Πηγή εικόνας: εδώ
Της Ελένης Κουτσοποδιώτη, μέλους της Ομάδας Αρθρογραφίας
Η παγκοσμιοποίηση έχει αλλάξει την οικονομική γεωγραφία και έχει προκαλέσει ραγδαία αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών. Οι οικονομικές πολιτικές των κρατών αλληλοεξαρτώνται, σήμερα πιο πολύ από ποτέ, μέσω της διεθνοποίησης της παραγωγής, των εμπορικών και χρηματοπιστωτικών ροών, αλλά και των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Με το άνοιγμα των συνόρων της παγκόσμιας αγοράς, οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις έχουν φέρει μαζί τους και νέα εργαλεία ανάπτυξης, όπως είναι και οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Η δυναμική εμφάνιση των ΑΞΕ από το 1990 και έπειτα μικραίνει ακόμα περισσότερο τα οικονομικά γεωγραφικά σύνορα.
Άμεσες ξένες επενδύσεις
Πρόκειται για κεφάλαια, τα οποία επενδύονται άμεσα από τη μητρική χώρα στη χώρα «υποδοχέα». Οι ΑΞΕ περιλαμβάνουν και τη μεταφορά πέραν των εθνικών συνόρων του συνόλου των παραγωγικών εισροών, όπως για παράδειγμα κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, πρώτες ύλες, τεχνογνωσία, ποιοτικό έλεγχο κ.λπ. Γενικότερα με τις ΑΞΕ, οι επιχειρήσεις μετατρέπονται σε πολυεθνικές, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για επιχειρήσεις που κατέχουν ή ελέγχουν άλλες σε περισσότερες από μία χώρες.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει αυτή η μορφή επένδυσης είναι ο έλεγχος. Αυτός πρέπει να ασκείται είτε μέσω πλειοψηφικής συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο της θυγατρικής, είτε μέσω μειοψηφικής συμμετοχής. Οπωσδήποτε πάντως, η μητρική θεωρείται ότι ελέγχει την/τις θυγατρική/-ές της, όταν επηρεάζει με κάποιο τρόπο τη λήψη των αποφάσεων ή όταν είναι αποκλειστικός προμηθευτής τεχνογνωσίας, οργάνωσης και συντονισμού της λειτουργίας των πόρων.
Μορφές και τύποι ΑΞΕ
Οι ΑΞΕ πραγματοποιούνται είτε μέσω θυγατρικής αποκλειστικής ιδιοκτησίας, είτε μέσω κοινοπραξίας, είτε μέσω μερικής εξαγοράς. Βέβαια, υπάρχουν και κάποιες μορφές που δεν συναντώνται τόσο συχνά, αλλά αξίζει να αναφερθούν. Αυτές είναι:
- Η Greenfield Strategy: δημιουργία νέας εταιρείας με την εξαγορά γης, την κατασκευή εγκαταστάσεων και την αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού
- Η Brownfield Strategy: απόκτηση ήδη υπάρχουσας εταιρείας και μετατροπή της σε νέα παραγωγική μονάδα και
- Η offshore εταιρεία: ίδρυση νέας εταιρείας στην αλλοδαπή με αποκλειστική δραστηριότητα σε ξένες χώρες.
Παράλληλα με τις μορφές, πρέπει να διευκρινιστεί και ο σκοπός για τον οποίο μία πολυεθνικη αποφασίζει να πραγματοποιήσει μία ΑΞΕ. Με βάση αυτό τον σκοπό, διακρίνονται οι εξής τύποι:
- ΑΞΕ προς αναζήτηση πλουτοπαραγωγικών πόρων: Σκοπός είναι η απόκτηση πλουτοπαραγωγικών πόρων στο χαμηλότερο δυνατό κόστος, σε σχέση με τη χώρα προέλευσης
- ΑΞΕ προς αναζήτηση αγορών: Σκοπός είναι η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών και για τη χώρα υποδοχής και για τις γειτονικές χώρες
- ΑΞΕ προς αναζήτηση αποδοτικότητας: Σκοπός είναι η καλύτερη οργάνωση των δραστηριοτήτων, για αποδοτικότερη χρήση των πλουτοπαραγωγικών της πόρων
- ΑΞΕ προς αναζήτηση στρατηγικών πόρων ή ικανοτήτων: Αφορά κυρίως πολυεθνικές του κλάδου της τεχνολογίας. Σκοπός είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους με την εξαγορά άλλων εταιρειών.
ΑΞΕ στην Ελλάδα
Η είσοδος της χώρας στη διεθνή αγορά επιτεύχθηκε μεταπολεμικά, με την ενσωμάτωση των ΑΞΕ στην ελληνική οικονομία. Το 1953 ξεκίνησε η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας, η οποία περιελάμβανε την άρση των εμποδίων του εμπορίου, την υποτίμηση της δραχμής και τον προσανατολισμό προς την εκβιομηχάνιση εξαγωγικού τύπου μέσα από κίνητρα, επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές, αλλά και την εισαγωγή ενός νομοθετικού πλαισίου προστατευτικού χαρακτήρα για τις ΑΞΕ.
Πιο συγκεκριμένα, κατά τη δεκαετία του 1950, οι ΑΞΕ ήταν περιορισμένες, καθώς οι κυβερνήσεις σκόπευαν να προστατεύσουν τις εγχώριες βιομηχανίες, οι οποίες επανεκκινήθηκαν τότε, μετά από την διάλυσή τους λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ΑΞΕ της περιόδου κατευθύνονταν κυρίως σε κλάδους όπως τα μεταφορικά μέσα, τα βασικά μέταλλα, το πετρέλαιο, τα χημικά και πλαστικά, σε τομείς δηλαδή όπου το ελληνικό κεφάλαιο είχε πολύ μικρή συμμετοχή.
Στην ερχόμενη δεκαετία πραγματοποιήθηκαν σημαντικές ξένες επενδύσεις, λόγω της αλλαγής της στάσης των κυβερνήσεων. Η συμφωνία σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εισροή κεφαλαίων, η οποία μαζί με τα κίνητρα και τις φοροαπαλλαγές που δόθηκαν, είχαν ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των εισροών. Την περίοδο αυτή δημιουργήθηκαν μεγάλες μονάδες στην ελληνική βιομηχανία και νέες δραστηριότητες, όπως τα ελαστικά αυτοκινήτων και τα πετροχημικά.
Η δεκαετία του ’70 χαρακτηρίζεται από αύξηση ξένων κεφαλαίων στους κλάδους των τροφίμων, των ποτών και της υφαντουργίας, ενώ παρατηρείται και η εγκατάσταση μονάδων με σκοπό την αξιοποίηση του συγκριτικά φθηνότερου εργατικού δυναμικού. Οι επόμενες δεκαετίες (1980-1990) παρουσιάζουν, ωστόσο, έντονη στασιμότητα, λόγω της αύξησης των διεθνών ροών και της εμφάνισης νέων αγορών στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και Ασίας.
Από το 2000 μέχρι και την οικονομική κρίση, η Ελλάδα παρουσιάζει άνοδο αποθέματος ΑΞΕ και, με την είσοδο στη ζώνη του ευρώ, απελευθερώνονται πλήρως οι κεφαλαιακές ροές που επέφερε η εξάλειψη της ανασφάλειας σχετικά με τη διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Το θετικό κλίμα αντιστρέφεται πολύ έντονα από το 2008 και έπειτα, με τις καθαρές εισροές να κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Οι κλάδοι που παρουσίασαν κάποια αύξηση ήταν αυτοί της ψυχαγωγίας, της ενέργειας, του εμπορίου, του αερίου και του νερού. Δεν ήταν αρκετές όμως για να αντισταθμίσουν το συνολικό έλλειμμα που έπληξε την ελληνική οικονομία.
Διανυόμενη δεκαετία
Οι ΑΞΕ το 2021 στην Ελλάδα παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 72,3%. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι καθαρές εισροές ΑΞΕ ξεπέρασαν τα 4,8 δις ευρώ, έναντι 2,8 δις το ίδιο διάστημα του 2020. Πρόκειται για τις μεγαλύτερες καθαρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων από το έτος 2002, τα οποία επιβεβαιώνουν την προσπάθεια που γίνεται τα τελευταία χρόνια για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα.
*2020, 2021: Προσωρινά στοιχεία.
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος
Η επενδυτική δραστηριότητα προέρχεται κατά κύριο λόγο από κεφάλαια από την Ελβετία, την Κύπρο και τη Γερμανία και επικεντρώνεται στον τριτογενή τομέα, δηλαδή στον κλάδο των υπηρεσιών.
Συμπεράσματα
Οι ΑΞΕ έχουν θετικό αντίκτυπο στις χώρες υποδοχής, βελτιώνοντας την παραγωγικότητα, βοηθώντας στη μείωση της ανεργίας, στη διάχυση της τεχνολογίας, στη δημιουργία διεθνών δικτύων κ.λπ. Από την άλλη πλευρά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις, λόγω του μεγέθους τους ασκούν ολιγοπώλιο και έχουν πολύ μεγάλα κέρδη, με αποτέλεσμα το “crowding out effect”, την εκτόπιση δηλαδή των τοπικών επιχειρήσεων από την αγορά. Γενικότερα όμως, οι ΑΞΕ θεωρούνται από την πλειονότητα των μελετητών ως ουσιαστικός μοχλός ανάπτυξης.
Στην Ελλάδα η γραφειοκρατία, το ασταθές νομικό καθεστώς, οι συνεχείς αλλαγές της φορολογικής νομοθεσίας και οι διοικητικές διαδικασίες αποτελούν σημαντικούς αποτρεπτικούς παράγοντες για την προσέλκυση ΑΞΕ. Σίγουρα ο δείκτης οικονομικής ελευθερίας για τη χώρα μας αποδεικνύει τη δυσμενή της θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Υπάρχει, λοιπόν, άμεση ανάγκη για τολμηρές πολιτικές, προκειμένου να επιτευχθεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα και να καταπολεμηθεί η συστημική διαφθορά.
Οι συνθήκες αυτές μπορούν να βελτιωθούν, ώστε να αποκατασταθεί το κενό εμπιστοσύνης που υπάρχει απέναντι στη διεθνή κοινότητα. Τομείς όπως ο τουρισμός και η ενέργεια, στους οποίους η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα, μπορούν να αποτελέσουν πεδίο αλλαγής. Υπάρχει δυνατότητα να αποτιναχθούν οι μακροχρόνιες συστημικές παθογένειες και να αρθεί το έλλειμμα εμπιστοσύνης, για να βγει και η ελληνική οικονομία από αυτή τη βραχυκυκλωμένη υφεσιακή της πορεία.
Πηγές
Άμεσες Επενδύσεις (n.d.). Τράπεζα της Ελλάδος. Retrieved from here.
Άμεσες Επενδύσεις – Ροές (n.d.). Τράπεζα της Ελλάδος. Retrieved from here.
Άμεσες Επενδύσεις – Αποθέματα (n.d.). Τράπεζα της Ελλάδος. Retrieved from here.
Γιακούλας, Δ. & Κοτταρίδη, Κ. (2013). Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Ελλάδα: Οι Επιπτώσεις της Κρίσης και ο Ρόλος των Θεσμών, Ερευνητικό Κείμενο No. 5. Παρατηρητήριο για την Κρίση. Retrieved from here.
Εντυπωσιακή αύξηση στις άμεσες ξένες επενδύσεις το 2021 (2022) Enterprise Greece. Retrieved from here.
Παπαβραμοπούλου, Α. (2016). Άμεσες Ξένες Επενδύσεις-Η περίπτωση της Nestle στην Ελλάδα [Διπλωματική εργασία]. Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Retrieved from here.
Ξένες Άμεσες Επενδύσεις (n.d.). Enterprise Greece. Retrieved from here.
Παπάζογλου, Π. (2021). Η Ελλάδα κερδίζει έδαφος στον επενδυτικό χάρτη. Πώς θα διατηρήσουμε αυτήν την δυναμική;. EY. Retrieved from here.
Ψωμά, Δ. (2020). Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Ελλάδα [Διπλωματική εργασία]. Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Retrieved from here.
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 