Πηγή εικόνας:  εδώ [CNN]

Της Αγγελικής-Εφραιμίας Μαρκοπούλου, μέλους της Ομάδας Διεθνούς Δικαίου 

Εισαγωγή

Η Βρετανία, στη μακρόχρονη παγκόσμια ιστορία της, έχοντας ως σκοπό τη μεγιστοποίηση της ισχύος της και την επιθυμία της να καταστεί Μεγάλη Δύναμη, επιδόθηκε σε πολλαπλές κατακτήσεις εδαφών, μερικά από τα οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα. Αρκετές χώρες που κατόρθωσαν να απο-αποικιοποιηθούν παρέμειναν μέλη της Κοινοπολιτείας των Εθνών, εξακολουθώντας να διατηρούν σχέσεις με τη Βρετανία. Επί πολλά έτη, τα νησιά Μπαρμπάντος γίνονταν αντιληπτά ως το «κόσμημα του στέμματος» των αποικιών της Βρετανίας, και οι φυτείες της χώρας, τις οποίες επιμελούνταν έποικοι που προέρχονταν από τη Δυτική Αφρική, συνεισέφεραν στον πλούτο της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Ωστόσο, καθώς οι περιστάσεις άλλαξαν, το νησί είχε εκφράσει επί δεκαετίες την επιθυμία του να ανεξαρτητοποιηθεί από την επιρροή της βασιλικής μοναρχίας και να χαράξει τη δική του πορεία, έχοντας δημοκρατικό πολίτευμα.

Ιστορικό υπόβαθρο της κατάκτησης του νησιού από τη Βρετανία

Οι Άγγλοι αποικιοκράτες κατέφθασαν στα νησιά Μπαρμπάντος τον 17ο αιώνα, συγκεκριμένα το 1625, κατά την περίοδο βασιλείας του Ιακώβου Α’, με σκοπό να αξιολογήσουν εάν το νησί είναι κατάλληλο για να αποτελέσει μια από τις αποικίες της Βρετανίας. Κατακτήθηκε, τελικά, το 1627 από το πλήρωμα του πλοίου, και άμεσα δημιουργήθηκαν αγροκτήματα που στελεχώνονταν από Αφρικανούς εποίκους. Το νησί παρείχε από μόνο του πολλά κέρδη στους Βρετανούς αποίκους. Η γεωγραφική του θέση, το κλίμα, το έδαφος, αλλά και το εργατικό δυναμικό που το βρετανικό στέμμα εκμεταλλευόταν, προσέθεταν ισχύ στην Βρετανική αυτοκρατορία (Jackson et al., 2022).

Κατά τον 17ο αιώνα, η οικονομική και πολιτική ευμάρεια που έφερε η καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου στο νησί ήταν εμφανής, οδηγώντας τελικά στην επονομαζόμενη «επανάσταση της ζάχαρης». Από την καλλιέργεια ζάχαρης δημιουργήθηκε μια νέα τάξη αποίκων,  που καταχράστηκε την εργασία των εποίκων προς όφελός της. Μέχρι το τέλος της επανάστασης, δηλαδή μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, απελάθηκαν χιλιάδες εξ’ αυτών για να εργαστούν σε φυτείες στα νησιά Μπαρμπάντος, ή και σε  αποικίες της Καραϊβικής, αυξάνοντας, έτσι, όλο και περισσότερο τα κέρδη των Βρετανών επενδυτών. Το εγχείρημα της «επανάστασης της ζάχαρης» αποτέλεσε την πρώτη εξέγερση προς τους Βρετανούς κατακτητές, με τελικό σκοπό τη χειραφέτηση του νησιού (Jackson et al., 2022).

Ακολούθησαν άλλες τρεις ανεπιτυχείς εξεγέρσεις, ακόμη και μετά την κατάργηση της δουλείας. Η τελευταία διαδραματίστηκε κατά την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης, τη δεκαετία του 1930, όταν είχαν δημιουργηθεί οι συνθήκες για την εξέγερση της εργατικής τάξης (Jackson et al., 2022).

Το νησί κατάφερε, τελικά, να ανακηρύξει την ανεξαρτησία του το 1966, μετά την ένταξή του στην Ομοσπονδία των Δυτικών Ινδιών. Παρ’ όλα αυτά, η ανεξαρτησία έγινε μόνο κατ’ όνομα, μιας και επίσημη ηγέτιδα του κράτους παρέμεινε η βασίλισσα Ελισάβετ Β’, που εκπροσωπείτο στο νησί από τον Γενικό Κυβερνήτη. Από την περίοδο ανεξαρτησίας του νησιού, έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες συζητήσεις για την αλλαγή του πολιτεύματος και την αποκοπή του από το βρετανικό στέμμα. Το σχέδιο αυτό, όμως, χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να εκπληρωθεί, καθώς η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας ήταν εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες της Βρετανίας.

Η ανεξαρτητοποίηση σήμερα

Τα νησιά Μπαρμπάντος είχαν ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή τους να γίνουν ανεξάρτητη δημοκρατία το προηγούμενο έτος, καθώς επιθυμούσαν να εγκαταλείψουν το αποικιακό παρελθόν τους. Ο λαός είχε ενθαρρυνθεί από το κίνημα «Black Lives Matter», το οποίο αναζωπυρώθηκε το Μάιο του 2020 σε όλο τον κόσμο, δίνοντας το έναυσμα σε τοπικούς ακτιβιστές να αφαιρέσουν το άγαλμα του Βρετανού ναυάρχου Λόρδου Horatio Nelson, που βρισκόταν στην πλατεία Εθνικών Ηρώων για δύο αιώνες. Έτσι, παρόλο που εκείνη τη χρονιά το νησί επλήγη, καθώς κλήθηκε να αντιμετωπίσει την αύξηση των τιμών που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού, εξακολουθούσε να επιθυμεί την ανεξαρτησία του από τη Βρετανία.  

Στις 12 Οκτωβρίου 2021, η Σάντρα Μέισον προτάθηκε από την Πρωθυπουργό και τον ηγέτη της αντιπολίτευσης της νήσου για να εκλεγεί ως η πρώτη Πρόεδρος των Μπαρμπάντος. Έτσι, στις 20 Οκτωβρίου, εξελέγη από το Κοινοβούλιο και ορκίστηκε επίσημα ως Πρόεδρος των Μπαρμπάντος, στις 30 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Η τελετή ορκωμοσίας της Προέδρου πραγματοποιήθηκε στην πρωτεύουσα των Μπαρμπάντος, το Μπρίτζταουν, σηματοδοτώντας το επίσημο τέλος της μακρόχρονης αποικιακής σχέσης του νησιωτικού έθνους με τη βρετανική μοναρχία, καθιστώντας τα νησιά Μπαρμπάντος τη νεότερη δημοκρατία του κόσμου. Η βασίλισσα Ελισάβετ Β’, από τη μεριά της, ευχήθηκε ευτυχία, ειρήνη και ευημερία στο νησί, σημειώνοντας ότι το έθνος των Μπαρμπάντος θα έχει πάντα μία ξεχωριστή θέση στην καρδιά της. 

Παρόλο που οι ηγέτες του νησιού δεν θα ορκίζονται πλέον πίστη στο στέμμα, τα νησιά Μπαρμπάντος παραμένουν μέρος της Κοινοπολιτείας των Εθνών. Η Κοινοπολιτεία των Εθνών αποτελεί μια οργάνωση 54 πρώην βρετανικών αποικιών, οι οποίες έχουν επιλέξει με τη συμμετοχή τους στην ένωση να συντηρούν φιλικούς δεσμούς με τη Βρετανία. Η ένωση διαμορφώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν οι πόλεμοι και τα κινήματα αποαποικιοποίησης αποδυνάμωσαν την κυρίαρχη, έως τότε, Βρετανική Αυτοκρατορία. Σήμερα, δεκαπέντε βασίλεια που ανήκουν στην Κοινοπολιτεία, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά και της Τζαμάικα, εξακολουθούν να αναγνωρίζουν τη βασίλισσα Ελισάβετ Β’ ως αρχηγό του κράτους τους (McGreevy, 2021).

 Νομικό πλαίσιο της διαδικασίας μετατροπής του νησιού σε δημοκρατία

Το Κοινοβούλιο των Μπαρμπάντος, με σκοπό την εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος, έπρεπε να τροποποιήσει το Διάταγμα Ανεξαρτησίας των Μπαρμπάντος του 1966, κάτι που απαιτούσε πλειοψηφία δύο τρίτων (⅔). Από ορισμένους νομικούς, θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη η επιδίωξη του Κοινοβουλίου των Μπαρμπάντος για την ανάκληση του Διατάγματος στο Συμβούλιο του Κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου (Bennett, 2021). Ως ανεξάρτητη χώρα, τα Μπαρμπάντος θα μπορούσαν να τροποποιήσουν ή να καταργήσουν οποιοδήποτε μέρος του Συντάγματός τους, συμπεριλαμβανομένων των πράξεων και των διαταγών που εγκρίθηκαν από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου πριν από το 1966 (Torrance, 2021).

Το νέο σχέδιο του Συντάγματος εισήχθη στο Κοινοβούλιο των Μπαρμπάντος στις 20 Σεπτεμβρίου 2021, και ψηφίστηκε ομόφωνα στις 6 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Το νομοσχέδιο μεταβίβασε τις αρμοδιότητες του Γενικού Κυβερνήτη σε νέα θέση Προέδρου, εκλεγμένου από το Κοινοβούλιο. Αυτό σήμαινε ότι ο όρκος πίστης θα δίνεται, πλέον, στην Πολιτεία των Μπαρμπάντος και όχι στη βασίλισσα (Torrance, 2021).

Τα νησιά Μπαρμπάντος αποτελούν ανεξάρτητη χώρα ήδη από το 1966, και επομένως δεν χρειάζονται την έγκριση της Βρετανίας για να ανακηρυχθούν ως δημοκρατία. Ωστόσο, το Westminster, η τοποθεσία που στεγάζεται το Βρετανικό Κοινοβούλιο,  θα πρέπει να εγκρίνει το εν λόγω νομοσχέδιο, με σκοπό την αποφυγή πρόκλησης οποιασδήποτε σύγχυσης στο εσωτερικό αγγλικό δίκαιο (Torrance, 2021).

Σημασία της αποχώρησης μιας ακόμη αποικίας για τη Βρετανία

Η Βρετανία δήλωσε ότι το μέλλον των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών είναι θέμα για το οποίο πρέπει να αποφασίσει ο λαός των Μπαρμπάντος.  Ο πρίγκιπας Κάρολος, στην ομιλία που έδωσε στο νησί, έκανε φανερή τη διάθεση συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, επιβεβαιώνοντας ότι μεγάλο μέρος της σχέσης μεταξύ των δύο εθνών θα παραμείνει αναλλοίωτο, συμπεριλαμβανομένων και «των μυριάδων συνδέσεων μεταξύ των ανθρώπων δύο των χωρών –μέσω των οποίων ρέει ο θαυμασμός και η στοργή, η συνεργασία και ευκαιρία» (Said-Moorhouse, 2021).

Η Βρετανική μοναρχία, ωστόσο, αναμένει ότι η κίνηση των Μπαρμπάντος ενδέχεται να παρασύρει και άλλες αποικίες σε μετατροπή του πολιτεύματός τους σε αβασίλευτη δημοκρατία. Η τελευταία χώρα που ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Βρετανική μοναρχία ήταν το νησί του Μαυρίκιου, το 1992. Στην σύγχρονη εποχή, εντοπίζονται στην Καραϊβική ακόμα οκτώ Κοινοπολιτειακά Βασίλεια, που συνεχίζουν να δηλώνουν πίστη στο βρετανικό στέμμα. Η κίνηση των Μπαρμπάντος, όμως, μπορεί να τροφοδοτήσει τον ρεπουμπλικανισμό και σε άλλες περιοχές της Κοινοπολιτείας, ειδικά στην Τζαμάικα, όπου τα δύο κύρια πολιτικά κόμματα υποστηρίζουν την πλήρη απόσχιση από τη μοναρχία.

Αντίδραση του λαού ως προς την ανεξαρτησία

Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση του YouGov, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και ιδίως οι μεγαλύτερες γενιές, δεν επιθυμούν το τέλος της μοναρχίας. Φαίνεται ότι μόνο το 13% των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω επιλέγουν την αβασίλευτη δημοκρατία. Αντίθετα, το 41% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών επιθυμούν την εκλογή ενός αρχηγού του κράτους, καταδεικνύοντας τη μεγάλη ευαισθητοποίηση των νέων για τη δημιουργία μιας δικαιότερης και αντιρατσιστικής κοινωνίας.

Από την άλλη μεριά, οι περισσότεροι κάτοικοι των Μπαρμπάντος υποστήριξαν μεν τη μετάβαση του πολιτεύματος σε αβασίλευτη δημοκρατία, ωστόσο παρέμειναν διστακτικοί για τον τρόπο εφαρμογής αυτού του σχεδίου. Ορισμένοι, μάλιστα, αμφισβήτησαν  το χρονοδιάγραμμα που έδωσε η κυβέρνηση στον εαυτό της για να ευθυγραμμίσει αυτή τη μετάβαση με την επέτειο της ανεξαρτησίας της χώρας, θεωρώντας ότι τα νησιά Μπαρμπάντος  δεν ήταν ακόμα προετοιμασμένα για εγκατάλειψη της εξάρτησης από το Στέμμα (Said-Moorhouse, 2021).

Επίλογος

Εν κατακλείδι, παρόλο που το νησιωτικό έθνος των Μπαρμπάντος αποτελούσε αποικία της Βρετανίας τα τελευταία 400 χρόνια, αντιλήφθηκε ότι πλέον είχε φτάσει στο ύψιστο σημείο της πολιτικής του εξέλιξης και ότι διαθέτει εφεξής τα εφόδια για να αναδειχθεί από μόνο του, ρισκάροντας να κλονίσει μια συνεργασία αιώνων. Τα κράτη πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της διατήρησης του πολιτισμού τους, αλλά και της απόκτησης της ανεξαρτησίας τους, ώστε να πάψουν να βρίσκονται κάτω από την επιρροή μιας Μεγάλης Δύναμης, τους σκοπούς της οποίας θα εξυπηρετούν. 

Βιβλιογραφία

Barbados becomes a republic, renouncing British queen (2021). Aljazeera. Retrieved from here. 

Barbados to become a republic, replacing British queen (2021). France 24. Retrieved from here.

Barbados will spur others to ditch the Queen: Experts (2021). The Straits Times. Retrieved from here.

Bennett, R. (2021). Atherley queries constitutional amendment to bring on Republic. Barbados Today. Retrieved from here. 

Commonwealth (2021). Encyclopedia Britannica. Retrieved from here.

Jackson, C. S., Marshall, W. K., & de Vere Phillips, A. (2022). Barbados: History. Encyclopedia Britannica. Retrieved from here.

McGreevy, N. (2021). Barbados Breaks With Elizabeth II to Become the World’s Newest Republic. Smithsonian Magazine. Retrieved from here.

Said-Moorhouse, L. (2021). Barbados is ready to ditch Britain’s Queen. For many in the country, the move has been a long time coming. CNN. Retrieved from here.

Torrance, D. (2021). Barbados becomes a republic. House of Commons Library. Retrieved from here

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία

Τι σημαίνει για το βρετανικό στέμμα η αποχώρηση του Μπαρμπέιντος; (2021). Protagon.gr.  Retrieved from here.

Καραϊβική – Η επανάσταση του Μπαρμπάντος (2021). Υδρόγειος News. Retrieved from here.

Φουρλής, Α. (2021). Νησιά Μπαρμπάντος: Και εγένετο δημοκρατία – Βρετανικό στέμμα τέλος (με 55 χρόνια καθυστέρηση). Huffington Post. Retrieved from here.

logo_transparent

H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.