της Κωνσταντίνας-Αναστασίας Μιχαλοπούλου, Ερευνήτριας της Ομάδας Διεθνούς Δικαίου

Εισαγωγή

Κατά το πέρασμα των τελευταίων ετών, οι εξελίξεις στην τεχνολογία και στις μεταφορές διευκόλυναν την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου, το βασικό υλικό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, προκαλώντας διεθνή ανησυχία για τον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών όπλων, αφού όλο και περισσότερα κράτη ή ακόμη και τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν πλέον την τεχνική δυνατότητα να κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα (Ahmed-Thapar,2012). Επομένως, σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο γεωστρατηγικό περιβάλλον, όπως το σημερινό,  η στρατηγική σταθερότητα τείνει να διακυβεύεται με τη δημιουργία πυρηνικών οπλοστασίων από χώρες-υπερδυνάμεις στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου ανταγωνισμού ισχύος (Ali,2020,σελ.29). Αυτή η προοπτική, δεδομένης της καταστρεπτικότητας των πυρηνικών όπλων που εμφανίζεται μεγαλύτερη από άλλα είδη όπλων μαζικης καταστροφής, όπως τα χημικά και τα βιολογικά, υπογραμμίζει την αδήριτη ανάγκη για την δημιουργία ενός ρυθμιστικού καθεστώτος ικανού να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες πυρηνικές απειλές (Κολιόπουλος, σελ.253).

Η παρούσα ανάλυση στοχεύει σε ένα σύντομο απολογισμό των σημαντικότερων πυρηνικών συνθηκών από το 1966 έως σήμερα, των καινοτομιών που αυτές εισήγαγαν και των βασικών αδυναμιών τους.  Ακόμη, θα εξεταστεί η έννοια της “ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας” στην οποία αναφέρονται οι εν λόγω συνθήκες, και θα αναδειχθεί η ρηξικέλευθη πυρηνική συμφωνία που τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ, γνωστή ως Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Όπλων. 

Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων (NPT)

Μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του κινήματος εξάλειψης των πυρηνικών όπλων αποτέλεσε η Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων (NPT) που τέθηκε σε ισχύ στις 5 Μαρτίου 1970, με κύριους θεματοφύλακές της τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία  συνθήκη σήμερα απαριθμεί 191 συμβαλλόμενα κράτη (!). Η NPT ως κύριο σκοπό έχει την ολοκληρωτική παύση της κατασκευής πυρηνικών όπλων, την σταδιακή εξάλειψή τους από τα εθνικά οπλοστάσια και την εκκαθάριση των υφιστάμενων αποθεμάτων των κρατών. Βασικά σημεία της αποτέλεσαν η απαγόρευση μεταβίβασης πηγών ειδικού σχάσιμου υλικού ή πυρηνικού εξοπλισμού σε μη-πυρηνικές χώρες και  ανταλλαγής πυρηνικών υλικών για σκοπούς άλλους -πέρα των ειρηνικών- υπό την πεποίθηση ότι η διάδοση των πυρηνικών όπλων θα μπορούσε να ανατροφοδοτήσει τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου, ειδικότερα μετά την αιματηρή εμπειρία του Β’ΠΠ. 

Το 1995, η ισχύς της επεκτάθηκε επ’αόριστον. Ωστόσο, παρά τις επιτυχίες της -στις οποίες συγκαταλέγονται η μείωση περίπου κατά 80% του αριθμού των πυρηνικών όπλων (από περίπου 70.300 μονάδες σε περίπου 13.400 μονάδες) που κατείχαν τα “κράτη-υπερδυνάμεις”, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, και η σημαντική ελάττωση του λεγόμενου «οριζόντιου πολλαπλασιασμού» των πυρηνικών όπλων -αφού συνολικά 186 κράτη μέρη της Συνθήκης παραιτήθηκαν από την κατοχή πυρηνικών όπλων-  η  NPT παρουσίασε κάποιες σημαντικές αποτυχίες σε καίρια σημεία. Πρώτον, δεν προέβλεπε την υποχρέωση των κρατών-μερών της να δηλώσουν πόσα πυρηνικά όπλα διαθέτουν, ούτε θεώρησε την κατοχή πυρηνικών όπλων παράνομη για όσα κράτη ήδη τα διέθεταν πριν από την 1η Ιανουαρίου 1967. Συγκεκριμένα, η Συνθήκη αναγνώρισε τα πέντε κράτη -Ηνωμένες Πολιτείες, Σοβιετική Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και  Κίνα, που είχαν αναπτύξει και δοκιμασει πυρηνικές εκρηκτικές συσκευές πριν από το 1967- ως χώρες κατέχουσες πυρηνικά όπλα, ενώ όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέρη, προσχωρώντας στη Συνθήκη, παραιτήθηκαν του δικαιώματός τους να παράγουν ή να κατέχουν πυρηνικά όπλα (Budjeryn,2020).

Βασική αστοχία, ακόμη, αποτέλεσε η απουσία ενός συστήματος εποπτείας της ειρηνικής χρήσης των πυρηνικών εγκαταστάσεων και υλικών, η οποία θα εδύνατο να επαληθεύσει παράλληλα και τον έλεγχο της καταστροφής των πυρηνικών όπλων από πλευράς των συμβαλλομένων, εξαιρουμένων των προαναφερθεισών πέντε μεγάλων δυνάμεων (Pedraza, 2021). Τέλος, μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια nuclear weapon-free zone στη Μέση Ανατολή και τη χερσόνησο της Κορέας, παρόλο που η πυρηνική δυναμική και στις δύο περιοχές θεωρείται εξαιρετικά αυξημένη εξαιτίας της κατοχής πυρηνικών όπλων από  το Ισραηλ, την Ινδία, το Πακιστάν και τη Βόρειο Κορέα (Budjeryn,2020). Σημειωτέον ότι η τελευταία προσχώρησε στην NPT ως μη πυρηνικό κράτος, αλλά ανακοίνωσε την απόσυρσή της το 2003, ενώ είναι ευρέως γνωστό πως έχει πραγματοποιήσει δοκιμές πυρηνικών συσκευών και πυρηνικών βαλλιστικών πυραύλων (Nuclear Weapons: Who Has What at a Glance,ACA). 

Η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας 

Στο σημείο αυτό, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι καμία από τις συνθήκες, που αφορούν στην πυρηνική ενέργεια και τα πυρηνικά όπλα, δεν στερεί το δικαίωμα των κρατών μερών να προχωρούν σε έρευνα, παραγωγή και χρήση πυρηνικής ενέργειας για “ειρηνικούς σκοπούς”, ενώ αξίζει συγχρόνως να σημειωθεί ότι η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί τον έναν εκ των τριών πυλώνων της NPT. Παρόλο που η NPT δεν ορίζει ξεκάθαρα τι εστί ειρηνική χρήση, ο πρωταρχικός διεθνής στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι αφενός τα οφέλη της πυρηνικής ενέργειας είναι διαθέσιμα μέσω της διεθνούς συνεργασίας σε όλα τα κράτη με δίκαιους όρους και αφετέρου ότι η χρήση της πυρηνικής ενέργειας δεν οδηγεί στον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών όπλων και δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια του ανθρώπου και του περιβάλλοντος (cnnd). Η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, σήμερα, εντοπίζεται ενδεικτικά στην αξιόπιστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στην προστασία των ωκεανών μεσω της τεχνολογίας εντοπισμού μόλυνσης και εξισορρόπησης της οξίνισης των ωκεανών, ενώ μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη γεωργική παραγωγικότητα. Παράλληλα, η πυρηνική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ωφέλιμα για τη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου και άλλων ασθενειών, όπως για την έγκαιρη ανίχνευση του Έμπολα στην Αφρική λόγου χάριν (Ghaffari,2016).

Ακόμη, θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναφερθεί στην παρούσα ανάλυση η Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αναφορικά με το βασικό ερώτημα: «Επιτρέπεται η απειλή ή η χρήση πυρηνικών όπλων σε κάποια περίπτωση βάσει του διεθνούς δικαίου;». Ειδικότερα, το ΔΔΧ αποφάνθηκε ότι το ζήτημα της νομιμότητας ή της παρανομίας σχετικά με τη χρήση πυρηνικών όπλων εξετάζεται υπό το φως των διατάξεων του Χάρτη Ηνωμένων Εθνών που αφορούν στην απειλή ή στη χρήση βίας (αρ.2, παρ.4  ΧαρτΗΕ), ανεξαρτήτως του είδους όπλων που χρησιμοποιούνται. Τουτέστιν, παρόλο που δεν υφίσταται νομολογία ή κάποια αρχή εθιμικού δικαίου που να απαγορεύει ρητά την χρήση πυρηνικών όπλων, τα κράτη οφείλουν να συμμορφώνονται με βασικές αρχές Διεθνούς Δικαίου. Με άλλα λόγια, η χρήση βίας μεσω  πυρηνικών όπλων δεν μπορεί να θεωρηθεί παράνομη εάν συντρέχουν λόγοι που την δικαιολογούν και πληρούν την αρχή της αναλογικότητας, όπως σε περιπτώσεις νόμιμης άμυνας (αρ.51 ΧαρτΗΕ).  

Η ανανέωση της Συνθήκης START για τους στρατηγικούς πυρηνικούς εξοπλισμούς

Μεταξύ άλλων, ιδιάζουσα σημασία παρουσιάζει η υπογραφή της ανανέωσης της Συνθήκης START για τους στρατηγικούς πυρηνικούς εξοπλισμούς (New Strategic Arms Reductions Treaty) ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία, η οποία μετονομάστηκε σε New START. H Συνθήκη START συνήφθη το 2010 με προθεσμία λήξης την 5η Φεβρουαρίου 2021 και ανανεώθηκε επί Προεδρίας Joe Biden, κατοχυρώνοντας την παράτασή της έως τις 4 Φεβρουαρίου 2021. Λειτουργεί ως διμερής συμφωνία πυρηνικού ελέγχου και επιβάλλει σημαντικούς περιορισμούς στον αριθμό των βαλλιστικών πυραύλων, τόσο διηπειρωτικών (ICBM), όσο και πυραύλων εκτοξευόμενων από υποβρύχια (SLBM), που μπορεί να έχει στη διάθεσή της κάθε χώρα. Επιπλέον, αποτρέπει την αύξηση του αριθμού των πυρηνικών κεφαλών και την ανάπτυξη πυρηνικών συστημάτων κάτω από συνθήκες διαφάνειας, εξασφαλίζοντας ότι έκαστη χώρα έχει πλήρη και αξιόπιστη εικόνα των εξοπλισμών της άλλης (New START at a glance,ACA). Επιπλέον, οι ΗΠΑ και η Ρωσία δεσμεύονται να μην παρεμβαίνουν στις προσπάθειες συλλογής δεδομένων στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της άλλης χώρας (για παράδειγμα από δορυφόρους), ενώ κάθε συμβαλλόμενο μέρος έχει το δικαίωμα σε 18 επιθεωρήσεις ετησίως (Russell, 2021). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κίνα προσκλήθηκε να συμμετάσχει ως τρίτο μέρος κατά την ανανέωση της συμφωνίας και αρνήθηκε (New Start & the TPNW, ICAN).

Η Πυρηνική Συμφωνία του Ιράν (JCPOA)

Το τελευταίο διάστημα, τα μάτια της διεθνούς κοινότητας έχουν στραφεί προς την συμφωνία μιας άλλης πυρηνικής υπερδύναμης, την Πυρηνική Συμφωνία του Ιράν, όπως και προς την τροπή που αυτή έλαβε την τελευταία τριετία.

Η πυρηνική συμφωνία του Ιράν, επίσημα γνωστή ως Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA), υπεγράφη τον Ιούλιο του 2015 μεταξύ του Ιράν και πολλών παγκόσμιων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Σύμφωνα με τους όρους του σχεδίου, το Ιράν συμφώνησε να “διαλύσει” μεγάλο μέρος του πυρηνικού του προγράμματος, λαμβάνοντας μέτρα για να διασφαλίσει ότι οι εγκαταστάσεις Fordow, Natanz και Arak ασκούσαν μόνο πολιτικές εργασίες, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής και βιομηχανικής έρευνας. Επίσης, περιόρισε τους αριθμούς και τους τύπους φυγοκεντρωτών που μπορεί να λειτουργήσει το Ιράν, όπως και το μέγεθος του αποθέματος εμπλουτισμένου ουρανίου, ενώ επίσης συμφώνησε να επιτραπούν εκτεταμένες διεθνείς επιθεωρήσεις στις εγκαταστάσεις του, ακόμη και σε μυστικές τοποθεσίες, από το Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) με επιπρόσθετη ποινή την επιβολή κυρώσεων αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σε περίπτωση απείθειας του Ιράν απέναντι στα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης, έχει προβλεφθεί, ακόμη, ένας μηχανισμός “snapback”, σύμφωνα με τον οποίο επιβάλλονται κυρώσεις από τον ΟΗΕ. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης θα εδύνατο να ξεκινήσει τη χαλάρωση των δεσμεύσεων προς το Ιραν μέσα στην επόμενη δεκαετία, ενώ η λήξη του προβλέπεται τον Οκτώβριο του 2025 (The JCPOA at a glance, ACA,2021). Μέχρι τις 8 Μαΐου 2018, οπότε και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν μονομερώς από το JCPOA επί Προεδρίας Donald Trump, το Ιράν είχε συμμορφωθεί απολύτως με τα συμφωνηθέντα. Εντούτοις, η απόφαση απόσυρσης της αμερικανικής κυβέρνησης επέφερε τριγμούς στη συμφωνία, με αποτέλεσμα το 2019 η Τεχεράνη να παραβιάσει σημεία της, προκειμένου να ανακουφιστεί η χώρα από τις οικονομικές κυρώσεις, όπως είχαν προκύψει από το JCPOA. Μετά τις αμερικανικές εκλογές του 2020, ο Πρόεδρος Joe Biden έχει δηλώσει ότι οι ΗΠΑ θα επανέλθουν στη συμφωνία εάν το Ιράν επιστρέψει στην πρότερη κατάσταση συμμόρφωσης. Ωστόσο, τον Φεβρουάριο του 2021, το Ιράν επέστρεψε με νέα αιτήματα, ανακοινώνοντας ότι θα θέσει νέους περιορισμούς στην ικανότητα του ΔΟΑΕ να διενεργεί επιθεωρήσεις στις εγκαταστάσεις του, με τις ΗΠΑ ταυτόχρονα να μην αποδέχονται περαιτέρω διεύρυνση της συμφωνίας (Robinson, cfr, 2021). Συνολικά, παρότι η συμφωνία παρουσίασε ομαλή αρχή, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αδιέξοδο, ενώ κρίνεται ότι οι προοπτικές για νέες διπλωματικές διαπραγματεύσεις μειώνονται σημαντικά μετά τις ιρανικές εκλογές για  νέο Πρόεδρο, οι οποίες διεξήχθησαν τον Ιούνιο του 2021 (Lee, 2021).

Μετάβαση στο σήμερα: η Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Όπλων (TPNW)

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα προαναφερθέντα, οι προσπάθειες για γενικό πυρηνικό αφοπλισμό των προηγούμενων ετών αποδείχθηκαν είτε αδύνατο να υλοποιηθούν είτε κρίθηκαν αποδυναμωμένες και μη αποτελεσματικές, με επακόλουθο την ανάγκη σύνταξης μιας νέας, αυστηρότερης και πιο εύστοχης συνθήκης, η οποία συμπληρώνει τις υφιστάμενες και ευνοεί το αρχικό εγχείρημα, γνωστή ως Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών όπλων (TPNW). 

Η  TPNW, η οποία υπεγράφη το 2017 και τέθηκε σε ισχύ μόλις στις 22 Ιανουαρίου 2021 μετά την επικύρωσή της και από το πεντηκοστό συμβαλλόμενο κράτος, την Ονδούρα, αποτελεί την πρώτη πολυμερή συμφωνία παγκοσμίως που απαγορεύει τα πυρηνικά όπλα στο σύνολό τους, ενώ ταυτόχρονα πρωτοπορεί στην συμπερίληψη ανθρωπιστικών διατάξεων για την αντιμετώπιση των συνεπειών που επέρχονται από  τη χρήση και τις δοκιμές  πυρηνικών όπλων. 

Ένα από τα βασικότερα γνωρίσματα της TPNW που την καθιστούν ρηξικέλευθη είναι η παγκόσμια ισχύς της και η δυνατότητα προσχώρησης σε αυτήν από όλα τα κράτη ανά τον κόσμο, αφού εδραιώνει ένα ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο στον τομέα των πυρηνικών. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, ορισμένες χώρες παραμένουν εκτός των διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας, της Ιαπωνίας, καθώς και άλλων πυρηνικών δυνάμεων, ενώ η  Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας δεν έχει συμμετάσχει καν στις συνομιλίες.

Αναλυτικότερα, η TPNW περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο σύνολο απαγορεύσεων συμμετοχής σε δραστηριότητες που αφορούν στα πυρηνικά όπλα και δεσμεύσεων που σχετίζονται με την ανάπτυξη, δοκιμή, παραγωγή, απόκτηση, διάθεση, αποθήκευση, χρήση ή απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων από τα κράτη μέρη της. Η Συνθήκη απαγορεύει, συγκεκριμένα, την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων εντός της εθνικής επικράτειας των μερών και την παροχή βοήθειας από πλευράς τους σε οποιοδήποτε κράτος κατά τη διεξαγωγή των αναφερόμενων απαγορευμένων δραστηριοτήτων. Συγχρόνως, σύμφωνα με το άρθρο 1, κάθε Κράτος Μέρος δεσμεύεται να μην κατέχει «ποτέ σε καμία περίπτωση» πυρηνικά όπλα. Επιπλέον, τα συμβαλλόμενα κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προλαμβάνουν και να καταστέλλουν οποιαδήποτε απαγορευμένη δραστηριότητα πραγματοποιείται στο έδαφος τους ή από άτομα που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία και τον έλεγχο του εκάστοτε κράτους-μέρους. Κλειδί αποτελεί η παροχή τεχνικής, υλικής και οικονομικής βοήθειας σε Κράτη Μέρη που έχουν επηρεαστεί από χρήση πυρηνικών όπλων ή δοκιμές σύμφωνα με τα άρθρα 7.1 και 7.2. (ICRC)

Παράλληλα, ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας της συνθήκης έχει αποτελέσει κοινή επιδίωξη τόσο από τα Ηνωμένα Έθνη, τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου, διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς, ΜΚΟ, όσο και από τα θύματα της χρήσης και των δοκιμών πυρηνικών όπλων, γνωστά με τον όρο hibakusha. Τα άρθρα της TPNW, ειδικότερα, δεσμεύουν τα συμβαλλόμενα μέρη να εφαρμόζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και, ενδεικτικά, να παρέχουν ιατρική περίθαλψη, αποκατάσταση, ψυχολογική υποστήριξη και μέριμνα για την κοινωνικοοικονομική ένταξη ατόμων που επηρεάζονται από τη χρήση ή τη δοκιμή πυρηνικών όπλων, εξαιτίας των αποδεδειγμένων βαρύτατων ανθρωπιστικών συνεπειών που επιφέρουν τέτοιες ενέργειες (άρθρο 6.1) (ICRC). Μάλιστα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο προοίμιο της Συνθηκης: «οι καταστροφικές συνέπειες των πυρηνικών όπλων δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς, υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα, δημιουργούν σοβαρές επιπτώσεις για την ανθρώπινη επιβίωση, το περιβάλλον, την παγκόσμια οικονομία, την επισιτιστική ασφάλεια όπως και την υγεία των σημερινών και των μελλοντικών γενεών, παρουσιάζοντας δυσανάλογες επιπτώσεις στις γυναίκες και τα κορίτσια, που εκτίθενται σε ιονισμένη ακτινοβολία«.

Επιπροσθέτως, τα κράτη υποχρεούνται να υπακούν στις αρχές και στους κανόνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και ιδίως στην αρχή που ορίζει ότι το δικαίωμα των κρατών στην επιλογή μεθόδων και μέσων πολέμου, στην περίπτωση μιας ένοπλης σύρραξης, εμφανίζει περιορισμούς και όρια. Η σύμβαση, επιπλέον, τονίζει την απαγόρευση κατά των αδιάκριτων επιθέσεων, την τήρηση των κανόνων αναλογικότητας και προφυλάξεων κατά την επίθεση, την απαγόρευση της χρήσης όπλων φυσικής καταστροφής για την πρόκληση περιττού τραυματισμού ή περιττής ταλαιπωρίας, όπως επίσης και τον σεβασμό στους κανόνες για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Είναι τελικά εφικτός ο πυρηνικός αφοπλισμός;

Συμπερασματικά, παρά τις αποτυχίες των προαναφερθεισών συνθηκών σε ορισμένα καίρια σημεία, το συνολικό πρόσημο του εγχειρήματος ενός παγκόσμιου αφοπλισμού, ως στόχος των παραπάνω, αποφαίνεται θετικό και η υπογραφή της καινοτόμας TPNW μοιάζει ελπιδοφόρα. Ωστόσο, η “αποχή” των μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων εμφανίζεται ως πρόσκομμα στην επίτευξη των ανωτέρω  (Μαλούχου Κ., safiablog, 2021)

Όπως γίνεται αντιληπτό σήμερα, συνεπώς, ένας κόσμος χωρίς πυρηνικά μοιάζει μακρινό όραμα ακόμη, αν και ο αριθμός των πυρηνικών κεφαλών και του σχάσιμου υλικού έχει μειωθεί σημαντικά, ενάντια στις προβλέψεις προηγούμενων ετών. Ωστόσο, σύμφωνα με αναλυτές, η μείωση των πυρηνικών εξοπλισμών καθίσταται φαινομενική, εφόσον οι μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις αποσυναρμολογούν παλαιότερες πυρηνικές κεφαλές και αποσύρουν στρατιωτικά αποθέματα προηγούμενων δεκαετιών, μη χρήσιμα, εμπλουτίζοντας, όμως, παράλληλα τα εθνικά οπλοστάσια με εξοπλισμό νέας τεχνολογίας. Τέλος, κάτι που πρέπει να υπογραμμισθεί είναι η μυστικότητα με την οποία οι περισσότερες κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τις πληροφορίες που δίνουν στη δημοσιότητα σχετικά με τα πυρηνικά τους οπλοστάσια, καθιστώντας, έτσι, τον αριθμό πυρηνικών όπλων που γίνεται γνωστό ότι διαθέτει κάθε κράτος απλές πιθανές εκτιμήσεις (Nuclear Weapons: Who Has What at a Glance,ACA). Για την αποφυγή αυτού του προβλήματος, κατά την υπογραφή της εκάστοτε διεθνούς συνθήκης που αφορά σε πυρηνικά, κρίνεται συνοδευτικά αναγκαία  η θεσμοθέτηση ενός διεθνούς οργάνου, το οποίο θα επιτηρεί την τήρηση των υπογεγραμμένων διατάξεων και θα καταπιάνεται με την εποπτεία της ειρηνικής χρήσης των πυρηνικών εγκαταστάσεων και των πυρηνικών υλικών, εκτός του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) (Pedraza, 2021). Μόνο έτσι είναι δυνατό, κατά την γράφουσα, να επιτευχθεί η απόλυτη διαφάνεια και να εξασφαλιστεί οτι τα κράτη τηρούν τις ανειλημμένες υποχρεώσεις τους. 

(πηγή:armscontrol.org)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ

Η στρατηγική σκέψη από την αρχαιότητα έως σήμερα, Μέρος 4ο, Κολιόπουλος Κωνσταντίνος, (2008), εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

A Brief Assessment of the Current International Situation in the Field of Arms Control and Disarmament, Jorge Morales Pedraza, (2021) Διαθέσιμο εδώ

“Nuclear Weapons: Who Has What at a Glance”, Arms Control Association, (2020), Διαθέσιμο εδώ

“Ukraine and the Nonproliferation of Nuclear Weapons”, Address to the OSCE Forum for Security Cooperation, Mariana Budjeryn (2020), Διαθέσιμο εδώ

“Security Council Resolution 1887 and the Quest for Nuclear Disarmament”, University of Michigan Law School, Usman Ahmed, Raghav Thapar (2012), Διαθέσιμο εδώ 

“The Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) at a Glance”, Arms Control Association (2021), Διαθέσιμο εδώ

Hypersonic Weapons and Strategic Stability: How Grave is The Challenge?, Samran Ali, (2021) Διαθέσιμο εδώ

“What Is the Iran Nuclear Deal?”, Council on Foreign Relations, Kali Robinson (2021), Διαθέσιμο εδώ 

Factsheet International Committee of the Red Cross, Advisory Service on International Humanitarian Law, Διαθέσιμο εδώ

“New START at a Glance”, Arms Control Association (2021),  Διαθέσιμο εδώ

“Briefing Paper: New START and the TPNW”, International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN), (2021), Διαθέσιμο εδώ 

“Peaceful uses of nuclear energy”, Centre for Nuclear Non-proliferation and Disarmament, Διαθέσιμο εδώ

“The tiny atom delivers big benefits in unexpected ways’, Kuros Ghaffari (2016), Διαθέσιμο εδώ

“The New START Treaty between the US and Russia” , Martin Russell (2021), Διαθέσιμο εδώ

“Status of World Nuclear Forces”, Hans M. Kristensen -Matt Korda (2021), Διαθέσιμο εδώ

“Iran’s election unsettles Biden’s hope for a nuclear deal”, AP News, Matthew Lee (2021), Διαθέσιμο εδώ

“Biden’s airstrikes send a clear message amid Iran deal talks — but are unlikely to derail them, analysts say”, (2021), Natasha Turak, Διαθέσιμο εδώ 

“Ένα βήμα πιο κοντά σε έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα;” Κατερίνα Μαλούχου, safiablog (2021), Διαθέσιμο εδώ

NOMIKA KEIMENA

Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Όπλων (2017), Διαθέσιμη εδώ

Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (1970), Διαθέσιμη εδώ

Συνολική Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Δοκιμών, Διαθέσιμη εδώ

Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA), (2015), Διαθέσιμο εδώ

Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, Υπόθεση 95, Διαθέσιμη εδώ

Χάρτης Ηνωμένων Εθνών, Διαθέσιμος εδώ