Πηγή: εδώ [©Prezi]
Του Παναγιώτη Βασιλόπουλου, μέλους της Ομάδας Μελέτης «Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Ζητημάτων»
Εισαγωγή
Στην σύγχρονη κοινωνία, η κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων και η εξάλειψη του σεξισμού και των πατριαρχικών νορμών αποτελούν ζητήματα μείζονος σημασίας. Η πατριαρχία είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας, που έχει επηρεάσει σημαντικά την κοινωνική πραγματικότητα σε όλους τους τομείς. Δημιουργεί κοινωνικά φαινόμενα που άλλα έχουν πλήρως κανονικοποιηθεί, καθώς πλέον θεωρούνται νόρμα, ενώ άλλα έχουν αρχίσει να καταδικάζονται.
Ένας τομέας της κοινωνίας που έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό, είναι αυτός της οικονομίας. Η πατριαρχία, σε συνδυασμό με τον καπιταλισμό, δημιουργούν πάρα πολλές διακρίσεις και διχασμούς. Στο πλαίσιο αυτό, ένα από τα φαινόμενα που έχουν παρατηρηθεί είναι αυτό του ροζ φόρου.
Το φαινόμενο του ροζ φόρου περιλαμβάνει ένα βασικό εμπόδιο που, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ως καταναλωτές: Όχι μόνο κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες, κατά μέσο όρο, αλλά συχνά πληρώνουν περισσότερα για τις αγορές τους ή αγοράζουν λιγότερα για αυτά που ξοδεύουν. Αυτή η προσαύξηση στα αγαθά και τις υπηρεσίες που διατίθενται στην αγορά για τις γυναίκες έχει γίνει γνωστή ως ο «ροζ φόρος». Στη διεθνή βιβλιογραφία, έχουν καταγραφεί παραδείγματα ανισοτήτων στις τιμές αγαθών και υπηρεσιών με βάση το φύλο. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να μην αποτελεί σκόπιμη διάκριση λόγω φύλου. Ωστόσο, η συχνότητα με την οποία οι γυναίκες καταναλώτριες πληρώνουν υψηλότερες τιμές για αγαθά και υπηρεσίες, οδηγεί στο παραπάνω συμπέρασμα. Επομένως, σκοπός της ανάλυσης είναι η ανάδειξη αυτού του φαινομένου και η παρουσίαση των αιτιών ύπαρξης του.
1. Ο ροζ φόρος: Μια προσαύξηση στα αγαθά και τις υπηρεσίες που απευθύνονται σε γυναίκες
Στην ενότητα αυτή, θα παρουσιαστούν οι προσεγγίσεις και οι ρίζες του φαινομένου του ροζ φόρου. Αναλυτικότερα, θα εξεταστεί πρώτα η κοινωνική προσέγγιση του ζητήματος, στη συνέχεια τα καταναλωτικά αγαθά και έπειτα οι διαχωρισμοί που συναντώνται στις υπηρεσίες.
1.1. Κοινωνική προσέγγιση
Έχει υποστηριχθεί στο παρελθόν πως η πατριαρχία έχει δημιουργήσει έμφυλους διαχωρισμούς (Κανταράκη και συν., 2008), οι οποίοι πολλές φορές αποτυπώνονται στην επιλογή παιχνιδιών και χρωμάτων ανάμεσα στα δύο φύλα. Αναφορικά με την επιλογή παιχνιδιών, παρατηρείται πως οι γονείς συνήθως επιλέγουν να προσφέρουν διαφορετικά παιχνίδια στα κορίτσια (π.χ. κούκλες και μαγειρικά σκεύη) και διαφορετικά στα αγόρια (π.χ. αυτοκίνητα και video games). Η τάση αυτή μπορεί να οδηγήσει κάποιον στο συμπέρασμα πως οι γονείς προετοιμάζουν τα κορίτσια από μικρή ηλικία για τη μητρότητα και τη φροντίδα του νοικοκυριού. Ταυτόχρονα, τέτοιες έντονες διακρίσεις γίνονται εύκολα αντιληπτές και στην επιλογή χρωμάτων, με το μπλε χρώμα να απευθύνεται στα αγόρια και το ροζ χρώμα στα κορίτσια. Επομένως, οι εταιρείες συνήθως χρησιμοποιούν το ροζ χρώμα στα γυναικεία προϊόντα, καθώς απευθύνονται σε γυναικείο target group, κάτι το οποίο αποτελεί εν τέλει και πηγή κέρδους για τις εταιρείες (Iskandarany, 2020).
1.2. Καταναλωτικά αγαθά
Τα προϊόντα καθημερινής χρήσης που διατίθενται στην αγορά για τις γυναίκες, συχνά έχουν υψηλότερη τιμή σε σύγκριση με σχεδόν πανομοιότυπες εκδόσεις που διατίθενται στην αγορά για τους άνδρες (Στέτου, 2020). Στη διεθνή βιβλιογραφία, έχουν αναφερθεί παραδείγματα στα οποία ορισμένα προϊόντα διαφέρει η τιμή τους, ανάλογα με το χρώμα τους. Συγκεκριμένα, έχουν αναφερθεί παραδείγματα στα οποία τα ροζ ξυραφάκια και τα στυλό σε παστέλ χρώμα έχουν υψηλότερη τιμή απ’ ό,τι αντίστοιχα προϊόντα σε άλλο χρώμα (Silverstein & Sayre, 2009).
Στο πλαίσιο αυτό, ακόμη και η τιμή των παιχνιδιών διαφέρει ανάμεσα στα δύο φύλα, με παιχνίδια που απευθύνονται αποκλειστικά σε κορίτσια να είναι πιο ακριβά σε σχέση με αυτά που απευθύνονται σε αγόρια. Το Τμήμα Καταναλωτικών Υποθέσεων της Νέας Υόρκης (NYCDA) εξέτασε σχεδόν 400 ζεύγη προϊόντων προς πώληση από τους λιανοπωλητές της Νέας Υόρκης και διαπίστωσε ότι τα γυναικεία προϊόντα είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να έχουν υψηλότερες τιμές από τα ανδρικά προϊόντα. Συγκεκριμένα, στο 42% των περιπτώσεων τα γυναικεία προϊόντα είχαν υψηλότερη τιμή, ενώ τα ανδρικά προϊόντα αντίστοιχα στο 18% των περιπτώσεων. Οι τιμές για τα γυναικεία και τα ανδρικά προϊόντα ήταν περίπου ίσες στο 40% των περιπτώσεων (Blasio & Menin, 2015).
Σύμφωνα με την έκθεση του NYCDA, σε όλες τις κατηγορίες, τα γυναικεία προϊόντα είχαν σταθερά υψηλότερες τιμές. Συνολικά, τα γυναικεία προϊόντα τιμολογήθηκαν κατά μέσο όρο 7% υψηλότερα από τα ουσιαστικά παρόμοια ανδρικά προϊόντα (Blasio & Menin, 2015). Μια μελέτη του 2011 του Πανεπιστημίου της Κεντρικής Φλόριντας (UCF), κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες πληρώνουν περισσότερα ανά ουγγιά για ορισμένα προϊόντα προσωπικής φροντίδας, συμπεριλαμβανομένου του αποσμητικού. Παρόμοια έρευνα για τις τιμές των προϊόντων διαφόρων κατηγοριών σε μεγάλους διαδικτυακούς λιανοπωλητές συμπεριέλαβε αρκετά παραδείγματα δραματικών διαφορών στις τιμές (Buck et al., 2020).
1.3. Υπηρεσίες
Οι γυναίκες, πέραν του ότι πληρώνουν περισσότερα χρήματα για προϊόντα, συχνά πληρώνουν περισσότερα και για υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αγορά υπηρεσιών προσωπικής φροντίδας, όπως το στεγνό καθάρισμα και το κούρεμα. Σε αυτές τις υπηρεσίες, οι τιμές είναι συνήθως υψηλότερες για τις γυναίκες, όπως το πλύσιμο ενός γυναικείου πουκαμίσου με κουμπιά, σε σύγκριση με ένα ανδρικό πουκάμισο με κουμπιά. To Νational Hair & Beauty Federation διαπίστωσε ότι από τα 100 κομμωτήρια που συμμετείχαν σε έρευνα, τα 85 χρεώνουν περισσότερο για ένα βασικό γυναικείο κούρεμα παρά για ένα βασικό ανδρικό κούρεμα. Η μέση τιμή που πλήρωσαν οι γυναίκες ήταν κατά 54% υψηλότερη από τη μέση τιμή που πλήρωσαν οι άνδρες (Tappenden & Serck, 2020).
2. Πιθανές ερμηνείες για το φαινόμενο του ροζ φόρου
Οι διαφορές στο κόστος παραγωγής αγαθών ή παροχής υπηρεσιών αποτελούν νόμιμους λόγους για την πώληση όμοιων προϊόντων ή υπηρεσιών σε διαφορετικές τιμές. Για παράδειγμα, ορισμένα προϊόντα μπορεί να έχουν υψηλότερους δασμούς και τα υλικά ενός συγκεκριμένου χρώματος ή αρώματος (που θεωρούνται πιο “θηλυκά”) μπορεί να κοστίζουν περισσότερο για την κατασκευή τους. Ακόμη, μπορεί να απαιτείται περισσότερη εργασία για την παροχή μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας, όπως για παράδειγμα το πλύσιμο ενός εφαρμοστού πουκαμίσου, σε σύγκριση με ένα λιγότερο εφαρμοστό πουκάμισο. Επίσης, το υψηλότερο κόστος διαφήμισης για την τοποθέτηση διαφημίσεων που απευθύνονται σε γυναίκες, αυξάνουν παράλληλα και το κόστος μάρκετινγκ (Hoffman, 2021).
2.1. Δασμοί
Οι δασμοί για ορισμένα εισαγόμενα προϊόντα διαφέρουν ανάλογα με το αν το προϊόν προορίζεται για άνδρες ή γυναίκες. Συγκεκριμένα, κατά μέσο όρο, οι εισαγωγές ενδυμάτων για γυναίκες φορολογούνται με υψηλότερο συντελεστή απ’ ό,τι οι εισαγωγές ενδυμάτων για άνδρες, με -15,1% έναντι 11,9% (Brunelin et al., 2018). Στο πλαίσιο αυτό, το υψηλότερο κόστος εισαγωγής μπορεί να μετακυλιστεί στους καταναλωτές και να συμβάλει στην αύξηση της τιμής ορισμένων προϊόντων που απευθύνονται σε γυναίκες.
2.2. Διαφοροποίηση προϊόντος
Μια κοινή στρατηγική μάρκετινγκ που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις είναι η «διαφοροποίηση προϊόντος» (Kopp, 2021). Οι πωλητές συχνά διακρίνουν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία για να το καταστήσουν πιο ελκυστικό σε μια συγκεκριμένη αγορά-στόχο, όπως για παράδειγμα αλλάζοντας τη συσκευασία και το χρώμα ενός προϊόντος. Ωστόσο, μια τέτοια ενέργεια μπορεί να αυξήσει το κόστος παραγωγής. Παραδείγματος χάρη, ένας κατασκευαστής μπορεί να επιλέξει να παράγει μικρότερο αριθμό ροζ ξυραφιών, γεγονός που μπορεί να αυξήσει το κόστος παραγωγής κάθε ροζ ξυραφιού σε σχέση με τη μεγαλύτερη σειρά μαύρων ξυραφιών.
2.3. Διακρίσεις τιμών
Η πρακτική της χρέωσης διαφορετικών τιμών στους πελάτες για το ίδιο προϊόν ή υπηρεσία, είναι γνωστή στα οικονομικά ως διάκριση τιμών (Horwitz, 2015). Οι πωλητές προσελκύουν αγοραστές που διαφορετικά δεν θα αγόραζαν το προϊόν τους, προσφέροντας τους χαμηλότερη τιμή. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες οι πωλητές ορίζουν υψηλότερες τιμές στα προϊόντα τους, εφόσον υπάρχουν άτομα που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν. Παραδείγματα διάκρισης τιμών περιλαμβάνουν εκπτώσεις για φοιτητές ή ηλικιωμένους, εκπτώσεις για προκαταβολικές αγορές αεροπορικών εισιτηρίων και υψηλότερες τιμές για αγορές της τελευταίας στιγμής (Sherman, 2013). Στην περίπτωση που οι πωλητές διαπιστώσουν ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο “ευαίσθητες” στις τιμές και, ως εκ τούτου, πρόθυμες να πληρώσουν περισσότερα για ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία, είναι πιθανότερο να προσφέρουν στις γυναίκες το προϊόν αυτό με υψηλότερο αντίτιμο.
2.4. Καθορισμός τιμών
Ορισμένες αγορές μπορεί να μην είναι πλήρως ανταγωνιστικές, με αποτέλεσμα κάποιοι πωλητές που θα επιθυμούσαν να προσφέρουν γυναικεία προϊόντα και υπηρεσίες σε χαμηλές τιμές, να εμποδίζονται να εισέλθουν στην αγορά. Σε μια τέτοια αγορά, οι επιχειρήσεις που κατέχουν σημαντικό μερίδιο ισχύος θα μπορούσαν να συνεχίσουν να ορίζουν υψηλότερες τιμές σε προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται στις γυναίκες. Αυτό το είδος δραστηριότητας καθορισμού τιμών είναι πιο δύσκολο να καταπολεμηθεί.
2.5. Καπιταλισμός
Ο τρόπος που πλέον λειτουργεί η οικονομία δεν συνεισφέρει στην εξάλειψη του φαινομένου. Αντιθέτως, το ενισχύει σε ανησυχητικό βαθμό. Είναι απόλυτα λογικό, με τον νόμο της προσφοράς-ζήτησης, τα προϊόντα που έχουν μεγαλύτερη ζήτηση να κοστολογούνται ακριβότερα, προκειμένου να έχουν ένα σημαντικό περιθώριο κέρδους οι επιχειρήσεις (Fernando, 2021). Ωστόσο, αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει εις βάρος της υγείας και της περίθαλψης των γυναικών.
3. Επέκταση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών πέρα από τον ροζ φόρο
Η τιμολόγηση με βάση το φύλο, που φέρνει σε μειονεκτική θέση τις γυναίκες, επεκτείνεται πέρα από τον ροζ φόρο. Οι γυναίκες πληρώνουν ιστορικά υψηλότερες τιμές για ασφάλιστρα υγείας σε σχέση με τους άντρες. Για παράδειγμα, στα τροχαία ατυχήματα μια γυναίκα έχει 47% περισσότερες πιθανότητες από έναν άντρα να τραυματιστεί σοβαρά λόγω του σχεδιασμού των αυτοκινήτων (Perez, 2019), ενώ ταυτόχρονα έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες θα πληρώσουν πολύ πιο ακριβά ένα καινούριο αυτοκίνητο σε σύγκριση με έναν άντρα (Ayres, 1991). Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως η υγεία και η ασφάλεια των γυναικών έρχεται σε δεύτερη μοίρα για ιδιοτελείς-οικονομικούς λόγους.
Συμπεράσματα
Οι ανισότητες στις τιμές λόγω φύλου κοστίζουν περισσότερο στις γυναίκες και τις οικογένειές τους πραγματικά χρήματα, που δεν έχουν την πολυτέλεια να χάσουν. Είναι γεγονός ότι ο ροζ φόρος, αν και δεν συνιστά “κανονικό” φόρο, υπάρχει και, κυρίως οι γυναίκες ή όσοι χρησιμοποιούν γυναικεία προϊόντα, τον πληρώνουν ακριβά. Οι διαφορές τιμών στα προϊόντα και τις υπηρεσίες ανάμεσα στα δύο φύλα, μπορεί να οφείλονται σε κοινωνικούς (π.χ. έμφυλος διαχωρισμός) και οικονομικούς παράγοντες (π.χ. δασμοί, διαφοροποίηση προϊόντων, καθορισμός τιμών κ.λπ.). Πράγματι, αυτοί οι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες ενισχύουν το φαινόμενο αυτό και δημιουργούν περαιτέρω διακρίσεις που επεκτείνονται πέρα από τον ροζ φόρο (π.χ. στον τομέα της ασφάλισης). Ωστόσο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να κατανοηθούν καλύτερα οι παράγοντες που συμβάλλουν στις ανισότητες τιμών με βάση το φύλο σε ολόκληρη την οικονομία και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζουν τις γυναίκες.
Βιβλιογραφία
Κανταράκη, M., Παγκάκη, M. & Σταματελοπούλου, E. (2008). Κατά Φύλο Επαγγελματικός Διαχωρισμός (Κάθετος και Οριζόντιος): Διακρίσεις και Ανισότητες κατά των Γυναικών στην Εκπαίδευση. Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας, Παρατηρητήριο Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Δράσεων της Εκπαιδευτικής Πολιτικής για την Ισότητα. Retrieved from here.
Ο σεξισμός ξεκινά από τη παιδική ηλικία (2017). TVXS. Retrieved from here.
Οδηγός σχετικά με τα άρθρα 34-36 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (2021). Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2021/C100/03. Retrieved from here.
Στέτου, X. (2020). Γιατί είναι ακριβότερα τα γυναικεία προϊόντα;. Insider. Retrieved from here.
Antitrust Enforcement and the Consumer (2015). U.S. Department of Justice, Washington, DC 20530. Retrieved from here.
Ayres, Ι. (1991). Fair driving: Gender and Race discrimination in Retail car negotiations. Harvard Law Review, 104(4), 817-872. Retrieved from here.
Blasio, B. & Menin, J. (2015). From Cradle to Cane: The Cost of Being a Female Consumer, A Study of Gender Pricing in New York City. NYC Consumer Affairs. Retrieved from here.
Brunelin, S., Melo, J. & Portugal, A. (2018). How Much Market Access?A Case study of Jordan’s Exports to the EU. Fondation pour les Études et Recherches sur le Développement international. Retrieved from here.
Buck, R., Coggins, B., Exarchos, P., Francis, T., Henrich, J.,Kelly, G., Kohli, S., McInerney, P., Wachinger, T. & Zipser, D. (2020). Perspectives on retail and consumer goods. McKinsey & Company, Number 8. Retrieved from here.
Fernando, J. (2021). Law of supply and demand. Investopedia. Retrieved from here.
Hoffman, M. (2021). The Pink Tax: How Women Pay More For Pink. Bankrate. Retrieved from here.
Horwitz, S. (2015). Is there really a pink tax?. FFE. Retrieved from here.
How gendered pricing costs women almost $1,400 a year (2012). COS News. Retrieved from here.
Iskandarany, Η. (2020). Marketing for women: what pink marketing is all about. Articles. Retrieved from here.
Kopp, C.M. (2021). Product differentiation. Investopedia. Retrieved from here.
Perez, C.C. (2019). Αόρατες Γυναίκες. Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Sherman, L. (2013). For Women, hairstyles at the barbershop. New York Times. Retrieved from here.
Silverstein M. J. & Sayre, K. (2009). The Female Economy. Harvard Business Review. Retrieved from here.
Tappenden, R. & Serck, L. (2020). Why do women pay more for a short haircut?. BBC News. Retrieved from here.
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 