Η εμπορικη πολιτικη του Ηνωμενου Βασιλειου μετα την εξοδο απο την ΕΕ

της Ασημίνας Αντωνίου, Ερευνήτριας της Ομάδας Οικονομικών Θεμάτων

Εισαγωγή

Από την 1^η Ιανουαρίου 2021, οι εμπορικές συμφωνίες που έχει συνάψει η Ευρωπαϊκή Ένωση με τρίτα μέρη, εκ μέρους των κρατών-μελών της, έπαψαν να έχουν ισχύ για το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο αποχώρησε από την ΕΕ. Επιπλέον, το ΗΒ, έχασε τα προνόμια συμμετοχής στην ενιαία αγορά της ΕΕ.

Η ενιαία αγορά αφορά μια ζώνη ελευθέρων συναλλαγών, όπου στους κόλπους της περικλείονται 450 εκατ. καταναλωτές και 22.5 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών αποσκοπεί στην ενθάρρυνση του εμπορίου, καθιστώντας το φθηνότερο, γεγονός που επιτυγχάνεται συχνά με τη μείωση ή την κατάργηση των δασμών – φόρων ή επιβαρύνσεων από τις κυβερνήσεις για διασυνοριακές συναλλαγές αγαθών. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα δίκτυο κρατών όπου ανάμεσα τους υπάρχει δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης αγαθών, ανθρώπινου δυναμικού, υπηρεσιών, κ.α. με τις τελευταίες να κυριαρχούν στην ενιαία αγορά, καθώς αποτελούν σχεδόν το 70% της οικονομικής δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Commission, n.d).

Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο, θέλοντας να ενισχύσει την θέση του μετά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προχώρησε σε μια σειρά συμφωνιών με κράτη από όλο τον κόσμο. Αυτές οι συμφωνίες έχουν ως σκοπό αφενός η εργαλειοποίηση του εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου να έχει ένα θετικό πρόσημο για την εξωστρέφεια της χώρας, ενώ αφετέρου καλύπτουν ένα ποσό της τάξεως των £885 δις ($1.20 τρις) του εμπορίου του ΗΒ (Culbertson, A., 2020).

Η παρούσα ερευνητική ανάλυση έχει ως στόχο να παρουσιάσει την εμπορική πολιτική που ήδη είχε ξεκινήσει να υιοθετείται από το Ηνωμένο Βασίλειο, λαμβάνοντας υπόψη την αντίστροφη μέτρηση εξόδου από την ΕΕ. Επιπροσθέτως, θα αναλυθούν δύο στρατηγικής σημασίας συμφωνίες που σύναψε το ΗΒ με την Ιαπωνία και την Τουρκία και τα πολλαπλά οφέλη που παρουσιάζουν για την οικονομική μεγέθυνση των συμβεβλημένων κρατών, εκατέρωθεν των συμφωνιών.

Εμπορική πολιτική Ηνωμένου Βασιλείου
Πριν από την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ (Brexit), το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχε αυτομάτως σε οποιαδήποτε εμπορική συμφωνία είχε διαπραγματευτεί η ΕΕ με άλλη χώρα. Η ΕΕ είχε συνάψει περίπου 40 εμπορικές συμφωνίες που καλύπτουν περισσότερες από 70 χώρες τη στιγμή που έφυγε το Ηνωμένο Βασίλειο. Κατά την διάρκεια, αλλά και μετά το Brexit, το ΗΒ έχει προβεί σε συμφωνίες για τη συνέχιση των εμπορικών συναλλαγών με τον ίδιο τρόπο με 63 από αυτές τις χώρες (GOV.UK, 2017).

Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως το Ηνωμένο Βασίλειο, αναγνωρίζοντας την σημασία διατήρησης των εμπορικών δεσμών που του προσέφερε η Ευρωπαϊκή Ένωση με τα υπόλοιπα κράτη, προέβη στην σύναψη συμφωνίας με την ΕΕ, προκειμένου να εξακολουθήσει -υπό όρους- να έχει πρόσβαση στα κράτη της ένωσης, χωρίς δασμούς κατά το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών (Edgington, T., 2021)

Τι σημαίνει όμως επί του πρακτέου η συμφωνία ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου;

Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ έπρεπε να αποφασίσουν τους κανόνες για τη μελλοντική εμπορική τους σχέση. Αυτό ήταν σημαντικό διότι η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος και στενότερος εμπορικός εταίρος του Ηνωμένου Βασιλείου. Για αυτό τον λόγο διάφοροι τομείς ενδιαφέροντος έπρεπε να αποσαφηνιστούν όπως το εμπόριο, οι υπηρεσίες, η ασφάλεια, η εκπαίδευση, κ.α. Συγκεκριμένα για το εμπόριο οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι:

Δεν θα υπάρχουν φόροι επί των αγαθών (δασμοί) ή όρια στο ποσό που μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης (ποσοστώσεις) μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ
Ορισμένοι νέοι έλεγχοι θα εισαχθούν στα σύνορα, όπως οι έλεγχοι ασφαλείας και οι τελωνειακές διασαφήσεις
Θα υπάρχουν κάποιοι νέοι περιορισμοί σε ορισμένα ζωικά προϊόντα διατροφής του Ηνωμένου Βασιλείου που θα μπορούν να εισάγονται στην ΕΕ. (Edgington, T., 2021)

Στα παραπάνω αξίζει να σημειωθεί πως το Υπουργείο Εξωτερικών του ΗΒ θεωρεί πως η έξοδος της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα της προσφέρει το κατάλληλο έδαφος προκειμένου να γίνει ένα δυνατότερο κράτος με μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Ειδικότερα, λόγω της αποδέσμευσής της από τις αρχές και τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, το ΗΒ μπορεί να επιδιώκει την χάραξη και την εδραίωση της εμπορικής πολιτικής της ως μια αυτόνομη/ανεξάρτητη χώρα. Πρώτον, το ΗΒ προσχώρησε στην δημιουργία ενός «Φορολογικού Νόμου» (“Taxation Act”), το οποίο απέσπασε την σύμφωνη βασιλική γνώμη στις 13 Σεπτεμβρίου 2018. Με αυτόν τον τρόπο, η Αγγλία θα μπορούσε να προετοιμαστεί για την επικείμενη έξοδο από την ΕΕ και να διατηρήσει την οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη για τις επιχειρήσεις και το εργατικό δυναμικό της χώρας. Δεύτερον, το ΗΒ θέτει ως προτεραιότητα της εμπορικής του πολιτικής του την σύναψη συμφωνιών με τρίτα κράτη, εκτός της ΕΕ, με σκοπό την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ. Αυτό υποδηλώνει την εξωστρεφή τάση της εμπορικής διπλωματίας του ΗΒ, αλλά και την επιδίωξη μιας οικονομίας που θα προσφέρει οφέλη σε όλους τους πολίτες (GOV.UK, 2018).

*Εικόνα 1: Γραφική απεικόνιση των εμπορικών συμφωνιών του Ηνωμένου Βασιλείου προ εποχής Brexit (source:* *bbc.com*)

Εμπορική συμφωνία με την Ιαπωνία

Η πρώτη και μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που σύναψε το Ηνωμένο Βασίλειο ως ένα ανεξάρτητο κράτος ήταν με την Ιαπωνία. Η συνολική αξία του εμπορίου Ηνωμένου Βασιλείου-Ιαπωνίας (εισαγωγές και εξαγωγές) ήταν £31,6 δισ. το 2019, ή το 2% του συνολικού εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου. Από την συμφωνία αυτή εκτιμάται πως θα επωφεληθούν οικονομικά και τα δύο κράτη, με περίπου £15 δις και με μακροχρόνια πλεονεκτήματα ανάπτυξης, εξαιρετικά σημαντικά για την οικονομική ανασυγκρότηση από την πανδημία (Gakuto, T. and Kato, M., 2020).

Πέρα από τα οφέλη για μακροοικονομική ανάπτυξη των δύο μερών της εμπορικής σύμπραξης, η συμφωνία αυτή έχει και στρατηγικό αντίκρισμα για το ΗΒ. Συγκεκριμένα, στις 31 Ιανουαρίου 2021, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προανήγγειλε την θέληση της Αγγλίας να συμμετάσχει στην «Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP)». Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ζώνες ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο, όπου εκεί συγκεντρώνεται περισσότερο από το 13% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Η Ιαπωνία φαίνεται πρόθυμη να στηρίξει το ΗΒ να γίνει μέλος της CPTPP. Αυτό το γεγονός κρίνεται στρατηγικής σημασίας για την τόνωση της επιρροής εκ μέρους του ΗΒ στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού Ωκεανού, μέσω της εισροής ΑΞΕ στις παράκτιες χώρες. Συνολικά, η εμπορική συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-Ιαπωνίας, μοιάζει με την ήδη υπάρχουσα συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Ιαπωνίας, αλλά διαφοροποιείται με την προσθήκη μέτρων για το εμπόριο τεχνολογικών υπηρεσιών και αυτοκινητοβιομηχανίας (BBC News, 2020).

Εμπορική συμφωνία με την Τουρκία
Μια ακόμη εμπορική συμφωνία του Ηνωμένου Βασιλείου, μετά την έξοδό του από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτή με την Τουρκία. Για την ακρίβεια, τα συμβαλλόμενα μέρη είχαν ήδη μεταξύ τους μία εμπορική συμφωνία(McKernan, B., 2020) που αφορούσε κυρίως βιομηχανικά προϊόντα και αγροτικά είδη, αλλά κρίθηκε σημαντική η εμβάθυνση των εμπορικών δεσμών τους, ένεκα του Brexit. Η αξία της εμπορικής αυτής συμφωνίας ορίζεται στα £18.6 δισ. (McElhatton, 2021), καθιστώντας την, την 5η μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχει συνάψει το Ηνωμένο Βασίλειο μετά την έξοδο από το Brexit. Η συμφωνία θεσπίστηκε σύμφωνα με έναν πιο ανταγωνιστικό προσανατολισμό σε διάφορους τομείς εμπορικού ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, πρόκειται για τον κλάδο των υπηρεσιών, της τεχνολογίας, της αυτοβιομηχανίας και της κατασκευής οικιακών (λευκών) συσκευών, με τους δύο τελευταίους κλάδους να θεωρούνται τομείς αυξημένου ενδιαφέροντος εκ μέρους της Τουρκίας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν προοπτικές για ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση του συνεργατικού πλαισίου των δύο κρατών, όπως άνοιγμα καινούργιων θέσεων εργασίας και ευρωστία στους οικονομικούς δείκτες τους (McKernan, B., 2020)

Προοπτικές – Συμπεράσματα

Το Ηνωμένο Βασίλειο, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της θέσης του στους εμπορικούς δρόμους μετά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει προβεί σε μία εξωστρεφή εμπορική διπλωματία για την σύναψη σειράς συμφωνιών. Αυτές οι συμφωνίες θα το βοηθήσουν να μπορέσει να βελτιώσει τα οικονομικά μεγέθη του κράτους, αλλά και να τονώσει τις εμπορικές δραστηριότητες του. Στρατηγικής σημασίας θεωρείται η θέληση της Αγγλίας να ενταχθεί στην CPTPP, όπου θα μπορέσει να ανοίξει νέους ορίζοντες προς την περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού. Εκεί, θα μπορέσει να αναζητήσει νέες ευκαιρίες για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας του κράτους, αλλά και την επιρροή που ενδεχομένως μπορεί να ασκήσει στις παράκτιες χώρες. Βέβαια, πολύ υποσχόμενο είναι και το εμπορικό σύμφωνο με την Τουρκία, λαμβάνοντας υπόψη πως είναι μία χώρα με αρκετά οικονομικά προβλήματα λόγω των πληθωριστικών πιέσεων έχει υποστεί η τουρκική λίρα. Άρα, εκ των μακροχρόνιων αποτελεσμάτων θα κριθεί, το κατά πόσο ήταν επιτυχημένα τα παραπάνω εμπορικά βήματα για το Ηνωμένο Βασίλειο, έχοντας αποχωρήσει από την ένωση.

Βιβλιογραφία/Αρθρογραφία

BBC News, 2020. Britain and Japan sign post-Brexit trade deal. [online] BBC News. Available here [Accessed 1 April 2021].

Culbertson, A., 2020. Brexit: Which countries has the UK agreed trade deals with?. [online] Sky News. Available here [Accessed 30 March 2021].

Dhingra, Swati, Ottaviano, Gianmarco I. P., Sampson, Thomas and Reenen, John Van (2016) The consequences of Brexit for UK trade and living standards. CEP BREXIT Analysis No.2 (CEPBREXIT02). London School of Economics and Political Science, CEP, London, UK. Available here [Accessed 2 April 2021].

Edgington, T., 2021. Brexit: What trade deals has the UK done so far?. [online] BBC News. Available here [Accessed 30 March 2021].

European Commission, n.d. The European single market – Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs. [online] European Commission. Available here (Accessed: 30 March 2021).

Gakuto, T. and Kato, M., 2020. Japan ratifies UK trade deal to take effect Jan. 1. [online] Nikkei Asia. Available here [Accessed 1 April 2021].

GOV.UK, 2017. Preparing for our future UK trade policy. [ebook] London: Department for International Trade, pp.15-34. Available here [Accessed 2 April 2021].

GOV.UK, 2018. UK trade policy: a guide to new trade legislation. [online] GOV.UK. Available here [Accessed 2 April 2021].

GOV.UK, 2020. UK and Japan sign free trade agreement. [online] GOV.UK. Available here [Accessed 30 March 2021].

Instituteforgovernment.org.uk, 2021. Summary: Trade after Brexit. [online] Instituteforgovernment.org.uk. Available here [Accessed 30 March 2021].

McElhatton, N., 2021. Turkish delight as exports to UK soar in three months after trade deal roll-over. [online] Institute of Export & International Trade. Available here [Accessed 26 May 2021].

McKernan, B., 2020. UK signs free trade agreement with Turkey. [online] the Guardian. Available here [Accessed 30 March 2021].

Ozyegin, E., Esq., J. and Lizge Oksuz, D., 2021. Turkey And The UK Sıgn Post-Brexıt Free Trade Agreement – International Law – Turkey. [online] Mondaq.com. Available here [Accessed 30 March 2021].

Reuters, R., 2020. Turkey, UK sign extend their free-trade deal. [online] Reuters. Available here [Accessed 1 April 2021].

Sahin, T., Bicer, A. and Girgin, Y., 2020. Turkey, UK sign historic free trade agreement. [online] Aa.com.tr. Available here [Accessed 1 April 2021].

Sam Lowe, 2020. A Japan-UK trade deal is more important than ever. Here are the key opportunities and tensions. [online] Centre for European Reform. Available here [Accessed 4 April 2021].