disease, 192(4), 269-277. Available here

Witkiewitz, K., Kranzler, H. R., Hallgren, K. A., O’Malley, S. S., Falk, D. E., Litten, R. Z., … & Anton, R. F. (2018). Drinking risk level reductions associated with improvements in physical health and quality of life among individuals with alcohol use disorder. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 42(12), 2453-2465. Available here

Witkiewitz, K., Roos, C. R., Tofighi, D., & Van Horn, M. L. (2018). Broad coping repertoire mediates the effect of the combined behavioral intervention on alcohol outcomes in the COMBINE study: an application of latent class mediation. Journal of studies on alcohol and drugs, 79(2), 199-207. Available here

World Health Organization (2010). Global Strategy to reduce the harmful use of alcohol. Available here