της Μαρίας Άλτα, Ερευνήτριας της Ομάδας Διεθνούς Δικαίου

Τον περασμένο χρόνο, μία από τις μακροβιότερες συγκρούσεις στην ιστορία της Αφρικανικής ηπείρου αναζωπυρώθηκε και πτυχές της συνεχίζουν να απασχολούν μέχρι και σήμερα. Πρόκειται για την σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων του Μαρόκο και του Μετώπου Polisario (Popular Front for the Liberation of Saguia El-Harma and Rio di Oro), του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της Δυτικής Σαχάρας. 

Στις 13 Νοεμβρίου 2020, λοιπόν, στρατός του Μαρόκο παραβίασε τα όρια μεταξύ της περιοχής που ελέγχεται από το ίδιο και της περιοχής που ελέγχουν οι Polisario, την “απελευθερωμένη περιοχή”, όπως την αποκαλούν οι τελευταίοι. Εισχώρησε δηλαδή στο buffer state του ΟΗΕ κοντά στο Guerguerat, δηλαδή της υπό καθεστώς εκεχειρίας περιοχής μεταξύ Δυτικής Σαχάρας και Μαυριτανίας

Η ηγεσία των Polisario έκανε λόγο για παραβίαση της εκεχειρίας, σε επιστολή προς το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και ανήγγειλε κατάσταση πολέμου. Σίγουρα, η έκρυθμη αυτή κατάσταση εγείρει πολλά ερωτήματα αναφορικά με ζητήματα ιστορικά, ανθρωπιστικά/παραβιάσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου, δικαιωμάτων του ανθρώπου κ.ο.κ. Ωστόσο, η παρούσα ανάλυση θα ασχοληθεί, μετά από μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της εν λόγω ένοπλης σύρραξης, με τη φύση του Μετώπου των Polisario, ακολουθώντας ως προς αυτό το ζήτημα -καταρχήν και καταρχάς- την συλλογιστική πορεία του Δικαστηρίου της ΕΕ στην υπόθεση  T‑512/12, Μέτωπο Πολισάριο κατά Συμβουλίου της ΕΕ.

Το ιστορικό της ένοπλης σύρραξης στη Δυτική Σαχάρα

Το κράτος του Μαρόκο και το εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο Polisario συγκρούονται για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Η απαρχή των αναταραχών ανάγονται στην δεκαετία του 1970, όταν η Ισπανία έπαψε να ασκεί αποικιοκρατικό έλεγχο στην περιοχή και παρέδωσε το βόρειο τμήμα της στο Μαρόκο και το νότιο στην Μαυριτανία. Οι δύο αυτές χώρες, το 1975, εισέβαλαν με τον στρατό τους στην περιοχή, προσπαθώντας να εδραιώσουν την παρουσία και τον έλεγχό τους (άρα, και κυριαρχία). Ωστόσο, οι Polisario αντέδρασαν και την επόμενη χρονιά ανακήρυξαν την ανεξαρτησία της περιοχής ως Λαοκρατικής Αραβικής Δημοκρατίας της Σαχάρας, την οποία, μάλιστα, τέσσερα χρόνια αργότερα αναγνώρισε η Μαυριτανία, αφού αποχώρησε από την διεκδίκησή της, με την υπογραφή Συμφωνίας στις 10 Αυγούστου 1079, στο Αλγέρι (διαθέσιμη εδώ).

Οι ένοπλες συγκρούσεις, όμως, συνεχίστηκαν, με αποτέλεσμα πολλοί Σαχραουί, δηλαδή ο πληθυσμός που κατοικεί στην Δυτική Σαχάρα, να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν προς την Αλγερία και να ζήσουν -έως και σήμερα- σε προσφυγικούς καταυλισμούς (βλ. καταυλισμούς Tindouf που βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας και πολύ πρόσφατα, λόγω της κρίσης του κοροναϊού).

Το 1979, το Μαρόκο στην προσπάθειά του να εμποδίσει επιθέσεις των Polisario,  ξεκίνησε την κατασκευή ενός τείχους από άμμο, χωρίζοντας έτσι τους Σαχραουί σε δύο πλευρές: αυτούς που παραμένουν σε εδάφη υπό μαροκινό έλεγχο και εκείνους που διέφυγαν. Περίπου 7 εκατομμύρια νάρκες βρίσκονται διάσπαρτες γύρω από αυτό, ενώ η στρατιωτική παρουσία του Μαρόκο είναι ενισχυμένη και καθημερινή.

Ειρηνευτική δράση ΟΗΕ

Από το 1991, ξεκινά η επίσημη εκεχειρία μεταξύ των δύο μερών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθούν εν συντομία οι ενέργειες που έγιναν για να υιοθετηθεί η εν λόγω Συμφωνία.

Το 1985, κατατέθηκαν από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ συμβιβαστικές προτάσεις, που έγιναν δεκτές 3 χρόνια αργότερα τόσο από το Μαρόκο, όσο και από το Μέτωπο των Polisario. Λίγα χρόνια αργότερα, στις 29 Απριλίου 1991, το Συμβούλιο Ασφαλείας με την Απόφαση UN Res 690/1991, εξουσιοδότησε τη σύσταση της Ειρηνευτικής Δύναμης United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (MINURSO), η οποία αναπτύχθηκε στην περιοχή Laayoune, στην μεγαλύτερη πόλη της Δυτικής Σαχάρας. Το πλαίσιο της ειρηνευτικής προσπάθειας του ΟΗΕ εμπεριείχε και την πρόταση για δημοψήφισμα, ή αλλιώς το Σχέδιο Baker I του 1991, και αργότερα το Σχέδιο Baker II του 1997. Οι επιλογές ήταν α) η ένωση με το Μαρόκο, β) η ανεξαρτησία της Δυτικής Σαχάρας ή γ) η δημιουργία αυτόνομου κράτους υπό την επίβλεψη του Μαρόκο. Ωστόσο, κανένα από τα δύο σχέδια δεν έγινε, τελικά, δεκτό και κανένα δημοψήφισμα δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα και σήμερα.

Η ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ MINURSO είχε Εντολή (Mandate) να συμβάλει στην διατήρηση της εκεχειρίας και στην υποστήριξη προγραμμάτων επανένωσης οικογενειών Σαχραουί. Δρα, μάλιστα, έως και σήμερα στην περιοχή προσπαθώντας να αποτρέψει την κλιμάκωση. 

Είναι τα Εθνικοαπελευθερωτικά Κινήματα Υποκείμενα Διεθνούς Δικαίου;

Γενικότερα, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα έκαναν την αρχική εμφάνισή τους στην διεθνή αρένα ήδη στις αρχές του 19ου αιώνα (θυμίζονται σχετικά τα -μεταξύ άλλων- εθνικά κινήματα -και το ελληνικό- της ευρωπαϊκής διπλωματίας του 1815 και εντεύθεν) (Χριστοδουλίδης Θ., 2004). Ωστόσο, αποκτούν έντονο ενδιαφέρον και μεταγενέστερα, με την υιοθέτηση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (ΧαρτΗΕ) και ακόμα πιο έντονα κατά την χρονική περίοδο της αποαποικιοποίησης, με σκοπό να υπερασπιστούν το δικαίωμα των λαών στην Αυτοδιάθεση, όπως αυτή αναφέρεται στον ΧάρτΗΕ (Άρθρο 1§2)

Έτσι και το Μέτωπο των Polisario είναι ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, που δημιουργήθηκε με σκοπό την επίτευξη της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας. Σύμφωνα με  το άρθρο 1 του καταστατικού του, αποτελεί «εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, καρπό της μακράς αντιστάσεως του λαού των Σαχράουι κατά των διαφόρων μορφών ξένης κατοχής». 

Εφόσον, όμως, η Δυτική Σαχάρα δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος (μονάχα 34 κράτη την έχουν αναγνωρίσει και η Ελλάδα δεν είναι ένα από αυτά), εύλογα γεννάται το ερώτημα αν οι Polisario είναι ή όχι υποκείμενα του Διεθνούς Δικαίου. 

Σύμφωνα με την θεωρία, υποκείμενα Διεθνούς Δικαίου είναι τα Κράτη, που έχουν τρία  χαρακτηριστικά: 1. Έδαφος, 2. Λαό και 3. Αυθυπόστατη πολιτική εξουσία και κατ’ επέκταση διεθνή δικαιοπρακτική ικανότητα (και αντιστρόφως διεθνή ευθύνη), με την διεθνή πρακτική να μην αποκλίνει από την συγκεκριμένη διατύπωση (Συρίγος Α., 2017, σελ. 105-150).

Ερώτημα ανακύπτει αν όντως τα εθνικοαπευλεθωριτικά κινήματα απολαύουν έστω κάποια δικαιώματα από εκείνα που αναγνωρίζονται στα κράτη. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί πως, το 1977, στο Άρθρο 1(4) του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949, καταγράφεται ότι τα απελευθερωτικά κινήματα μπορούν να συμπεριληφθούν στο πεδίο εφαρμογής των προβλέψεων του Πρωτοκόλλου και υπό αυτή την έννοια θα μπορούσε να τους αναγνωριστεί κάποιου είδους διεθνές status. Κάποια κινήματα, μάλιστα, έχουν αποκτήσει καθεστώς Παρατηρητή σε Διεθνείς Οργανισμούς, όπως η PLO (Palestine Liberation Organization), που την διετία 1974-1976 είχε συμμετάσχει στην Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Εκτός από την ένταξη σε Διεθνείς Οργανισμούς, έχει παρατηρηθεί και η υπογραφή συμφωνιών ή η προσχώρηση σε πολυμερείς συμβάσεις από τέτοια κινήματα (π.χ. προσχώρηση της Παλαιστινιακής Αρχής στο Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου).

Τέλος, σημειώνεται πως ειδικά ως προς την περίπτωση της Λαοκρατικής Αραβικής Δημοκρατίας της Σαχάρας, την οποία υπερασπίζονται οι Polisario, είναι μέλος της Αφρικανικής Ένωσης ήδη από το 1984. Η ένταξή της, μάλιστα, είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση του Μαρόκο, το οποίο είχε αποχωρήσει από την Ένωση μέχρι και το 2017, οπότε και επανεντάχθηκε (Shaw, 2015).

Διεθνής Πρακτική και το Μέτωπο των Polisario

Το μέτωπο, αν και δεν είχε αναγνωριστεί επίσημα από τη διεθνή κοινότητα (ούτε ως κράτος ούτε -έστω- ως απελευθερωτικό κίνημα), υπέγραψε το 1979 την πρώτη Συμφωνία Ειρήνης με την Μαυριτανία, η οποία, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, στην συνέχεια αποσύρθηκε από τις διεκδικήσεις της.  Μάλιστα, στην Υπόθεση Μέτωπο Polisario εναντίον Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Front Polisario v. the Council), που θα αναλυθεί εκτενέστερα παρακάτω, για την εν λόγω συμφωνία το Δικαστήριο ανέφερε ότι:

“Με το ψήφισμά της 34/37, της 21ης Νοεμβρίου 1979, επί του ζητήματος της Δυτικής Σαχάρας, η Γενική Συνέλευση διακήρυξε εκ νέου το «αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα περί αυτοδιαθέσεως και ανεξαρτησίας του λαού της Δυτικής Σαχάρας» και εξέφρασε την ικανοποίησή της για την ειρηνευτική συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας της Μαυριτανίας και του Front Polisario. Περαιτέρω, εξέφρασε τη μεγάλη λύπη της «για την επιδείνωση της κατάστασης λόγω της εξακολουθούμενης κατοχής της Δυτικής Σαχάρας από το Μαρόκο και την επέκταση της κατοχής αυτής στο έδαφος το οποίο είχε εκκενώσει προσφάτως η Μαυριτανία». Η Γενική Συνέλευση ζήτησε από το Βασίλειο του Μαρόκου να δεσμευτεί ότι θα συμβάλει ενεργητικά στην επίτευξη ειρήνης και, προς τούτο, συνέστησε όπως το Front Polisario, ως «εκπρόσωπος του λαού της Δυτικής Σαχάρας, μετέχει πλήρως στην οποιαδήποτε αναζήτηση δίκαιης, βιώσιμης και οριστικής πολιτικής λύσης του ζητήματος της Δυτικής Σαχάρας».” (παρ. 74 της ως άνω Απόφασης ΔΕΕ).

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2000, υπογράφηκε η ευρωμεσογειακή Συμφωνία Συνδέσεως μεταξύ των κρατών-μελών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και του Βασιλείου του Μαρόκου (ΕΕ 2000, L 70, 18 Μαρτίου 2010). Όπως αναφέρεται και στην παρ. 20 της Απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ, «Δυνάμει της αποφάσεως 2012/497/ΕE του Συμβουλίου, της 8ης Μαρτίου 2012, για τη σύναψη της συμφωνίας υπό μορφή ανταλλαγής επιστολών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Βασιλείου του Μαρόκου σχετικά με αμοιβαία μέτρα ελευθέρωσης για τα γεωργικά προϊόντα, τα μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα, τα ψάρια και τα αλιευτικά προϊόντα, με την αντικατάσταση των πρωτοκόλλων αριθ. 1, 2 και 3 και των παραρτημάτων τους και με τις τροποποιήσεις της Συμφωνίας Συνδέσεως με το Μαρόκο (ΕΕ L 241, σ. 2, στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση), το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη συμφωνία υπό μορφή ανταλλαγής επιστολών μεταξύ της Ένωσης και του Βασιλείου του Μαρόκου σχετικά με αμοιβαία μέτρα ελευθέρωσης, με την αντικατάσταση των πρωτοκόλλων αριθ. 1, 2 και 3 και των παραρτημάτων τους και με τις τροποποιήσεις της Συμφωνίας Συνδέσεως με το Μαρόκο.».

Το πρόβλημα, λοιπόν, που ανέκυψε ήταν η επέκταση της εφαρμογής της Συμφωνίας μεταξύ ΕΚ/ΕΕ και Μαρόκου σε μία περιοχή που διέφυεγε του ελέγχου του Μαρόκου, δηλαδή στην περιοχή της Δυτικής Σαχάρας. Το Μέτωπο αντέδρασε και με την προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ, υποστήριξε πως καταπατάται το νόμιμο δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση. 

Το Δικαστήριο, για την κρίση επί του παραδεκτού της προσφυγής, έπρεπε να εξετάσει την ικανότητα διαδίκου, δηλαδή την ικανότητα του Μετώπου Polisario να παρασταθεί ενώπιόν του (locus standi). 

Εκκινεί, λοιπόν, από το άρθρο 263 της Συνθήκης της Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), σύμφωνα το οποίο: 

“Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο μπορεί, υπό τις προϋποθέσεις του πρώτου και του δευτέρου εδαφίου, να ασκεί προσφυγή κατά των πράξεων των οποίων είναι αποδέκτης ή που το αφορούν άμεσα και ατομικά, καθώς και κατά των κανονιστικών πράξεων που το αφορούν άμεσα χωρίς να περιλαμβάνουν εκτελεστικά μέτρα.”

Από το άρθρο διαφαίνεται πως το προσφεύγον (Μέτωπο Polisario) έπρεπε πρωτίστως να αποδείξει ότι διαθέτει (διεθνή) νομική προσωπικότητα και ότι είναι ο άμεσα θιγόμενος, ώστε να αξιολογήσει το ΔΕΕ σε δεύτερο επίπεδο αν μπορεί να έχει και ικανότητα διαδίκου

Το Κίνημα υποστήριξε ότι πράγματι έχει νομική προσωπικότητα ως υποκείμενο διεθνούς δικαίου, στηριζόμενο στο γεγονός ότι «έχει αναγνωριστεί ως εκπρόσωπος του λαού των Σαχραουί […] από τα όργανα του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από το Βασίλειο του Μαρόκου, για τις διαπραγματεύσεις» (παρ. 37). Για να ισχυροποιήσει την ταυτότητά του έκανε αναφορά και στο γεγονός ότι η Συμφωνία Ειρήνης με την Μαυριτανία του 1979 έχει αναγνωριστεί όχι μόνο από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αλλά και από το Συμβούλιο Ασφαλείας. 

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε αντίθετη άποψη και θεώρησε ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν ήταν αρκετό, για να προσδώσει στους Polisario την ιδιότητα του υποκειμένου υπό το Διεθνές Δίκαιο. Η Επιτροπή, επίσης, υποστήριξε την θέση του Συμβουλίου και δεν δέχτηκε την ύπαρξη νομικής προσωπικότητας, αλλά μιας “λειτουργικής ή μεταβατικής” νομικής προσωπικότητας.

Το Δικαστήριο, για να απαντήσει στο ερώτημα τι τελικά είναι το Μέτωπο των Polisario, αν έχει νομική προσωπικότητα και αν μπορεί να είναι διάδικος εξέτασε την νομολογία με  το ένα από τα δύο μέρη της εκάστοτε διαφοράς να μην είναι κράτος.

Έτσι, αναφερόμενο στην Υπόθεση Groupement des Agences de voyages κατά Επιτροπής (135/81,  EU:C:1982:371), το Δικαστήριο τόνισε ότι η έννοια «νομικό πρόσωπο» που περιέχεται στο άρθρο 263, εδάφιο δ’ ΣΛΕΕ, δεν συνέπιπτε κατ’ ανάγκην με τις αντίστοιχες έννοιες που απαντούν στις διάφορες έννομες τάξεις των κρατών-μελών. Εν συνεχεία, στην Υπόθεση Ένωση syndicale-Service public européen κ.λπ. κατά Συμβουλίου (175/73, EU:C:1974:95) και Syndicat général du personnel des organismes européens κατά Επιτροπής (18/74,  EU:C:1974:96), το Δικαστήριο, μεταξύ άλλων, έδωσε έμφαση στο καταστατικό του συνδικάτου και σημείωσε πως “τα καταστατικά τους και η εσωτερική δομή τους ήταν τέτοια, ώστε να τους διασφαλίζουν την αναγκαία αυτονομία δράσης ως υπευθύνων οντοτήτων στις έννομες σχέσεις”. Στην δέ Υπόθεση Lassalle κατά Κοινοβουλίου (15/63,EU:C:1963:47, σ. 97, 100), το Δικαστήριο ασχολήθηκε με τα κριτήρια, που χαρακτηρίζουν ένα πρόσωπο ή μια οντότητα ως διάδικο και, ανάμεσα σε άλλα, κατέληξε στην αυτονομία και την ευθύνη (παρ. 49 κ.επ.).

Σύμφωνα με τις παραγράφους 53 και 54 της απόφασης, ως σημαντικότερα στοιχεία για την αναγνώριση του Κινήματος ως νομικού προσώπου κατ’άρθρο 263 ΣΛΕΕ, προκρίνονται η ύπαρξη καταστατικού, το οποίο οι Polisario και είχαν καταθέσει, η εσωτερική δομή, την οποία επίσης διαθέτουν (π.χ έχει Γενικό Γραμματέα), η αυτονομία, την οποία έχουν αποδείξει με την συμμετοχή τους στις διαπραγματεύσεις με την Μαυριτανία για την Συνθήκη Ειρήνης. 

Το ΔΕΕ κατέληξε στις παρ. 58-60 ότι:

«58. […] επιβάλλεται επίσης η διαπίστωση ότι, επί του παρόντος, είναι αδύνατο για το Front Polisario να συσταθεί επισήμως ως νομικό πρόσωπο του δικαίου της Δυτικής Σαχάρας, δεδομένου ότι το δίκαιο αυτό είναι εισέτι ανύπαρκτο. Μολονότι είναι ακριβές ότι, όπως επισημαίνει η Επιτροπή, το Βασίλειο του Μαρόκου διοικεί de facto το σύνολο του εδάφους της Δυτικής Σαχάρας, εντούτοις πρόκειται για μια πραγματική κατάσταση στην οποία αντιτίθεται το Front Polisario και η οποία, ακριβώς, αποτελεί την αιτία της διαφοράς μεταξύ αυτού και του Βασιλείου του Μαρόκου, την οποία επιχειρεί να επιλύσει ο ΟΗΕ. Θα ήταν βεβαίως εφικτό για το Front Polisario να συσταθεί ως νομικό πρόσωπο βάσει του δικαίου κάποιας τρίτης χώρας, ωστόσο ούτε η ενέργεια αυτή μπορεί να απαιτηθεί από αυτό.

59.   […] πρέπει να υπομνησθεί ότι το Συμβούλιο και η Επιτροπή αναγνωρίζουν και αυτά ότι το διεθνές καθεστώς και η νομική κατάσταση της Δυτικής Σαχάρας παρουσιάζουν τις ιδιαιτερότητες […] και φρονούν ότι το οριστικό καθεστώς της περιοχής αυτής και, ως εκ τούτου, το δίκαιο που πρέπει να εφαρμόζεται σε αυτήν πρέπει να καθοριστούν στο πλαίσιο ειρηνευτικής διαδικασίας υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ωστόσο, ακριβώς ο ΟΗΕ είναι αυτός ο οποίος θεωρεί το Front Polisario ως μέρος του οποίου η συμμετοχή είναι ουσιαστικής σημασίας για μια τέτοια διαδικασία.

60      Λαμβανομένων υπόψη αυτών των εξαιρετικά ιδιότυπων περιστάσεων, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το Front Polisario πρέπει να θεωρηθεί ως «νομικό πρόσωπο», κατά την έννοια του άρθρου 263, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, και ότι μπορεί να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του δικαστή της Ένωσης, μολονότι δεν διαθέτει νομική προσωπικότητα κατά το δίκαιο κράτους μέλους ή τρίτης χώρας. Πράγματι, όπως τούτο επισημάνθηκε ανωτέρω, δεν θα μπορούσε να διαθέτει μια τέτοια προσωπικότητα παρά μόνο βάσει του δικαίου της Δυτικής Σαχάρας η οποία, εντούτοις, προς το παρόν, δεν αποτελεί κράτος αναγνωριζόμενο από την Ένωση και τα κράτη μέλη της ούτε διαθέτει το δικό της δίκαιο.»

Συμπέρασμα

Από όλα τα παραπάνω διαφαίνεται πως, ενώ η θεωρία και η πρακτική αναγνωρίζουν ως μόνα διεθνώς αναγνωρισμένα απελευθερωτικά κινήματα τους Παλαιστινίους και τους Σαχραουί, έχει απασχολήσει συγκριτικά λιγότερο το θέμα των συνεπειών της διεθνούς αναγνώρισής τους ως τέτοιων κινημάτων σε επίπεδο δικαιοδοτικό.

Η συγκεκριμένη απόφαση ίσως αποτελεί μία πρώτη νίκη για τους Polisario, καθώς κατάφεραν να ακουσθούν ως διάδικοι στο Δικαστήριο. Η νίκη αυτή, όμως, μάλλον μετριάζεται από την αναιρετική απόφαση του ίδιου του ΔΕΕ (βλ. Υπόθεση C‑104/16 P, Συμβούλιο της ΕΕ κ. Μετώπου Πολισάριο, 21 Δεκεμβρίου 2016), στην οποία το Δικαστήριο, μολονότι δεν παρεξέκλινε ουσιωδώς από τις θέσεις του για το διεθνές καθεστώς του Κινήματος των Polisario, εντούτοις έκρινε ότι: 

«133. Συνεπώς, χωρίς να απαιτείται να εξεταστεί η λοιπή επιχειρηματολογία με την οποία το Συμβούλιο και η Επιτροπή αμφισβητούν το παραδεκτό της προσφυγής, πρέπει να γίνει δεκτό ότι το Front Polisario δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί, λαμβανομένων υπόψη των επιχειρημάτων που προβάλλει, ότι νομιμοποιείται ενεργητικώς να ζητήσει την ακύρωση της προσβαλλομένης αποφάσεως.

134. Ως εκ τούτου, η προσφυγή πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη.».

Το ζήτημα, πάντως, θα συνεχίσει να απασχολεί. Ας σημειωθεί ότι στις 23 Ιουνίου του 2020, κατατέθηκε νέα προσφυγή ακυρώσεως από το Μέτωπο Polisario (Υπόθεση T-393/20) – (2020/C 279/62) του Μετώπου κατά του Συμβουλίου.

Βιβλιογραφία

1. Euronews (2017). Δυτική Σαχάρα: Μήλον της έριδος μεταξύ Μαρόκου και Μετώπου Πολισάριο. Διαθέσιμο εδώ

2. Geraldo Vitigal(2015).Trade Agreements, EU Law, and Occupied Territories (2): The General Court Judgment in Frente Polisario v Council and the Protection of Fundamental Rights Abroad. Διαθέσιμο εδώ

3. Middle East Institute (2008). Western Sahara: Self-Determination and International Law. Διαθέσιμο εδώ

4. New York Times(2020). Western Sahara Independence Group Ends Truce With Morocco. Διαθέσιμο εδώ 

5. Shaw, M.N.(2015). International Law. United Kingdom:Cambridge University Press. 

6. United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (MINURSO). Διαθέσιμο εδώ 

7. Συρίγος Ά. (2017). Το κράτος. Στο Αντωνόπουλος, Κ. & Μαγκλιβέρας, Κ. Το Δίκαιο της Διεθνούς Κοινωνίας. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, σελ. 105-150.

8. Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου επί της Υπόθεσης Τ-512/12. Διαθέσιμη εδώ 

9. Απόφαση UN Re. 690/1991. Διαθέσιμη εδώ.

10. Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, Γνωμοδότηση περί Επανορθωσης Ζημιών που προκλήθηκαν κατά την υπηρεσία στα Ηνωμένα Έθνη. Διαθέσιμη εδώ

11. Εμπορική Συμφωνία ΕΕ – Μαρόκο, 2010. Διαθέσιμη εδώ

12. Επιστολή Polisario προς το Συμβούλιο Ασφαλείας της 13η Νοεμβρίου 2020. Διαθέσιμη εδώ.

13. Περράκης, Στ./Μαρούδα Μ.Ντ(2010).Διεθνής Δικαιοταξία Θεωρία και Εφαρμογή Διεθνούς Δικαίου. Αθήνα: Ι.Σιδέρης.

14. Χριστοδουλίδης Θ. (2004). Διπλωματική Ιστορία τριών αιώνων (δεύτερος τόμος). Από την Βιέννη στις Βερσαλλίες, 1815-1919. Εκδόσεις Σιδέρης.

15. Προσφυγή της 23ης Ιουνίου 2020: Front Polisario κατά Συμβουλίου (Υπόθεση T-393/20) (2020/C 279/62). Διαθέσιμη εδώ 

16. Συμφωνία Μαυριτανίας – Σαχραουί. 10 Αυγούστου 1079. Διαθέσιμη εδώ

17. Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαθέσιμη εδώ

Νομολογία

1. Υπόθεση “Groupement des Agences de voyages κατά Επιτροπής”. Διαθέσιμη εδώ.

2. Υπόθεση “ Lassalle κατά Κοινοβουλίου”. Διαθέσιμη εδώ.

3.Υπόθεση “ Syndicat général du personnel des organismes européens κατά Επιτροπής”. Διαθέσιμη εδώ. 

4.Υπόθεση “Ένωση syndicale — Service public européen κ.λπ. κατά Συμβουλίου”. Διαθέσιμη εδώ.

5. Υπόθεση “Front Polisario vs The Council”. Διαθέσιμη εδώ.