Πηγή εικόνας: εδώ
Της Κατερίνας Μαντζαβέλα, μέλους της Ομάδας Μελέτης Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής
Πρόλογος
Οι γαλλογερμανικές σχέσεις είναι από τις πιο σημαντικές στο διεθνές περιβάλλον. Πρόκειται για δύο κράτη με ισχυρές οικονομίες, που μπορούν να επηρεάζουν το διεθνές οικονομικό καθεστώς, ιδίως για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), αφού και οι δύο χώρες αποτελούν ισχυρά οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά κέντρα τόσο διεθνώς, όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο. Επιπλέον, συνιστούν σημαντικό συντελεστή στα ευρωπαϊκά και διεθνή ζητήματα λόγω της ισχυρής εξωτερικής πολιτικής τους,
Τα τελευταία χρόνια, οι διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Γερμανίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ομαλές και φιλικές, ενώ το μείζον θέμα που είχαν να αντιμετωπίσουν είναι η κρίση στην Ευρωζώνη μαζί με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της. Από την αρχή, όμως, του φετινού χρόνου οι δύο χώρες, όπως και όλα τα κράτη, βρέθηκαν αντιμέτωπες με τον πόλεμο και την πιθανή επέκτασή του.
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022 ξεκινά η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στα ανατολικά σύνορα της χώρας. Τόσο η Ευρώπη όσο και το NATO βλέπουν τις ισορροπίες να διαταράσσονται για πρώτη φορά μετά από χρόνια. Η Γαλλία και η Γερμανία –μέλη της Ε.Ε. και του NATO- κάνουν προσπάθειες για την αποκατάσταση της ειρήνης από την πρώτη στιγμή της ουκρανικής κρίσης, κάτι που θέτει τη δυναμική της καθεμιάς σε προκλήσεις, αλλά και την συλλογική δυναμική τους ως μέλη της ΕΕ. Με την έναρξη της κρίσης, οι διπλωματικές σχέσεις και οι πολιτικές των κρατών φαίνεται να αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς. Πόσο έχει επηρεάσει τη δυναμική των Γαλλογερμανικών σχέσεων ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος;
Ποια είναι η δυναμική των σχέσεων τους, υπό το πρίσμα της εξόπλισης των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων λόγω του ρωσο-ουκρανικού πολέμου;
Ο εξοπλισμός των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων
Η Γερμανία, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έχει υιοθετήσει μία εξωτερική πολιτική και άμυνα στηριζόμενες αμιγώς σε διπλωματικά μέσα. Κύριος λόγος αυτής της αλλαγής είναι όχι μόνο η ήττα της Γερμανίας στον πόλεμο, αλλά και τα εγκλήματα που διέπραξε κατά τη διάρκεια αυτού. Έτσι, μετά τη λήξη του πολέμου, η στρατιωτική δύναμη της Γερμανίας περιορίστηκε σημαντικά, αφενός για να μειωθεί η πιθανότητα μιας μελλοντικής στρατιωτικής επιχείρησης, αφετέρου ως ένα είδος κύρωσης των άλλων κρατών για τις επιπτώσεις που προκάλεσε. Αυτή λοιπόν η πολιτική που υιοθετήθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τείνει να αλλάξει ριζικά λόγω των τελευταίων εξελίξεων. Λίγες μέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholtz, σε ομιλία του στην Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας (Bundestag), ανακοίνωσε τον εξοπλισμό του γερμανικού στρατού (Bundeswehr), μέσω ενός προγράμματος ύψους εκατό δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ μάλιστα προανήγγειλε πως τις επόμενες χρονιές ο αμυντικός εξοπλισμός θα υπερβαίνει του 2% του συνολικού ΑΕΠ του γερμανικού κράτους (Φίσερ, 2022). Αυτή η τελευταία ρύθμιση είχε αποφασιστεί για όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ, μετά τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας (Kirby, 2022).
Η Bundeswehr -ο ομοσπονδιακός στρατός δηλαδή- δημιουργήθηκε το 1955, μετά από έντονες συζητήσεις για την επαναστρατιωτικοποίηση της Γερμανίας. Επιπλέον, με την ένταξη της Δυτικής Γερμανίας στο NATO το 1955, η Bundeswehr αποτελούσε ένα «στήριγμα» άμυνας για το NATO κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ τέλος, με την διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την επανένωση της Γερμανίας η γερμανική άμυνα περιορίστηκε σημαντικά. Ο εξοπλισμός των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την εξωτερική πολιτική και άμυνα της Γερμανίας, καθώς τις δεκαετίες μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έως και σήμερα, το γερμανικό κράτος παραμένει σταθερό σε μία αμυντική πολιτική οπλισμένη μόνο με διπλωματικά μέσα, λόγω του βεβαρημένου παρελθόντος της χώρας. Η απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης για την «ανανεωμένη» αμυντική στάση της χώρας, λόγω της ουκρανικής κρίσης, επικυρώνεται και με τις έκτακτες προσλήψεις που θέτουν ως κύριο μέλημα τους οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, αλλά και με την μεταφορά πολεμικών αεροσκαφών F-35 σε γερμανικό έδαφος (Βέρκχοϊζερ & Χίλε, 2022). Ακόμη, η κίνηση της κυβέρνησης να ενισχύσει με όπλα και αμυντικά συστήματα την Ουκρανία επιβεβαιώνει κατά κάποιο τρόπο την αλλαγή της χώρας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Η Γερμανία, που άλλοτε τηρούσε μία πιο φιλική στάση για την επίλυση κρίσεων -μετά τον Β΄ Π.Π.-, πλέον παρουσιάζει μία πιο παραδοσιακή πολεμική στάση, διατηρώντας όμως τον ειρηνευτικό χαρακτήρα της, μη έχοντας διάθεση να εμπλακεί περισσότερο πολεμικά, και επιμένοντας στη λήξη του πολέμου.
Γαλλία-Γερμανία: η δυναμική της σχέσης τους
Η Γαλλία, ιδιαίτερα από την εποχή του Ντε Γκολ και μετά, απέκτησε ισχυρή παρουσία τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο διεθνές περιβάλλον. Στόχος της πολιτικής του Ντε Γκολ ήταν να επαναφέρει τη Γαλλία σε θέση ισχύος στην εξωτερική πολιτική και άμυνα, και έτσι δημιουργήθηκε μία από τις πιο φιλόδοξες διπλωματικές συμμαχίες (Bradpiece, 2022). Στις 22 Ιανουαρίου 1963 υπογράφηκε η Συνθήκη των Ηλυσίων μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας, υπό τον Πρόεδρο της Γαλλίας Charles De Gaulle και το Γερμανό Καγκελάριο Konrad Adenauer. Η Συνθήκη των Ηλυσίων αφορούσε την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών -οι οποίες στο παρελθόν χαρακτηρίζονταν από αντιπαλότητες-, αλλά και την έναρξη μια συμμαχίας σε νέες βάσεις. Το περιεχόμενο της ιστορικής αυτής Συνθήκης αφορούσε τη στενή συνεργασία των δύο χωρών, κυρίως σε θέματα εκπαίδευσης, νεολαίας, εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Η Συνθήκη των Ηλυσίων επισφραγίστηκε με όρους συχνών συνόδων κορυφής για τη διασφάλιση της στενής φιλίας και συνεργασίας Γαλλίας-Γερμανίας. Από την υπογραφή της Συνθήκης και μετά, οι δύο χώρες κατάφεραν να αναπτύξουν μία σχέση με ισχυρούς δεσμούς τόσο στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οποίας είναι ιδρυτικά μέλη, όσο και στο NATO και το διεθνές περιβάλλον.
Βέβαια, σε επίπεδο άμυνας οι δύο χώρες διαφέρουν, καθώς η Γαλλία διαθέτει έναν από τους ισχυρότερους στρατούς στον κόσμο, ενώ έχει λάβει μέρος σε ένοπλες συγκρούσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Η Γαλλία ξοδεύει χρήματα για την άμυνά της περισσότερο από την πλειοψηφία των χωρών του NATO, με βάση το ΑΕΠ της (Bradpiece, 2022). Οι γαλλικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται σε αρκετές περιοχές ανά την υφήλιο, κυρίως λόγω της αποικιοκρατικής δραστηριότητας της Γαλλίας σε διάφορες περιοχές του κόσμου που άλλοτε υπήρξαν εδάφη της γαλλικής αποικιοκρατίας, και έτσι ο στρατός είναι από τους μεγαλύτερους στον κόσμο. Σε επίπεδο οπλισμού, η ισχύς των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων είναι τουλάχιστον επαρκής, αφού η Γαλλία όχι μόνο έχει πλούσιο οπλικό εξοπλισμό, αλλά είναι και υπεύθυνη για την κατασκευή μαχητικών αεροσκαφών, κυρίως Mirage και Rafale, αλλά και πολεμικών πλοίων. Ακόμη, η Γαλλία είναι μία από τις εννέα χώρες παγκοσμίως που διαθέτουν πυρηνικό εξοπλισμό. Εκτός από τον πολεμικό εξοπλισμό, η Γαλλία συνάπτει συμφωνίες αμυντικού χαρακτήρα και φροντίζει να παραμένει ενεργή σε επίπεδο άμυνας, συγκριτικά με την Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια, η Γαλλία επιδιώκει να επικυρώνει συμμαχικές συνθήκες και συμφωνίες, ενισχύοντας τους διπλωματικούς δεσμούς της με άλλες χώρες. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η υπογραφή της Συνθήκης Quirinal μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας. Η Συνθήκη υπογράφηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021 από τον Γάλλο Πρόεδρο και τον Ιταλό Πρωθυπουργό. Πρόκειται για μία διμερή ενισχυμένη συμφωνία, που έχει σκοπό τη στενή συνεργασία των δύο χωρών σε περιβαλλοντικά θέματα, και σε ζητήματα ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (Coratella, 2021). Μια πρόσφατη διμερής συμμαχία της Γαλλίας -αν και ελάσσονος σημασίας για τη γαλλική πλευρά- ήταν εκείνη με την Ελλάδα, που υπογράφηκε το Σεπτέμβριο του 2021 και αφορούσε την εγκαθίδρυση μιας συμμαχίας σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας (Πολλάτος, 2021).
Με τις τελευταίες εξελίξεις, λόγω της ουκρανικής κρίσης, η Γερμανία αναγκάστηκε να λάβει έκτακτα μέτρα ανεφοδιασμού του στρατού της και να ασπαστεί μία περισσότερο ενεργή αμυντική στάση σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Η Γαλλία, από την αρχή της ουκρανικής κρίσης, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις, προκειμένου να αποφευχθεί αρχικά η ένοπλη σύγκρουση και εν συνεχεία η διάρκεια του πολέμου. Η γαλλική κυβέρνηση έθεσε εξαρχής το ζήτημα της διαφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προστασίας των αμάχων πληθυσμών, τόσο στη ρωσική όσο και στην ουκρανική πλευρά.
Πιο συγκεκριμένα, οι δύο χώρες κινητοποιήθηκαν γρήγορα και έντονα στο ζήτημα της ουκρανικής κρίσης. Η Γαλλία, έπειτα από συνομιλίες του Γάλλου Προέδρου με τον Ουκρανό ομόλογό του, ανακοίνωσε την ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους Ουκρανούς, ενώ προανήγγειλε και την αποστολή πρόσθετου στρατιωτικού εξοπλισμού. Από την άλλη, και η Γερμανία μόνο αμέτοχη δεν εμφανίζεται, αφού δηλώνει ότι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία θα αρθούν μόνο μετά από μία συμφωνία ανάμεσα στα αντιμαχόμενα κράτη. Παρόλα αυτά, η Γερμανία προσπαθεί να κρατά τις ισορροπίες όλη αυτή την περίοδο της κρίσης, και φροντίζει να καταστήσει σαφές πως η βοήθεια που παρέχει στην Ουκρανία δεν συνεπάγεται εμπόλεμη συμμετοχή. Αυτή τη θέση την γνωστοποίησε η Επιστημονική Υπηρεσία της Γερμανικής Βουλής με μία μη δεσμευτική πολυσέλιδη γνωμοδότηση, η οποία επικαλείται μία από τις βασικές αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών -που έχει αναγνωριστεί και από την Ρωσία-, κατά την οποία ένα κράτος μπορεί να υποστηρίξει ένα άλλο κράτος που δέχεται κάποια επίθεση, χωρίς όμως να γίνεται και αυτό μέρος της σύγκρουσης. Έτσι, καθίσταται σαφές από την Επιστημονική Υπηρεσία ότι η βοήθεια που παρέχουν τα κράτη της Δύσης με την αποστολή οπλικού εξοπλισμού, δεν σημαίνει συμμετοχή στον πόλεμο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο (Κυρανούδη, 2022).
Επίλογος
Οι διμερείς σχέσεις Γαλλίας – Γερμανίας εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο ευρωπαϊκό, στο νατοϊκό και στο διεθνές περιβάλλον, καθώς η δυναμική τους είναι αναμφίβολη. Τόσο η Γαλλία όσο και η Γερμανία είναι από τις πιο ισχυρές οικονομίες στην ευρωζώνη, αλλά και με διεθνές αντίκτυπο και επιρροή. Οι πρόσφατες εξελίξεις, με την έναρξη της ρωσο-ουκρανικής διένεξης, «αφύπνισαν» τη Γερμανία και δόθηκε η δυνατότητα στη Γαλλία να επιδείξει τα σημαντικά μέσα που διαθέτει, στο επίπεδο της διπλωματίας και της εξωτερικής πολιτικής. Η αλληλεπίδραση μεταξύ τους είναι αναπόφευκτη, ιδιαίτερα στα πλαίσια του πολέμου που λαμβάνει χώρα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, και μάλιστα όταν οι διμερείς σχέσεις τους συνδέονται με μία μακροχρόνια συμμαχία και πολυεπίπεδη συνεργασία. Τελικά, η αντίδραση της Γερμανίας στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο ανανέωσε στρατηγικά την εικόνα της χώρας και της έδωσε την δυνατότητα να θέσει τις σχέσεις της με τα υπόλοιπα κράτη σε νέα βάση. Αυτό δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστες τις διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Γερμανίας, καθώς τώρα που η Γερμανία έχει αποκτήσει πιο ενεργό ρόλο, η συμμαχία ανάμεσά τους τις βοηθά να αναπτύξουν περαιτέρω την ισχύ τους, αλλά και να επικρατήσουν μαζί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Βιβλιογραφία
Βέρκχοϊζερ, Ν. & Χίλε, Π. (2022). Γερμανία: Τι σημαίνει η απόφαση Σολτς για 100 δισ. ευρώ εξοπλισμούς. Capital. Retrieved from here.
Η Γαλλία θα «ενισχύσει» την αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού και ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία. (2022). Η Καθημερινή. Retrieved from here.
Κυρανούδη, Δ. (2022). Είναι η Γερμανία «εμπόλεμο μέρος» στην Ουκρανία;. DW. Retrieved from here.
Μεγάλη δύναμη πυρός με αεροπλανοφόρα, μαχητικά και πυρηνικά: Ο στρατός της Γαλλίας μπορεί ακόμα και μόνος του να «διαλύσει» το ISIS [εικόνες]. (2015). iEfimerida. Retrieved from here.
Πολλάτος, Μ. (2021). Αμυντική συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας: Κίνηση ματ που ξαναφέρνει την ισορροπία στο Αιγαίο. Πρώτο Θέμα. Retrieved from here.
Φίσερ, M. (2022). Ιστορική στροφή: H Γερμανία εξοπλίζεται. DW. Retrieved from here.
Bradpiece, S. (2022). ANALYSIS: How powerful is the French military? The Local France. Retrieved from here.
Coratella, T. (2021). The Quirinal Treaty: How France and Italy can promote environmental action and European sovereignty. European Council on Foreign Relations. Retrieved from here.
German Armed Forces (Bundeswehr) (n.d.). NATO. Retrieved from here.
Kirby, J. (2022). Germany’s dramatic reversal on defense, explained. Russia’s Ukraine war forced a turning point in how Berlin sees itself in the world. Vox.com. Retrieved from here.
The Élysée Treaty: Embrace between de Gaulle and Adenauer (Paris, 22 January 1963). (n.d.). CVCE.eu. Retrieved from here.
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 