Της Εύας Πούλη μέλους της Ομάδας Αρθρογραφίας
Πηγή εικόνας: εδώ
Πρόλογος
Οι σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από μια φρενίτιδα προκειμένου να προλάβουν να εξοπλιστούν με τα κατάλληλα μέσα, είτε αυτά είναι στρατιωτικά, είτε ενεργειακά, ή ακόμη και ψηφιακά. Πράγματι, η ψηφιακή μετάβαση συνιστά ένα ακόμα πεδίο το οποίο ο 21ος αιώνας μετέτρεψε σε αρένα διακρατικού ανταγωνισμού. Πλέον όλες οι χώρες επιδιώκουν να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των κοινωνικών και οικονομικών τους υποδομών, ώστε να καταστούν ανταγωνιστικότερες και αποτελεσματικότερες στη διεθνή σκηνή. Ανάμεσα σε αυτές -αν και δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ενιαίο κράτος- είναι και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία πασχίζει να προφτάσει τους διεθνείς ανταγωνιστές της, όπως στους περισσότερους τομείς -τώρα και στον ψηφιακό. Για να αντιμετωπίσει αυτή τη νέα πρόκληση, η ΕΕ συμπεριέλαβε στις πολλές προτεραιότητες για την περίοδο 2019-2024 την ψηφιακή της αναβάθμιση. Βέβαια, οι ανησυχίες παραμένουν. Μήπως είναι πολύ αργά για να αποκτήσει ψηφιακό προβάδισμα;
Γενική εικόνα
Πρώτου εξετάσουμε τα αιτία πίσω από την καθυστερημένη, για πολλούς, ανταπόκριση της Ένωσης στο κάλεσμα του χρόνου, θα πρέπει να αξιολογήσουμε το ψηφιακό προφίλ των κρατών μελών. Το 2019, μόλις το 66% των κατασκευαστικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε σύγκριση με το 78% στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανέφεραν ότι αξιοποιούσαν ψηφιακές μεθόδους στην παραγωγή τους. Συγχρόνως, μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη από τη Eurostat τόνισε την ανομοιομορφία των ευρωπαϊκών μελών στο cloud computing, καθώς μόνο το 41% των επιχειρήσεων χρησιμοποιεί υπηρεσίες cloud, με τις χώρες του Βορρά να καταλαμβάνουν με διαφορά την πρώτη θέση. Επιπλέον, σύμφωνα πάλι με τη Eurostat, το ποσοστό των επιχειρήσεων της ΕΕ που χρησιμοποίησαν εφαρμογές λογισμικού ERP (Enterprise Resource Planning) έφτασε το μόλις 38%, το 2021. Τέλος, λιγότερες από 1 στις 10 επιχειρήσεις της ΕΕ χρησιμοποίησαν τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, το 2021.
Παρόλο που τα στοιχεία αυτά μοιάζουν αποκαρδιωτικά, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Επενδυτικής Τράπεζας η κρίση του COVID-19 έδρασε καταλυτικά στην επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης της ΕΕ, με το 46% των εταιρειών να προβαίνουν σε επενδύσεις που στόχευαν στην ψηφιακή τους αναβάθμιση. Το ψηφιακό χάσμα Βορρά-Νότου παραμένει όμως, και σε αυτό τον τομέα, ιδιαίτερα αχανές. Ταυτόχρονα, κατα τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης, νέες τεχνολογίες αξιοποιήθηκαν, όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση, η προηγμένη ρομποτική, το Δίκτυο των Πραγμάτων (IoT – Internet of Things), η ανάλυση μεγάλων δεδομένων και η τεχνητή νοημοσύνη, τα drones ή οι πλατφόρμες. Ωστόσο, σε διεθνές επίπεδο η πανδημία δεν κατάφερε να εκτοξεύσει τα ψηφιακά δεδομένα της ΕΕ τόσο, ώστε να αγγίξει το βαθμό ψηφιοποίησης των ΗΠΑ: το 46% των εταιρειών της ΕΕ ανέφεραν ότι έχουν λάβει μέτρα για να γίνουν πιο ψηφιακές κατά τη διάρκεια της κρίσης του COVID-19, σε σύγκριση με το 58% των εταιρειών των ΗΠΑ. Επιπλέον, το μερίδιο των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες είναι υψηλότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες (66%) από ό,τι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (61%).
Κωλύματα ψηφιοποίησης
Για ποιους λόγους η ΕΕ αποτελεί ένα άγονο ψηφιακό περιβάλλον;
Ένα δομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ένωση είναι η απουσία κάποιου τεχνολογικού γίγαντα, όπως η Apple των ΗΠΑ και η Samsung της Νότιας Κορέας, γεγονός που την περιορίζει στον αγώνα για ψηφιακή ηγεσία. Επιπλέον, η έλλειψη ψηφιακής πρωτοπορίας οφείλεται στις ανεπαρκείς επενδύσεις στον τομέα αυτό, την καινοτομία, την έρευνα και την ανάπτυξη, ειδικά σε σχέση με τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Κορέα. Η στροφή προς μη ευρωπαϊκούς επενδυτικούς φορείς για χρηματοδότηση συνιστά απόρροια της απουσίας μιας ενιαίας και επαρκούς αγοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων. Επιπρόσθετα, πολλές προσπάθειες προς μια ψηφιακή κατεύθυνση ναυαγούν εξαιτίας της συμπαγούς γραφειοκρατικής αρχιτεκτονικής του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, των έντονων πολιτικών παρεμβάσεων και της απροθυμίας ανάληψης του επιχειρηματικού ρίσκου, όσον αφορά τη χρηματοδότηση. Ακόμη, όμως, και αν υπάρξει κάποιο καινοτόμο ψηφιακό προϊόν, η πορεία από το εργοστάσιο στο κατάστημα αποβαίνει προβληματική, αφού όταν αυτό κυκλοφορήσει στο εμπόριο, είναι ιδιαίτερα ακριβό. Παραδείγματος χάριν, η φινλανδική εταιρεία Nokia και η σουηδική Ericsson κυριαρχούν στο ραδιόφωνο 5G και στην τεχνολογία βασικής πρόσβασης, αλλά είναι πιο ακριβές από τους Κινέζους και Νοτιοκορεάτες ανταγωνιστές τους.
Εκτός από την ανυπαρξία μιας ευρωπαϊκής Silicon Valley, η ΕΕ υστερεί σε σημαντικούς δείκτες παραγωγής καινοτομίας, όπως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ για τις δεξιότητες ενηλίκων φανερώνει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες διαθέτουν ανεπαρκείς ψηφιακές δεξιότητες (άνω του 40% των συμμετεχόντων) σε σχέση με άλλες χώρες. Από την άλλη πλευρά, παρατηρείται μια εκροή ταλέντων, με πολλούς εξειδικευμένους στις ψηφιακές τεχνολογίες επιστήμονες να εγκαταλείπουν της Ένωση για κράτη με καλύτερες μισθολογικές αποδοχές, όπως η Ελβετία.
Ευρωπαϊκή αντίδραση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την υγειονομική κρίση, έχει ευαισθητοποιηθεί σημαντικά στα θέματα ψηφιακής κυριαρχίας και αυτονομίας, με αποτέλεσμα το σχεδιασμό διαφόρων στρατηγικών ψηφιακής μετάβασης. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαμορφώσει μια φιλόδοξη ατζέντα για την οικοδόμηση του ψηφιακού της μέλλοντος, που συμπεριλαμβάνει ποικίλες προτάσεις, όπως το Digital 2030 Digital Compass και το Horizon Europe, το European Alliance for Industrial Data, Cloud and Edge και διάφορα άλλα. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η αναβάθμιση του ψηφιακού προφίλ της Ένωσης δεν αφορά μόνο την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την ψηφιακή προστασία των πολιτών της, αλλά αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας. Με άλλα λόγια, η υλοποίηση του οράματος περί μιας πράσινης και κλιματικά ουδέτερης ηπείρου θεμελιώνεται πάνω στην ψηφιοποίηση και την μετάβαση σε κοινωνικές και οικονομικές δομές μηδενικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Αυτό που κάνει τη διαφορά σήμερα είναι αφενός η επίδραση της πανδημίας, η οποία ανέδειξε την αναγκαιότητα μιας ψηφιακής αυτονομίας και “τέσταρε” την ψηφιακή ετοιμότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, και αφετέρου η αλλαγή του δημοσιονομικού πλαισίου της ΟΝΕ. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει τα κεφάλαια που είναι τώρα διαθέσιμα μέσω του Next Generation EU και του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027. Σκοπός είναι το 20% του συνόλου άνω των 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ να δαπανηθεί για την καινοτομία και την ψηφιοποίηση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, καλύπτοντας το επενδυτικό κενό σε αυτόν τον κλάδο.
Συμπεράσματα
Καταλήγοντας, η ψηφιακή μετάβαση αποτελεί από τη μία πλευρά το κλειδί για την όξυνση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών, ενώ από την άλλη εξυπηρετεί τους περιβαλλοντικούς της στόχους. Η υγειονομική κρίση έφερε στην επιφάνεια τις αδυναμίες της ψηφιακής αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παράλληλα αναδείχθηκε σε μία άριστη ευκαιρία ψηφιακής ευαισθητοποίησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Η εξασφάλιση, όμως, της ψηφιακής κυριαρχίας και αυτονομίας δεν μπορεί να επιτευχθεί δίχως τα απαραίτητα επενδυτικά εργαλεία. Επομένως, η Ένωση οφείλει να αξιοποιήσει τα διαθέσιμα κεφάλαια με τέτοιο τρόπο, ώστε να αναδείξει την ψηφιοποίηση ως ένα μοχλό για την ταυτόχρονη επίτευξη των ποικίλων στόχων για τις επόμενες δεκαετίες, προκειμένου να βγει κερδισμένη στο ψηφιακό μέλλον που μας επιφυλάσσει ο αιώνας μας.
Πηγές
Ψηφιακό μέλλον για την Ευρώπη (n.d.). Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Retrieved from here
Digitalisation in Europe 2021-2022: Evidence from the EIB Investment Survey (2022). European Investment Bank. Retrieved from here
Digital economy and society statistics – enterprises (2022). Eurostat. Retrieved from here
Financing the digitalisation of small and medium-sized enterprises: The enabling role of digital innovation hubs (2020). European Investment Bank. Retrieved from here
Mollet, F. (2021). Commentary: When will the EU finally get serious about digitalising its businesses?. European Policy Centre. Retrieved from here
Sen Gupta, M. (2020). What Is Digitization, Digitalization, and Digital Transformation?. ARC Advisory Group. Retrieved from here
The EU in the world – digital society (2020). Eurostat. Retrieved from here
Who is prepared for the new digital age? Evidence from the EIB Investment Survey (2020). European Investment Bank. Retrieved from here
H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.
the SAFIA Blog 
