από την Βασιλική Γεωργακοπούλου, Ερευνήτρια της Ομάδας Κοινωνικών Ζητημάτων
Στην παρούσα έρευνα θα διερευνηθεί το ζήτημα πρόσβασης των γυναικών στα επαγγέλματα υψηλού κύρους ανά την Ευρώπη, η ιστορική εξέλιξή του, και τέλος θα αναδειχθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα.
Ιστορική αναδρομή
Ο 18ος μ.Χ. αιώνας, του Διαφωτισμού, της Γαλλικής Επανάστασης και των κοινωνικών κατακτήσεων, δεν κάνει καν αναφορά στη γυναίκα ως εργαζόμενη ή ως συμμέτοχο στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Τα δικαιώματα των γυναικών αγνοήθηκαν. Ενδεχομένως αρκούνταν στον βασικό ρόλο της γυναίκας ως μητέρας. Οι γυναίκες, όμως, διεκδικούν την αναγνώρισή τους. Στον αγώνα αυτόν πρωτοστατεί η Γαλλίδα Ολυμπία Ντε Γκούζ, όταν τον Σεπτέμβριο του 1791 δημοσιεύει φυλλάδιο με τον τίτλο «Τα δικαιώματα της γυναίκας και της πολίτιδας». Η κατάληξη ήταν να οδηγηθεί, δυστυχώς, στην γκιλοτίνα. Στις 8 Μαρτίου του 1857, στη Νέα Υόρκη, γυναίκες εργαζόμενες σε βιοτεχνίες ενδυμάτων κάνουν απεργία, με αίτημα καλύτερες συνθήκες εργασίας και ίση αμοιβή με τους άνδρες. Η απεργία διαλύθηκε με βία. Όμως το γυναικείο κίνημα έχει γεννηθεί και θα επηρέαζε αργότερα το γαλλικό φεμινιστικό κίνημα. Τέλος, στη Μεγάλη Βρετανία ανατέλλει το 1903 το κίνημα «Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών», γνωστό ως κίνημα της «σουφραζέτας» από την γαλλική λέξη “suffrage”, που σημαίνει ψήφος. Επικεφαλής του κινήματος είναι η μαχητική Έμελιν Πάνκχερστ, η οποία τελικά φυλακίζεται. Αποτέλεσμα των αγώνων αυτών είναι το δικαίωμα ψήφου που δίδεται το 1918 στις Αγγλίδες άνω των 30 ετών (Ευθυμίου, 2021).
Το δικαίωμα των γυναικών στην πρόσβαση στην εκπαίδευση: Η αρχή και η εξέλιξή του ως σήμερα
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κατοχύρωση του γυναικείου δικαιώματος στην εκπαίδευση παγκοσμίως, αποτέλεσε ένα σύνθετο ζήτημα δύσβατο και υπό αντίξοες συνθήκες. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο γαλλικό και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς το πρώτο επηρέασε άμεσα το δεύτερο εκπαιδευτικό σύστημα και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης των ελληνικών μεταρρυθμίσεων.
Γαλλία
Η Γαλλία, στα τέλη του 18ου αιώνα, διένυε την Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία, η οποία χαρακτηρίστηκε από πολλές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Μέσα σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις συμπεριλήφθηκε το ζήτημα της εκπαιδευτικής πολιτικής. Παρ’ όλο που η Γαλλία αποτελούσε πηγή της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, λόγω και της Γαλλικής Επανάστασης, ενσωμάτωσε με μεγάλη δυσκολία τις γυναίκες στην εκπαίδευση. Στην Γαλλία μέχρι τον 17ο αιώνα το σχολείο αποτελούσε ένα μικρό αριθμό ιδρυμάτων τα οποία ανήκαν στην Επισκοπή της περιοχής ή σε μονές, και το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα περιελάμβανε την ανάγνωση, την αριθμητική και τη γραφή (Fouret F., Ozouf J., 1977). Η εκπαίδευση των κοριτσιών αποτελεί προνόμιο των λίγων, των ευγενών και σε κατ’οίκον μαθήματα ή στην Μονή (Lelievre, 1991). Στη διάρκεια μεταξύ του 17ου και του 18ου αιώνα, η διδασκαλία των κοριτσιών δεν άλλαξε σημαντικά. Μόνο ως προς το γεγονός ότι εκπαιδεύονταν διδασκάλισσες, ένα προνόμιο των Καλογραιών και των εύπορων οικογενειών μέχρι τότε. Η Γαλλική Επανάσταση, με τον νόμο του Lakanal, θα εκχωρήσει το δικαίωμα στα κορίτσια να φοιτούν σε μοναστηριακά ή λαϊκά σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης (Décret du 27 brumaire an III). Με την ψήφιση του νόμου Ferry, ιδρύονται τα πρώτα δευτεροβάθμια σχολεία γυναικών.
Το 1833, ο Guizot (Loi sur l’instruction primaire) τροποποιεί τη νομοθεσία για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στα σχολεία αρρένων, η οποία επεκτάθηκε και στα σχολεία θηλέων. Τα ουσιαστικά βήματα ενσωμάτωσης των Γαλλίδων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση) πραγματοποιήθηκαν από τον Camille Sée (1880) και τον Jules Ferry (1881) (Γεωργακοπούλου, 2020). Το ίδιο έτος ιδρύεται η Παιδαγωγική Ακαδημία των Σεβρών με στόχο την κατάρτιση των καθηγητριών για τα Λύκεια στα οποία θα φοιτούν κορίτσια. Με σχετικό Διάταγμα της 14ης Δεκεμβρίου του 1882 οργανώνονται σπουδές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δύο κύκλων διάρκειας τριών και δύο ετών αντίστοιχα. Το ίδιο έτος ιδρύεται η Ανώτερη Παιδαγωγική ακαδημία του Fontenay (Mayeur, 1997).
Ελλάδα
Στην Ελλάδα, την ίδια περίοδο η εκπαιδευτική πολιτική ήταν συνυφασμένη με την εθνική ανεξαρτησία. Οι Λόγιοι που είχαν καταφύγει στη Δύση και μερικοί εκ των Φαναριωτών στελέχωσαν την διοίκηση του αγώνα υπέρ της ανεξαρτησίας και ανέλαβαν να οργανώσουν την παιδεία, βασιζόμενοι στα ευρωπαϊκά πρότυπα (Δημαρά, 1973). Σαφώς, τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για κοινή εκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών. Οι κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις της Δύσης δέχονται την εκπαίδευση των κοριτσιών, την οποία αναλαμβάνει η ιδιωτική πρωτοβουλία, με την ίδρυση των Παρθεναγωγείων.
Ιωάννης Καποδίστριας
Η αφετηρία της οργανωμένης εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα πραγματοποιείται επί της κυβερνήσεως του Καποδίστρια, αλλά ως προς την εκπαίδευση των κοριτσιών υπάρχει μία ασάφεια (1827-1831) (Βελέλης, 1908, Κούκου, 1958). Ο Κυβερνήτης δέχεται το καθεστώς μικτής φοίτησης, αλλά η συμμετοχή των κοριτσιών είναι ελλιπής. Η εκπαίδευση των κοριτσιών εξακολουθεί να στηρίζεται από ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Το 1828 ιδρύεται στο Ναύπλιο η αλληλοδιδακτική Γυναικεία Σχολή, το 1830 στην Αίγινα ιδρύεται το σχολείο Κορασίδων από την Δούκισσα της Πλακεντίας, ενώ ιδρύεται ένα ακόμα σχολείο Κορασίδων στη Σύρο με τις εισφορές των κυριών του νησιού (Λαμπράκη-Παγανού, 1975).
Η γαλλική αποτελούσε τη γλώσσα της διπλωματίας και, σε συνδυασμό με την επιρροή του γαλλικού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, δημιούργησαν ένα είδος δεσμού με την ελληνική παιδαγωγική σκέψη (Παντελοδήμος, 1989). Οι πρόσφατες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία συνέπιπταν με τις αναγκαίες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις της Ελλάδας. Έτσι, οι Έλληνες πολιτικοί, με γνώμονα τον νόμο του Guizot (1833), καθιερώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά, όπως ορίζει ο αντίστοιχος γαλλικός νόμος. Για πρώτη φορά θεσμοθετούνται από το κράτος μαθήματα τεχνικής και πρακτικής κατεύθυνσης (Νόμος περί δημοτικών σχολείων – 1834). Αν τα κορίτσια που ολοκλήρωναν την στοιχειώδη εκπαίδευση επιθυμούσαν να συνεχίσουν, είχαν τη δυνατότητα να φοιτήσουν στα ιδιωτικά Παρθεναγωγεία και τις Σχολές Καλογραιών, οι οποίες συνήθως ήταν γαλλόφωνες, και στα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας που ήταν επίσης γαλλόφωνα (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1986, Γεννάδιος, 1888). Τα πρώτα ολοκληρωμένα σχέδια νόμου για την εκπαίδευση έρχονται το 1834, από τον Υπουργό Παιδείας, Ανδρέα Αυγερινό (Κικίλια, 2003). Ο Α. Αυγερινός, στην αιτιολογική έκθεση του νόμου περί Παρθεναγωγείων (Ν. 4397/1929), προτείνει τον εμπλουτισμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των Παρθεναγωγείων και τη σύστασή τους σε Ανώτερα Παρθεναγωγεία, τα οποία αποκαλεί ecoles secondaires des filles (σε πλήρη συνάρτηση με τον νόμο Ferry).
Η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών το 1895. Η πρώτη υφηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών ήταν η Αγγελική Παναγιωτάτου το 1897, η οποία έγινε η πρώτη καθηγήτρια το 1908 και το πρώτο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών που ήταν γυναίκα το 1950 (Παπασπύρου Ν., 1950). Το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις γυναίκες δόθηκε το 1952 και η πρώτη γυναίκα εκλεγμένη βουλευτής ήταν η Ελένη Σκούρα στην Περιφέρεια Θεσσαλονίκης.
Η είσοδος των Γαλλίδων στα επαγγέλματα κύρους
Οι οικονομικές συνθήκες της εποχής της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γαλλία βγήκε «τραυματισμένη» οικονομικά και κοινωνικά. Αυτό σημαίνει ότι η μεσαία τάξη σχεδόν διαλύθηκε και αγωνιζόταν να επιβιώσει με αξιοπρέπεια. Έτσι, οι γονείς των κοριτσιών που ανήκαν σε αυτές τις οικογένειες, ώθησαν τις κόρες τους να εργαστούν για λόγους οικονομικής διαβίωσης. Αυτό το γεγονός, ωστόσο, ωφέλησε τον γυναικείο πληθυσμό της χώρας, που κατάφερε τελικά να εισέλθει στον επαγγελματικό χώρο, μια χρόνια απαίτησή τους. Η είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας αύξησε, συνεπώς, τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων, οι οποίοι αποτελούνται πλέον και από τα δύο φύλα. Αυτό οδήγησε τις γυναίκες να επιθυμούν να εισχωρήσουν στην εκπαίδευση. Επιδιώκουν να εξελιχθούν ακόμη περισσότερο, και κατ’ επέκταση να διεκδικήσουν θέσεις μεγάλου κύρους, ίσες με αυτές των ανδρών. Πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι οι γυναίκες δεν έχουν ακόμη κατακτήσει το δικαίωμα ψήφου. Έτσι, από τη μία πλευρά, υπάρχει σημαντική πρόοδος στην ανάπτυξη των δικαιωμάτων των γυναικών, αλλά από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες έπρεπε να διεκδικήσουν και τα υπόλοιπα από τα δικαιώματά τους. Η πολιτική-ιδεολογική διάσταση του ζητήματος κατέχει, επίσης, καθοριστικό ρόλο στις απαιτήσεις τους. Η εμφάνιση πολιτικών κινημάτων όπως ο κομμουνισμός και ο νατουραλισμός, που προωθούν την ισότητα και την ελευθερία, έλαβαν υποστήριξη από το γυναικείο κοινό, που οδήγησε στην αποκοπή τους από το υπάρχον συντηρητικό καθεστώς, το οποίο είδε αυτές τις αντιλήψεις ως εχθρούς, και ως εκ τούτου τους υποστηρικτές τους. (Schweitzer, 2002).
Μέχρι οι Γαλλίδες να καταφέρουν να εισέλθουν στον επαγγελματικό στίβο, αντιμετώπισαν τεράστιες δυσκολίες. Όταν τελικά κατάφεραν να αποκτήσουν το δικαίωμα φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δεν τους επιτράπηκε η απόκτηση του πτυχίου για αρκετά χρόνια. Αυτό συνέβη, διότι τους απαγόρευσαν να παρακολουθούν μαθήματα ανώτερου διανοητικού επιπέδου, καθώς όπως υποστήριζε η τότε κυβέρνηση, ως γυναίκες, από τη φύση τους δεν είχαν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις των μαθημάτων. To 1861, η Julie-Victoire Daubié γίνεται η πρώτη γαλλίδα που παίρνει πτυχίο στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Λίγο αργότερα και όντας στο 20ο αιώνα πλέον, το 1902, θεσπίστηκε η μεταρρύθμιση του πανεπιστημιακού απολυτηρίου που καθιστά ευκολότερη την επίσημη προετοιμασία των μαθητριών των λυκείων για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1924, πραγματοποιείται η αναγνώριση των προγραμμάτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανδρών και γυναικών (Γεωργακοπούλου, 2020). Μετά από πολύ κόπο κατάφεραν να ξεπεράσουν και αυτό το εμπόδιο και να πετύχουν τη σταδιακή πρόσβασή τους στα επαγγέλματα κύρους. Το 1930 επιτυγχάνεται η είσοδος των γυναικών στα επαγγέλματα της ιατρικής και της νομικής.
Η Madeleine Brès γίνεται η πρώτη γυναίκα γιατρός στη Γαλλία (1842-1921). Ήταν η πρώτη γυναίκα με γαλλική υπηκοότητα που μπήκε στην ιατρική σχολή το 1868. Πήρε το διδακτορικό της στην ιατρική το 1875. Η επιλογή της να σπουδάσει ιατρική ήρθε από τον προσωπική της εμπειρία, καθώς βοηθούσε τον πατέρα της,
ο οποίος εργαζόταν στο νοσοκομείο της Νιμ. Το 1868, μετά από διαβουλεύσεις στο Συμβούλιο Υπουργών, τέσσερις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης της Madeleine Brès, εισήλθαν για πρώτη φορά στην ιατρική σχολή.
Πρόσβαση των γυναικών σε νομικά επαγγέλματα
Η Jeanne Chauvin (1862-1926) ήταν η πρώτη γαλλίδα που έγινε δικηγόρος (1901). Στις 30 Νοεμβρίου 1897, της αρνήθηκαν την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, λόγω του ότι ο νόμος δεν επέτρεπε στις γυναίκες να ασκούν το επάγγελμα του δικηγόρου, το οποίο ήταν κατ’ εξοχήν ανδρικό επάγγελμα. Μετά από πιέσεις φεμινιστικών κινημάτων, ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος την 1η Δεκεμβρίου 1900, επιτρέποντας στις γυναίκες να έχουν πλήρη πρόσβαση στην δικηγορία.
Γαλλίδες δικαστικοί
Το δικαστικό σώμα έγινε προσβάσιμο στις Γαλλίδες το 1948, είκοσι έξι χρόνια μετά την πρόσβαση τους στην δικηγορία.
Η Charlotte Béquignon-Lagarde ήταν η πρώτη γυναίκα που εισήλθε στο δικαστικό σώμα το 1946. Αποφοίτησε από τη Νομική το 1922 και υποστήριξε τη διατριβή της στο Ιδιωτικό Δίκαιο. Δίδαξε δίκαιο στο Πανεπιστήμιο της Rennes (1928-1944) (Γεωργακοπούλου, 2020).
Το ιστορικό πλαίσιο στην υπόλοιπη Ευρώπη έως σήμερα
Ρώμη
Οι γυναίκες στην Αρχαία Ρώμη δεν είχαν νομικά ή πολιτικά δικαιώματα. Έπρεπε να είναι υποταγμένες στην πατρική/ανδρική εξουσία (πατέρας, σύζυγος και αργότερα γιος). Σε αντίθεση με τη γυναίκα στην Αρχαία Ελλάδα, η Ρωμαία οικοδέσποινα δεν έμενε ποτέ περιορισμένη στον γυναικωνίτη. Τα καθήκοντα μιας Ρωμαίας ήταν τα μητρικά και τα συζυγικά. Όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός, η γυναίκα θεωρήθηκε ως ψυχή ίση με εκείνη του ανδρός, αλλά αντιμετωπίστηκε και ως πειρασμός, με αποτέλεσμα να καταπιεστεί και να θεωρηθεί τελικά υποδεέστερη (Larousse, 1997). Από την άλλη πλευρά, στον Μεσαίωνα, και συγκεκριμένα τον 11ο αιώνα, ιδρύθηκε στο Σαλέρνο της Ιταλίας η πρώτη Ιατρική Σχολή στην Ευρώπη η οποία ονομάστηκε Ιπποκρατική Πολιτεία (Ερμείδου-Pollet Σ., 1996). Στη Σχολή του Σαλέρνο δίδασκαν και γυναίκες, οι λεγόμενες “κυρίες του Σαλέρνο”. Λίγο αργότερα, στην Αναγέννηση, η θέση της γυναίκας βελτιώθηκε. Όταν, όμως, τον 16ο αιώνα επικράτησε ο καλβινισμός και ο πουριτανισμός, η γυναίκα βρέθηκε εκ νέου σε δυσμενή θέση. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε έως και τον 18ο αιώνα και βελτιώθηκε γύρω στο 1789 με τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη.
Αγγλία
Την ίδια εποχή δραστηριοποιείται στην Αγγλία η πρώτη φεμινίστρια, η Mary Montagne, η οποία ανακάλυψε το εμβόλιο της ευλογιάς. Το 1850 ιδρύθηκε μετά από πολλές αντιρρήσεις το Κολλέγιο των γυναικών στην Φιλαδέλφεια, όπου άνδρες και γυναίκες σπουδάζουν ως ισότιμοι φοιτητές (Peitzman S.J, .2003). Το 1870, η Αγγλία εισέρχεται στη Βιομηχανική Επανάσταση και οι ισορροπίες αντιστρέφονται, καθώς έχουμε τη μετάβαση από τις αγροτικές χειρονακτικές εργασίες, στα μηχανήματα. Οι γυναίκες ξεκινούν να απαιτούν ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες. Οι εργοδότες, όμως, απαιτούσαν σκληρή δουλειά (sweated labour) και οι γυναίκες αναγκάστηκαν παρά το ασθενέστερο μυικό τους σύστημα να προσαρμοστούν στα λεγόμενα βαρέα επαγγέλματα.
Σουηδία
Η Σουηδία αναγνωρίζεται διεθνώς ως κορυφαία χώρα στον τομέα της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συντόνισε πρόσφατα τη διαδικασία εκπόνησης μελέτης με θέμα την πολιτική για την ισότητα των φύλων στη Σουηδία (Γ.Γ.Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, 2015). Η Καθηγήτρια Dr. Ann Numhauser-Henning στη μελέτη της επικεντρώνεται μεταξύ άλλων στις εξής θεματικές: 1) Η Σουηδία κατατάσσεται πρώτη στον Δείκτη για την Ισότητα των Φύλων (Gender Equality Index) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) με συνολικό ποσοστό 74,3%, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη αγγίζει το 54,2%). Στην Σουηδία δεν υπάρχει σχετική νομοθεσία περί ποσόστωσης συμμετοχής των γυναικών και των ανδρών στο Κοινοβούλιο, 3) Το 2005 δημιουργήθηκε το φεμινιστικό πολιτικό κόμμα Φεμινιστική Πρωτοβουλία (Feministiskt Initiativ) με παρουσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από το 2014 αλλά όχι ακόμα στο Εθνικό Κοινοβούλιο, 4). Το 85% των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα είναι γένους θηλυκού, ενώ οι άντρες αποτελούν το 85% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Η Dr. Ann Numhauser-Henning εστιάζει στις μισθολογικές διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ των δύο φύλων στις χειρωνακτικές εργασίες, 5) το 75% των γυναικών κάνει χρήση της γονικής άδειας παρόλο που δικαιούνται και οι πατέρες, αλλά δεν την χρησιμοποιούν (Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, 2015).
Σημερινά στατιστικά στοιχεία εργαζόμενων γυναικών στην Ε.Ε. Ποια είναι πολιτική της Ε.Ε.;
Σήμερα, η χρόνια διαμάχη επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής έχει σχεδόν εξαλειφθεί στον δυτικό κόσμο με ελάχιστες εξαιρέσεις. Το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών είναι ιδιαίτερα υψηλό, καθώς πλέον θεωρείται αυτονόητο να εργάζεται μία γυναίκα. Οι σύζυγοι αναλαμβάνουν πλέον ισομερώς τις οικογενειακές υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα να μην επιμερίζεται το βάρος μόνο η γυναίκα. Οι γυναίκες μέσα από την εκπαίδευση και την επαγγελματική τους καταξίωση έχουν καταφέρει να ισχυροποιήσουν την θέση τους στη σύγχρονη κοινωνία καταρρίπτοντας τα στερεότυπα και κατ’ επέκταση την ανδροκρατούμενη κοινωνία. Υπάρχουν, βέβαια, κοινωνίες ανά τον κόσμο με αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες ακόμα δεν έχουν δώσει στη γυναίκα τη θέση που της αρμόζει. Οι κοινωνίες αυτές αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά και θρησκευτικά ζητήματα.
Τα σημαντικότερα γεγονότα, τα οποία συνέβαλαν στην ισότητα των δύο φύλων και στη διαμόρφωση πολιτικών ισότητας από την Ε.Ε. ήταν οι Διεθνείς Συμβάσεις του Ο.Η.Ε., οι Παγκόσμιες διασκέψεις του Μεξικού το 1975, του Ναϊρόμπι και της Κένυας το 1985, του Πεκίνο το 1995 και της Νέας Υόρκης το 2000. «Στο πλαίσιο αυτών των διεθνών διασκέψεων προβλήθηκε η αρχή της έμφυλης ισότητας και διακηρύχθηκε ότι τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα» (Καραμάνου, 2015). «Η ισότητα µεταξύ γυναικών και ανδρών αποτελεί θεµελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανάγεται στη Συνθήκη της Ρώµης του 1957, στην οποία κατοχυρώθηκε η αρχή της ισότητας αµοιβής για όµοια εργασία. Έκτοτε η ΕΕ συνεχίζει να καταπολεµά τις διακρίσεις λόγω φύλου, µε αποτέλεσµα σήµερα η Ευρώπη να συγκαταλέγεται στις περιοχές µε τη µεγαλύτερη ασφάλεια και την πιο δίκαιη αντιµετώπιση για τις γυναίκες στον κόσµο. Ωστόσο, ο αγώνας για τα δικαιώµατα των γυναικών και η προστασία των δικαιωµάτων αυτών εξακολουθούν να αποτελούν αναγκαιότητα. Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε θέσεις λήψης αποφάσεων στην πολιτική και στις επιχειρήσεις, και η αµοιβή τους εξακολουθεί να είναι κατά 16% χαµηλότερη από την αµοιβή των ανδρών στην ΕΕ. Η βία και η παρενόχληση µε βάση το φύλο παραµένουν ευρέως διαδεδοµένα φαινόµενα» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020).
Το 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης για την γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το σχέδιο περιλαμβάνει την εξέταση των στερεοτύπων και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. καθώς τίθεται ζήτημα πρός τους αρμόδιους φορείς διασφάλισης καθορισμού δίκαιης αμοιβής των γυναικών. Παρακάτω βλέπετε τη Δράση της Ε.Ε. για την προαγωγή της ισότητας των φύλων και της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Βάσει οδηγίας που υιοθέτησε η ΕΕ το 2014, οι µεγάλες εισηγµένες εταιρείες υποχρεούνται να δηµοσιεύουν πληροφορίες για τα διοικητικά τους συµβούλια και κυρίως σε ό,τι αφορά την πολιτική τους στον τοµέα της πολυµορφίας, π.χ. σχετικά µε την ηλικία, το φύλο ή το εκπαιδευτικό και επαγγελµατικό ιστορικό των µελών τους.
«Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής και προσωπικής ζωής προωθεί την αρχή της ίσης µεταχείρισης που κατοχυρώνει ο πυλώνας και εισάγει νέα δικαιώµατα —ή ενισχύει υφιστάµενα— σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να διευκολυνθεί η εξισορρόπηση στον επιµερισµό των ευθυνών φροντίδας µεταξύ γυναικών και ανδρών και, µε τον τρόπο αυτό, να ενισχυθεί η απασχόληση των γυναικών. Οι παραπάνω ρυθµίσεις αφορούν την άδεια πατρότητας, τη γονική άδεια και την άδεια φροντίδας, καθώς και ευέλικτες συνθήκες εργασίας για γονείς και άτοµα που έχουν την ευθύνη φροντίδας» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020).
Επίλογος
Μετά την Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948, και στη συνέχεια με τις διάφορες συμβάσεις του ΟΗΕ και με την ανάληψη του αγώνα από τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία, εν συνεχεία, ακολούθησαν και άλλοι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ε.Ε., τα αιτήματα των γυναικών για ισότητα σε όλους τους τομείς υιοθετήθηκαν πλέον ως επίσημη πολιτική όλων αυτών των μεγάλων διεθνών οργανισμών. Σήμερα το ενδιαφέρον για τα γυναικεία δικαιώματα επικεντρώνεται σε εκείνες που ακόμα και εν έτει 2021, δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά εξαιτίας της χώρας διαμονής και της θρησκείας τους.
Βιβλιογραφία
Ελληνική
Βελέλης, Λ. (1908). Ο Καποδίστριας ως θεμελιωτής της δημοτικής εκπαιδεύσεως εν Ελλάδι. Αθήνα.
Γεννάδιος, Γ. (1888). Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική εταιρεία. Χ.Ν. Φιλαδελφείας, Αθήνησι.
Δημαρά, Α. (1973). Foreign and Particularly english, Influences on Educational Policies in Greece during the War of Independence. Διδακτορική διατριβή. University of London.
Γ.Γ. Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (2015). Μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ισότητα των Φύλων στη Σουηδία. Available here
Γεωργακοπούλου, Β. (2020). Η είσοδος των γαλλίδων στα επαγγέλματα κύρους. Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος ‘’Ιστορία του Φύλου’’. Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ. Available here.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse (1997). Εκδόσεις Πάπυρος.
Ερμείδου-Pollet, Σ., (1996). “Η προσφορά της γυναίκας στην ιατρική επιστήμη”. Επιθεώρηση Υγείας, σσ. 38-40.
Ευθυμίου, Λ., (2021). Η ιστορία του φύλου. η-τάξη ΕΚΠΑ.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2020). “Στο προσκήνιο Δράση της Ε.Ε. για τις γυναίκες”. Available here
Ζιώγου-Καραστεργίου, Σ. (1986). Η μέση εκπαίδευση των κοριτσιών στην Ελλάδα (1830-1893). Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς. Αθήνα.
Κούκου, Ε. (1958). Ο Καποδίστριας και η παιδεία 1803-1822. Αθήνα.
Κικίλια, Α. (2003). Ο νόμος Guizot στην ελληνική εκπαιδευτική πολιτική. Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα.
Λαμπράκη-Παγανού, Α. (1975). Η ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Αθήνα.
Νόμος περί δημοτικών σχολείων (ΦΕΚ 11/03.03.1834, Τεύχος Α’). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Available here
Παντελοδήμος, Δ. (1989). ‘’Γαλλική Επανάσταση και πολιτιστική ανάπτυξη του Νέου Ελληνισμού’’. Περιοδικό ‘’Παρνασσός’’.
Παπασπύρου, Ν. (1950). Εισαγωγή στην ιστορία και φιλοσοφία της ιατρικής. Αθήνα: Εκδόσεις Παπασπύρου.
Ξενόγλωσση
Décret du 27 brumaire an III (1794). L’ institution des écoles primaires. Available here
European Commission (2017). EU Action Plan 2017-2019: Tackling the gender pay gap. COM(2017) 678 final. Available here
Furet, F., Ozouf, J. (1977). Lire et Écrire. L’alphabétisation des français de Calvin à Jules Ferry. Paris.
Lelievre, C. (1991). Histoire de la scolarisation des filles. Editions: Nathan. Paris.
Logan, G.B. (2003). Women and Medicine in Bologna in the 18th and 19th centuries. Bull Hist Med.
Mayeur, F. (1997). L’enseignement secondaire des jeunes filles sous la Troisième République. Presse de la FNSP. Paris.
Petzman, S.J. (2003). Why support a women’s medical college?’’ Philadelphia’s early male medical pro-feminists. Bull Hist Med.
Schweitzer, S. (2002) «Les femmes ont toujours travaillé», Paris, Ed. Odile Jacob.
the SAFIA Blog 